به گزارش قدس آنلاین، اکبر نبوی مجری کارشناس سینمایی «چشم شب روشن» شامگاه چهارشنبه ۴ و بامداد پنجشنبه ۵ بهمن، میزبان شهریار زرشناس عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی بود و پیرامون بحث سینمای سیاسی با او به گفتگو پرداخت.
در ابتدای بحث نبوی با بیان اینکه سینمای سیاسی بر اساس نمونه آثاری که چه در سینمای کلاسیک و چه در سینمای معاصر از آن شاهد هستیم، یکی از کارکردهایش این است که نقد قدرت در ساحت‌های مختلف سیاست، اقتصاد و اجتماعی را دارد، در همین راستا، نظر شهریار زرشناس را به‌عنوان فلسفه پژوه درباره قدرت جویا شد.
زرشناس در پاسخ گفت: تعریف قدرت سهل و ممتنع است و با توجه به رساله‌هایی که بعضی از فیلسوفان مانند راسل دراین‌باره نوشته‌اند، قدرت را با آثار و ظهوراتش تعریف می‌کنند تا با ماهیتش. درواقع قدرت وضعیت و مجموعه شرایطی است که یا انسان‌هایی را مجبور به انجام عمل و یا اموری را دگرگون می‌کند و مجموعه شرایطی است که موجب فعلیت یافتن امری می‌شود.
وی در ادامه درباره نسبت سینما به سیاست اظهار کرد: سینما به‌عنوان وجهی از ظهور تفکر و فن مدرن از همان ابتدای پیدایش یک باطن سیاسی داشته که این باطن گاهی وقت‌ها آشکارشده و در برخی موارد دیگر هم ظهور آشکار ندارد اما در باطن است.
سینما از لحظه تولدش ذات سیاسی دارد
این فلسفه پژوه افزود: به این دلیل می‌گویم سینما از لحظه تولدش ذات سیاسی دارد که وقتی شما به پیدایی تفکر مدرن نگاه کنید، متوجه می شوید که تفکر مدرن در همان آغاز در ۳ ساحت هنر، سیاست و فلسفه پیدایی دارد.
زرشناس بیان کرد: وقتی می‌خواهیم ببینیم سینما چه نسبتی با این‌ها دارد می‌بینیم که تفکر مدرن، یک ظهور است و از زمانی که ظاهر می‌شود بستی پیدا می‌کند که فلسفی است. در این بست به میزانی که به منتهای خودش نزدیک می‌شود، تصویر بر کلمه تقدم پیدا می‌کند و از اجمال به تفسیر سیر پیدا می‌کند.
وی ابراز کرد: تفکر قرن مدرن به تدریج که از دوره رنسانس به بعد حرکت می‌کند، وزن کلمه را کمتر و وزن تصویر را بیشتر می‌کند که این سیر در عالم شرقی معکوس است. خروجی این است که تفکر قرن مدرن وارد فن شده و از میان آن هنر تکنولوژیک ظهور کرده است که این هنر مقام رسانه را هم دارد که ماحصلش سینما شده است.
مولف کتاب «نیهیلیسم» یادآور شد: سینما امتداد رویکرد تکنیکی تفکر مدرن است که از میانه هنر عکاسی و درآمیخته شدن با تصویرسازی‌های تفصیلی که رمان در ساحت کلمه می‌کند، تصویرسازی‌های تفصیلی را وارد عکس و به گردش درآوردن عکس می‌شود.
«دختر لر» به عنوان اولین فیلم ناطق فارسی فیلمی کاملا سیاسی است
زرشناس تاکید کرد: سینما همیشه باطنی سیاسی دارد؛ به‌طور مثال در ایران کسانی که سینما راه انداختند مثل صحاف‌باشی، میرزا احمد فارغ از اینکه خودشان چهره‌های سیاسی هستند اولین سینما توگراف را با کمک مظفر الدین شاه می‌آورند، اولین فیلم ناطق فارسی (دختر لر) فیلمی کاملاً سیاسی است. این فیلم نوعی تجددمآبی دوره رضاشاه را ترویج می‌کند و عکس رضاشاه را در وسط فیلم در قالب یک ستاره‌نشان می‌دهد و اعلانی که دارد این است که در این فیلم، می‌خواهیم وضعیت آشفته تاریخی ایران را نشان دهیم و بگوییم که خان‌ها چه می‌کردند و با آمدن رضاشاه چه تغییری حاصل‌شده است.
وی گفت: سیاست استعمار در آن زمان تأسیس و استقرار دولتی مطلقه مدرن بود و رضاشاه هم تجسم آن بود، این‌ها از ابزار سینما استفاده کردند. درنهایت اینکه سینما با سیاست نسبت دارد و از همان لحظه تولدش ذات سیاسی دارد. من می‌گویم هر نوع ستیز با آرمان‌گرایی بودن در سینما نوعی سینمای سیاسی است.
زرشناس تصریح کرد: وقتی می‌گویید سینمایم غیرسیاسی است، ممکن است که پیام‌های آشکار سیاسی ندهید ولی شما یا وضع موجود را تائید می‌کنید و یا به‌نوعی با آن درمی‌افتید و این پیام غیرمستقیم سیاسی است که در بطن فیلم نهفته است.
عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: هنر، ادبیات و به‌تبع از آن سینما چون وجوهی از زندگی را بازگو و بازسازی می‌کند و از منظر ذهنیت هنرمند، آمیزه‌ای است از رویکردهایی که تیپیک و شخصیت‌پردازی است و وقتی این‌گونه عمل می‌کند خواه نا خواه پیام سیاسی که ممکن است مستقیم یا غیرمستقیم باشد دارد.
در ادامه نبوی عنوان کرد: شما نقد، رویکرد، تحقیق و نگرش اجتماعی را سیاسی می‌خوانید.
زرشناس در پاسخ گفت: من از باطن سیاسی حرف می‌زنم وقتی وضع موجود را به‌گونه‌ای نقد می‌کنید یا از این وضع گاهی دفاع می‌کنید و یا چهره‌ای آرمانی از آینده‌ای ارائه می‌دهید، باطن سیاسی دارد. به‌طور مثال وقتی دیکنز سرمایه‌داری را نقد می‌کند، گیرم که این نقد سوسیالیستی رادیکال نیست و سوسیال دموکراسی لیبرال است، نقد سرمایه داری حرکتی سیاسی اجتماعی است و من این‌ها را از هم جدا نمی‌بینم.
مجله شبانگاهی «چشم شب روشن» به تهیه‌کنندگی امیر قمیشی و با اجرای محمد صالح علا شنبه تا چهارشنبه ساعت ۲۳ از شبکه چهار سیما پخش می‌شود.
نظر شما