به گزارش قدس آنلاین به نقل از ایکنا، ۲۷ شهریورماه روز بزرگداشت شعر و ادب فارسی و پاسداشت محمدحسین بهجت تبریزی متخلص به شهریار است. رضا اسماعیلی، شاعر انقلاب به همین مناسبت یادداشتی با عنوان «قرآن‌زیستی؛ راز ماندگاری استاد شهریار» را برای انتشار در اختیار ما قرار داده است. این یادداشت در ادامه از نظر می‌گذرد؛
«با نگاهی گذرا به آثار قله‌های شعر و ادب فارسی از جمله سنایی، عطار، مولانا، سعدی، حافظ، نظامی، صائب و از معاصران، استاد شهریار به خوبی می‌توان فهمید که رمز ماندگاری آنها مأنوس بودن با قرآن بوده است. سروده‌های بیشتر بزرگان شعر و ادب پارسی متأثر از آموزه‌های دینی است و رنگ و بوی قرآنی دارد و بسیاری از تلمیحات، ترکیبات و تعبیرات آنها - به صورت مستقیم یا غیرمستقیم - با اقتباس یا الهام از این کتاب مبین و یا احادیث ائمه معصومین(علیهما السلام) است.
راز ماندگاری استاد شهریار نیز حشر و نشر با قرآن و برخورداری از دانش و بینش قرآنی و وحیانی است. شهریار چون در خانواده‌ای روحانی و قرآنی متولد شد، از کودکی با موسیقی روح‌نواز و معنوی آیات قرآنی مأنوس و از معارف ناب قرآنی بهره‌مند بود. خودش در این باره می‌گوید: «من شانس ادبی که آورده‌ام، مدیون این هستم که در ده بودم، شش سال داشتم، الفبا را خوانده بودم می‌توانستم عبارات را بخوانم ولی معانی آنها را نمی‌دانستم. در اطاق عمه‌ام که ما زندگی می‌کردیم یک طاقچه بود و در آن طاقچه دو کتاب بود؛ یکی قرآن مجید و دیگری دیوان حافظ. من می‌رفتم این کتاب‌ها را باز می‌کردم و می‌آمدم، یک دفعه آیات قرآن را می‌خواندم و یک دفعه حافظ را. از اول مغزم پُر شد با این کلمات موزیکال آسمانی قرآن مجید و اشعار حافظ به طوری که وقتی بزرگتر شدم شعرهای دیگر و هر چیز دیگری را که می‌شنیدم و یا می‌دیدم، به نظرم سبک می‌آمد. عمده شانس من این است که از اول با قرآن و حافظ شروع شد.»
استاد شهریار نیز همچون بیشتر بزرگان شعر فارسی در سروده‌های خود(سه جلد فارسی و یک جلد ترکی که بالغ بر سی هزار بیت است) به تکریم قرآن و ترجمه و تفسیر منظوم آیات و مفاهیم والای قرآنی پرداخته است.
دیگر این که چون شهریار بسیار متأثر از حضرت لسان‌الغیب حافظ شیرازی بود و تخلص خود را نیز با تفأل به دیوان حافظ انتخاب کرده بود، در شعری گفته است: «هر چه دارم همه از دولت حافظ دارم»، به همین خاطر اشعار او همچون حافظ، سرشار از تلمیحات و اشارات و دقایق قرآنی و وحیانی است.
می‌توان آغاز تحول عظیم روحی و اعتقادی شهریار و انزوای تدریجی‌اش را که قرین کتابت قرآن نیز بود، در حدود سال ۱۳۳۴ دانست(در ۴۹ سالگی). که به قول خودش؛ بت‌شکنی‌هایی بود که به تائب شدن وی انجامید.
رهبر معظم انقلاب، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، در مورد این دوره از زندگی استاد شهریار می‌فرمایند: «این شاعر نامی، یک دوره عرفانی و معنویِ بسیار زیبایی را با انس به قرآن و معنویات و خودسازی گذرانده است و سعی کرده باطن و معنویت خود را صفایی بخشد.»
تسلط شهریار به زبان عربی و انس او با متون عربی به ویژه قرآن کریم، بدون شک در این تحول روحی موثر بود.
استاد اوستا هم در مورد انس شهریار با قرآن گفته است: «شاعر مداومتی بسیار در قرآن کریم، که منشأ فیض‌های بی‌کرانه و کرامات بی‌حصر و حد است، داشته و همین کتاب [قرآن] که آبشخور طبع همه حکماء و عرفا بوده است و از این پس تا دامن قیامت هم خواهد بود، تازگی و جزالتی به سخن استاد شهریار داده است که وی را از دیگران ممتاز کرده است.»
در ادامه مصداق‌هایی از این تأثیرپذیری را بیان می‌کنیم؛ شهریار در غزل معروفی که در مدح و منقبت مولی الموحدین حضرت علی (ع) سروده است، به مضمون آیه ۵۵ سوره مبارکه «مائده» اشاره می‌کند. خداوند در این آیه می‌فرماید: «جز این نیست که ولی شما خداست و رسول او و آنان که ایمان آوردهاند، همان ایمان آورندگانی که اقامه نماز و ادای زکات میکنند در حالی که در رکوع نمازند.»
شهریار همین مضمون را به صورت منظوم چنین بیان کرده است:
«برو ای گدای مسکین در خانه علی زن/که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را»
****
«نگین خاتم جم، در نماز می‌بخشند/نظر به حُقّه رندان پاکباز کنید»
شهریار در این دو بیت به شأن نزول آیه ۵۵ سوره مائده اشاره می‌کند، که مربوط به بخشش انگشتر توسط امیرالمؤمنین(ع) در حین رکوع به سائل است .
