قدس آنلاین: نقل شده که زنان نوغان، نخستین عزاداران شهادت حضرت رضا(ع) بوده‌اند. آن‌ها مادرانه، مهرشان را بخشیده‌اند تا بتوانند بر فرزندی از نسل صدیقه اطهر عزاداری کنند که فرسنگ‌ها از موطن خود دور افتاده است... حالا تاریخ دارد دوباره تکرار می‌شود. این بار شماری از بانوان هنرمند دور هم جمع شده‌اند تا بالاپوشی بر سنگ قبر مطهر حضرت رضا(ع) بدوزند. بالاپوشی که به گفته آن‌ها هر کوکی که بر آن زده‌اند، قطره اشکی را هم با آن همراه کرده‌اند.
«تولید پوش جدید سنگ مضجع شریف حضرت امام رضا(ع)» عنوان طرحی است که شماری از بانوان ارادتمند و هنرمند را در محل باغ‌اردوگاه خاتون مشهد گرد هم جمع کرده است.
این پوش، حالا پس از آماده شدن، با هماهنگی مدیران ارشد آستان قدس رضوی، روی سنگ قبر مطهر حضرت، جا خواهد گرفت.
آنچه در ادامه می‌خوانید حرفهای دل سه تن از بانوان هنرمندی است که در این پروژه همکاری دارند.
کار که تمام شد، حسرت خوردم
«سیده سمیه باغبان عنبران» ۴۰ ساله و ساکن مشهد، کارشناس ارشد طراحی پارچه و لباس است. او طراح و ارائه‌کننده ایده است. او در مورد چگونگی ورودش برای مشارکت در اجرای این پروژه می‌گوید: پس از تماس تلفنی مدیر اجرایی این پروژه در خرداد سال گذشته، به جمع بانوان مشهدی برای انجام این طرح پیوستم، از قبل با ایشان در زمینه اجرای پروژه‌های توانمندسازی بانوان در شهرستان طرقبه شاندیز آشنایی و همکاری داشتم و با توجه به رشته تحصیلی خودم در دانشگاه (طراحی پارچه و لباس) و پس از معرفی از سوی ایشان، قرار شد در این پروژه به عنوان طراح کار، همکاری کنم.
او ادامه می‌دهد: در مدت یک سال، بیش از ۴۰ طرح اصلی و افزون بر ۱۴۴ ریزنقش داخلی طرح را طراحی کردم، حدود ۲۰ طرح نرم‌افزاری هم در این زمینه از سوی من ارائه شد، شاید به تنهایی بیش از ۲هزار و ۸۰۰ ساعت کار طراحی در این زمینه در مدت چهار ماه انجام دادم، البته برای افزایش اطلاعات و دانستنی‌های خودم به کتاب‌های مرجعی همچون کتابی که آستان قدس رضوی در زمینه پوش‌های ضریح مطهر امام رضا(ع) معرفی کرده بود، مراجعه کردم، همچنین پیشینه طراحی‌های قبلی، فضای معماری حرم مطهر و... را دوباره مورد بازنگری قرار دادم. ضمن اینکه از پیشینه طراحی پارچه و لباس که از قبل داشتم و راهنمایی و تجارب استادان و پیشکسوتان مرتبط با الگوسازی و دوخت پارچه، معرق‌دوزی، سوزن‌دوزی و... و راهنمایی یک مشاور مذهبی و دینی استفاده کردم.
باغبان اضافه می‌کند: پیش‌زمینه‌ای از این طرح را در ذهنم تصور کردم و در قسمت رنگ‌ها و شکل‌ها نیز تلفیقی را مورد توجه قرار دادم. شاید ۲۰۰ مرتبه این کار را در ذهنم مرور می‌کردم، پاک می‌کردم، دوباره طراحی می‌کردم و... کلنجار می‌رفتم و با خودم می‌گفتم نشد، آن طوری که باید بشود نشد و دوباره از ابتدا شروع می‌کردم. این نوع کلنجار رفتن‌ها و درگیری‌ها همیشه با یک طراح همراه است.
