ظهورتکنولوژی های نوین ارتباطی در عصر حاضر به همراه تحولاتی که در فضای مجازی بوجود آمده است ، بسیاری از کارکردهای خانواده ها را دچار اختلال کرده است. در مباحث آسیب شناختى نهاد خانواده، یکى از محورهاى مهم، بررسى آسیب هاى ناشى از تحولات خانواده است. تحولاتى که خود منشأ بروز دگرگونى هایى عمیق و اساسى در نوع روابط و ارزش هاى خانوادگى مى باشند. بسیارى از این تحولات و دگرگونى ها از بیرون، بر خانواده تحمیل مى شود.
از زمانى که اینترنت وارد فضاى زندگى انسان شده تا به امروز، على رغم تمام محاسن و مزایاى آن، یکسرى دغدغه ها و نگرانى هایى را بر خانواده ها تحمیل نموده است. موضوعی كه در تمام جوامع موضوعیت داشته و محدود به جامعه و یا اقلیتی خاص نمی شود. به دلیل ویژگی های خاص فضای مجازی و نو بودن این پدیده، بسیاری از والدین فرصت، امكان و یا توان كافی برای شناخت دقیق این فضا و كاربردهای آن را به دست نیاورده اند و عدم آشنایی مناسب آنها با این فضا و در مقابل استفاده روزمره نوجوانان و جوانان و حتی كودكان از این فضا باعث شده است كه یك فضای محرمانه و خصوصی در داخل خانه برای فرزندان ایجاد شود و آنها بدون دغدغه و بدون احساس وجود ناظر بیرونی به سایت های مختلف در این فضا دسترسی یافته و بعضاً به دلیل ویژگی های سنی و شخصیتی و كنجكاوی های خود متأثر از فضاهای ناسالم موجود در اینترنت گردند ،اما آسیب ها ختم به گروه های سنی نوجوان و جوان نمی شود متاسفانه دنیای مجازی زنان و مردان را با چالشها و آسیبهای زیادی رو به رو کرده است قدس آنلاین در گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین دکتر مسعود آذربایجانی رئیس مرکز تخصصی اخلاق حوزه علمیه به بررسی آسیبهای ناشی از عدم رعایت اخلاقیات در فضای مجازی پرداخته ایم.
یکی از موضوعات مساله ابرانگیز در فضای مجازی حد و حدود استفاده از فضای مجازی در ارتباط محرم و نامحرم است آیا در حریم فضای مجازی می توان با نامحرم بی هیچ حد و حدودی ارتباط برقرار کرد؟
فضای مجازی نوع زندگی افراد جامعه را تغییر داده است اما آنچه درخصوص فضای مجازی و واقعی در ارتباط بین زن و مرد نامحرم صدق می کند عدم تغییر احکام است. بنابراین با چنین رویکردی نمی توان احکامی متفاوت از حلال یا حرام وتعیین حد و حدود بین محرم و نامحرم بین فضای مجازی با واقعی قائل شد. همانگونه که اسلام برای ارتباط زن و مرد محرم ونامحرم حد و حدودی قائل شده است یقینا این مساله در فضای مجازی زمانی که دو انسان نامحرم قصد برقراری ارتباط با یکدیگر را دارند نمود پیدا می کند. قرآن مجید با صراحت به این نکته اشاره می کند که زنان و مردان نباید از جنس مخالف دوستی برای خود انتخاب کنند بنابراین طبق نص صریح قرآن ارتباط با نامحرم حرام است. این حرام بودن در فضای مجازی یا دنیای واقعی به این دلیل است که گاها افراد در ابتدای آشنایی قصد ارتکاب فعل حرام را ندارند اما در زمان کوتاهی از گذشتن ارتباط دو سویه محبت ها و غرایز بین زن ومرد موجب تحریک مسایل عاطفی و جنسی شده و و بین زن و مرد نامحرم الفت جنسی غیر قابل کنترلی به وجود می آید که این مساله خود سرآغاز افتادن در ورطه گناه و فساد است بنابراین برای کنترل این مساله و عدم شکسته شدن قبح ارتباط با نامحرم زنان و مردان مسلمان باید به این نکات توجه کنند که در فضای مجازی از ابراز عاطفه به هم خودداری کرده و ازارسال عکس از بدن خود برای دیگری اجتناب کنند چرا که علاوه بر مسائل دینی و اخلاقی چنین مسایلی در ارتکاب جرم و افزایش تنش ها و چالشهای خانوادگی تاثیر گذار است بنابراین با توجه به حرام بودن این رفتارها از دیدگاه اسلامی از نظر اخلاقی نیز ارتباط نامشروع زن و مرد در فضای مجازی حرام بوده و آغازی است بر افتادن در گرداب گناه .