استاد شهریار مثنوی زیر را نیز با الهام از مضمون آیه ۹۲ سوره «آل‌عمران» (لَن تنالُوا البِرَّ حتی تَنفِقُوا مِما تُحِبُونَ ... ) سروده است:
«ولیکن هر چه باشد راه، مشتاق/بُوَد زاهد رهش انفاق، انفاق
وَ گــر خواهید این معنی بدانید/به قرآن «لن تنالوا البر» بخوانید
به «حتی تَنفِقوا مِمـا تُحِبُون»/کزین سودا نخواهید گشت مغبون»
اشاره به مضمون آیه ۱۰۰ سوره مبارکه مائده در بیت زیر؛ « بگو ناپاک و پاک یکسان نیستند، هر چند فراوانی ناپاکان تو را به شگفت آورد، پس ای صاحبان خِرَد از خداوند پروا کنید تا رستگار شوید.»
«حذر از معصیت که قرآن گفت/ اِتَقوالله یا اولی الالباب»
شعر زیر نیز با الهام از آیه ۱۲ سوره ابراهیم «وَ علی الله فلیَتَوکلُ المتَوَکلین» سروده شده است:
«گر دوستان به علم و هنر تکیه کرده‌اند/ما را هنر نداده خدا جز توکلی»
شعر شهریار در ستایش علامه امینی و اثر سترگ او «الغدیر» نیز به نوعی ترجمه منظوم آیه تطهیر است که به پاکی اهل بیت(ع) از هر گونه خطا و لغزش اشاره دارد:
«کار وصی چون نبی(ص)، امر الهی بُود/«شور» در آن خلق را، سر به سَقَر کوبدا
امر گر از خلق بود، شور در آن جایز است/امر خدا خلق را ، شور به سر کوبدا
مظهر «تطهیر» حق، با چو منی گو یکی‌ست/آهن سرد اینقدر، کس به هدر کوبدا»
شهریار در بیت:
«هل أتی نازل در شأن بتول عذرا ست/مرحبا مهبط تنزیل خـداوند حکیم»
به سوره «انسان» که به نام‌های «دهر» و«هل أتی» نیز شهرت دارد، نظر دارد که یکی از مشهورترین آیات را در شأن اهل بیت پیامبر (ص) یعنی (حضرت علی، حضرت فاطمه و امام حسن و امام حسین(ع)) در خود جای داده است .
یا در شعر «جوال نُخوَت» که می‌گوید :
«عنکبوتستیم و ابدان چون بُیوت/اوهَنَ الابیات، بَیتُ العَنکبوت»
به آیه ۴۱ سوره «عنکبوت» اشاره دارد؛ «مَثَلُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّهِ أَوْلِیَاء کَمَثَلِ الْعَنکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتًا وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُیُوتِ لَبَیْتُ الْعَنکَبُوتِ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ (مثل کسانی که غیر از خدا برای خود سرپرست و یاور برگرفتهاند ، مثل عنکبوت است ، و بدون شک سستترین خانهها خانه عنکبوت است.»
گاهی نیز شهریار مضمون روایات و احادیث را به نظم کشیده است. برای مثال شعرزیر ترجمه منظوم حدیثی از رسول اکرم (ص) است که فرموده است: «کسی که بغض من و علی را در سینه دارد، وارد بهشت نمی‌شود.»
«چو بی‌مهر ولی شد، چیست ایمان؟/چراغی کش فـرو خشکید روغن
نیابد حاسد ما بوی جنت/مگر اشتر رود در چشم سوزن»
شهریار در بیت زیر نیز اشاره به مضمون آیه ۷۰ سوره مبارکه «اسراء» دارد :
«از ازل خلعت تشریف به دوش تو و من/تا ابد آیت تکریم به شأن من و توست»
خداوند در آیه ۷۰ سوره «اسراء» می‌فرماید: «به یقین فرزندان آدم را کرامت دادیم و آنان را در خشکی و دریا (بر مرکب‌هایی که در اختیارشان نهادیم) سوار کردیم و به آنان از نعمت‌های پاکیزه روزی بخشیدیم و آنان را بر بسیاری از آفریده‌های خود برتری کامل دادیم.»
جان کلام آن که راز ماندگاری شهریار را همچون حافظ باید در «قرآن‌زیستی» او دانست؛ چرا که شهریار عاشق و پرورش یافته مکتب قرآن بود و شعرهای او نیز تجلی‌گاه و گنجینه آیات قرآنی و آموزه‌های اخلاقی و عرفانی است.
به عنوان حسن ختام یکی از توصیه‌های قرآنی استاد شهریار را نقل می‌کنم و رشته کلام را کوتاه؛ وقتی از استاد شهریار درخواست می‌شود که چند کلمه‌ای به عنوان اندرز برای جوانان بیان کنند، در پاسخ می‌گوید: «قرآن می‌فرماید: «وَ أعتَصِمُوا بِحَبْلِ اللّهِ جمیعا»، همگی به ریسمان الهی چنگ بزنید. توسل به حبل الهی در مقابل قضا و قدر. باید امر به معروف و نهی از منکر کنیم که جهاد دائمی است و صبر هم بکنیم که ناملایمات برطرف بشود.»
انتهای خبر/
نظر شما