مساله اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی از مسایلی است که به نظر می رسد کنترلی برآن صورت نمی گیرد دراین باره چه تمهیداتی باید اندیشیده شود؟
یکی از آسیب های فضای مجازی اعتیاد به اینترنت است که اختلال روان شناختی و بیماری وسواس گونه ای به اینترنت را در افراد به وجود می آورد. از میان جمعیت انبوه کاربران اینترنت بخش وسیعی از آنها معتاد به اینترنت هستند و معضلات زیادی آنها و جامعه اشان را به دلیل این اعتیاد تهدید می کند. یکی از مواردی که منجر به افزایش اعتیاد به اینترنت در ایران شده است نیروی انسانی جوانی است که از اینترنت استفاده می کنند. مسلما افزایش استفاده از تجهیزات فناورانه و ضریب استفاده آن در کشور شاهد رشد فزاینده استفاده از اینترنت در بین جوانان و نوجوانان هستیم. اعتیاد به فضای مجازی آسیبهای جدی به لحاظ اخلاقی ، تحصیلی و رفتاری وارد به افراد وارد می کند بخصوص اگر خانواده ها بر نوع استفاده فرزندانشان از فضای مجازی نظارت نکنند.یکی از آسیبهای فضای مجازی که تاثیر مستقیمی بر رفتار و احساسات نوجوانان و جوانان دارد در تغییر خلق و خوی آنها در فضای مجازی و استفاده از بازی های خشن است این در حالی است که ترک اینترنت و محدود ساختن آن به بروز افسردگی ، پرخاشگری و عدم تمرکز در نوجوانان و جوانان منجر می شود بنابراین نوجوانان و جوانان تمایل زیادی به استفاده و حضور در شبکه های مجازی و اینترنت دارند
یکی از مسایلی که شدیدا موجب نگرانی خانواده ها شده است بحران هویت و اختلال در شکل گیری شخصیت نوجوانان و جوانان با حضور در فضای مجازی است تحلیل شما در این باره چیست؟
با توجه به اینکه فضای مجازی بستری برای تقویت روابط انسانی است اگر این بستر ارتباطی فاقد هویت دینی و ارزشی باشد لطمات جبران ناپذیری به هویت افراد وارد می کند چرا که در فضای مجازی افراد در نقش ها و شخصیت های مختلفی ظاهر می شوند و هویت واقعی خود را در اکثر موارد نشان نمی دهند بنابراین این امر موجب آسیب پذیر شدن شخصیت کاربر و تقویت شخصیت های چندگانه و رشد آن در کاربر می شود . یقینا اگر این کاربران کم سن و سال تر باشند خطرات جدی تر و عمیق تر خواهد شد چرا که ارزش های حاکم بر شبکه های اجتماعی و اینترنت ارزشهای وام گرفته از دنیای غرب است . مطالعات نشان داده که ارزشهای غربی موجب کاهش پایبندی افراد به ارزشهای بومی و مذهبی شان می شود و به گسترش ارتباطات نامتعارف در بین جوانان دامن می زند .متاسفانه برخی کاربران با استفاده نامتعارف و ایجاد روابط پنهانی بنیان خانواده را متزلزل می کنند در حالی که به خطرات بی توجهی از آن وپیامدها و استفاده از آن واقف نیستند.
یکی از مسائل مهمی که بنیان خانواده را مضمحل کرده است سوء استفاده های جنسی در فضای ابز مجازی است این مساله را چگونه ارزیابی می کنید ؟
انحرافات جنسی از مسایلی است که در شبکه های اجتماعی آموزش داده می شود و متاسفانه نظارتی بر آن وجود ندارد و نوجوانان و جوانان به سهولت امکان دسترسی به آن را دارند. امروزه دغدغه بسیاری از دلسوزان نظام رفتارهای انحرافی است که موجب ریشه کن کردن بنیان خانواده ها شده است چرا که با توسعه فضای مجازی و عدم نظارت برآن جوانان و حتی زوجین نیز در مسیر انحراف قرار می گیرند . طبق یک بررسی عکس های زنان به همسرانشان نشان داده شد و از آنها خواسته شد به زنان خود بابت زیبایی اشان نمره بدهند و هر یک نمره ای به آنها دادند بعد از مدت کوتاهی عکس زنان دیگری از فضای مجازی به آنها نشان داده شد و از آنها خواسته شد بدانها نمره بدهند جالب است در این مرحله دوم مردان به زنهایی غیر از زنان خود نمره داده و نمره ای به مراتب کمتر از نمره قبلی به زنان خود دادند این مساله نشان می دهد محتواهای جنسی و تاثیر گذار بر نوع تفکر افراد و علاقمندی و وابستگی آنها به همسرانشان بسیار تاثیر گذار است.
مساله دیگری که در فضای مجازی مشهود است کمرنگ شدن روابط خانوادگی است آیا می توان گفت ارتباط معناداری بین استفاده از اینترنت و کاهش روابط اجتماعی وجود دارد؟
متاسفانه فضای مجازی با جذابیت های و جاذبه های خاص خود مانع برقراری رابطه فامیلی شده است افرادی که زمان زیادی را در شبکه های اجتماعی می گذرانند از ارزشهای اجتماعی فاصله گرفته و فعالیت های فردی را جایگزین می کنند و این مساله بر رفتارهای اجتماعی تاثیر می گذارد و موجب کاهش ارتباط های فامیلی و همبستگی خانوادگی می شود بنابراین در این چرخه فرزندان از روابط خانوادگی فاصله گرفته وروز به روز فردگرا تر می شوند . یقینا این فرد گرایی موجب افزایش خودخواهی افراد در جامعه خواهد شد .
یکی از مسایلی که ره آورد فضای مجازی است برقراری رابطه های کوتاه مدت ،سرخوردگی و تنوع افراد در دوستی هاست که متاسفانه بر مساله ازدواج جوانان تاثیر گذاشته است تحلیل شما از این موضوع چیست؟
هنگامی که جوانان بی هیچ ضابطه و قاعده ای مدت طولانی را در شبکه های اجتماعی می گذرانند و با افراد مختلفی در تماس هستند مطمئنا این تنوع بر نوع انتخاب آنها تاثیر می گذارد و ممکن است این موضوع ازدواج را به تعویق بیاندازد هر چند که استفاده از شبکه های اجتماعی اگر با تمهیدات و شرایط مناسب باشد فوایدی به دنبال دارد اما عدم آشنایی با نوع استفاده صحیح از فضای مجازی تبعات جبران ناپذیری را به افراد وارد می کند که از آنجمله می توان به تاخیر در ازدواج ها اشاره کرد.
نظر شما