وی بیان می‌کند: از طرفی، قداست کار و انتساب به بارگاه و مضجع شریف حضرت امام رضا(ع) و اهمیت اینکه این کار متعلق به تشکیلات آستان قدس رضوی است، احساس عجیبی را در دل و ذهنم به وجود آورده بود. نه اینکه بترسم ولی خیلی مراقبت و مواظبت می‌کردم تا طرح درست و قابل قبولی ارائه دهم و سرانجام از میان طرح‌هایی همچون: روایت مذهبی امام رضا(ع)، اسپیرال، پازلی ۱ و ۲، پازلی با مرکزیت شمسه، محراب و شمسه، محراب و پنجره فولاد، کعبه و محراب، نقوش اسپیرال و مذهبی، محراب و ضریح و... طرح فعلی و نهایی به نام طرح «دعوت به حریم حرم ولایت‌الله» از سوی مسئولان و مدیران مربوط، انتخاب و آماده اجرا شد.
این کارشناس ارشد طراحی پارچه و لباس تصریح می‌کند: حالا که این پروژه به اتمام رسیده است، راستش را بخواهید هنوز باورم نمی‌شود برای انجام و طراحی این کار دعوت شدم. اگر در خواب هستم دوست دارم در این خواب شیرین همچنان بمانم و بیدار نشوم.
او در حالی که اشک می‌ریزد، می‌گوید: دوران خیلی خوبی بود. کار برای امام رضا(ع) لذت خاصی دارد. دوست نداشتم این کار به این زودی‌ها تمام شود تا بیشتر به امام رضا(ع) خدمت کنم. کار که تمام شد، حقیقتاً حسرت خوردم. امیدوارم این طرح، آخرین کارم برای امام رضا(ع) نباشد. امیدوارم امام هشتم(ع) از من و دوستانم این خدمت ناقابل را قبول کند. امیدوارم در این مدت اسم ما هم به عنوان خادم امام رضا(ع) ثبت و ضبط شود.
روزی ۱۸ ساعت سوزن‌دوزی کردم
«اعظم فرطانی» ۴۰ ساله و ساکن مشهد، دارای مدرک کارشناسی ارشد (مدرک هنری معادل) در رشته دوخت‌های سنتی ایران است. او مجری بخش سوزن‌دوزی در این پروژه بوده است.
وی می‌گوید: از ۱۸ سالگی، الفبای دوخت را در محضر استادان بزرگواری همچون استاد سرکار خانم دکتر شهین ابراهیم‌زاده پزشکی (دارای مدرک دکترای رشته دوخت‌های سنتی ایران) و مدرس دانشگاه آموختم. دوره‌های ابریشم‌دوزی، سرمه‌دوزی، تکه‌دوزی، پته‌دوزی، مرصع‌دوزی، گل‌های منجق‌باف و... را هم در مدت ۱۰ سال در محضر همین استاد فرا گرفتم و موفق به دریافت تمامی مدارک و گواهینامه‌های معتبر فنی و حرفهای در این زمینه‌ها شدم و حدود ۱۰ سال است که به صورت حرفهای کار می‌کنم و در این مدت نزدیک به یک هزار قطعه و اثر سوزن‌دوزی کردم.
او درباره چگونگی ورودش در زمینه انجام این پروژه اظهار می‌دارد: در آبان سال گذشته از طریق یکی از دوستان به مدیر اجرایی پروژه (خانم عنابستانی) معرفی شدم و کارم را در این پروژه آغاز کردم.
فرطانی ادامه می‌دهد: از سال گذشته تا زمان اتمام این پروژه مواردی همچون: نوع دوخت، جنس مواد اولیه، تلفیق دوخت‌های سنتی قدیم و مدرن امروزی در نقاط (شهرها و استان‌ها) مختلف ایران، ترکیب موادی همچون سرمه، نخ ابریشم، نوع دوخت در هر قطعه و هر شکل از این پوش جدید و... را خودم مدیریت و سرپرستی کردم. از آبان سال گذشته تا انتهای اسفندماه بیش از ۲۰ طرح روی پارچه سوزن‌دوزی کردم و تحویل مسئولان و مدیران مربوط دادم تا اینکه سرانجام بخشی از کار من شامل: گل‌های محرابی، لاله شهید، لاله کنج بزرگ و کوچک، گل‌های محرابی بادبزنی و... مورد تأیید و انتخاب قرار گرفت.
مجری بخش سوزن‌دوزی می‌افزاید: در تهیه مواد و به اصطلاح متریال و حتی نوع دوخت‌هایی که در این پروژه انجام شده است، سعی کردم از مواد و کار بسیار فاخر و باارزش با توجه به قداست حرم مطهر و مضجع نورانی امام رضا(ع) استفاده کنم. حتی سعی کردم از «زغره‌دوزی» که سابقه طولانی در تاریخ ایران داشته و نوعی دوخت است که ترکیبی از پولک و سرمه بوده و روی آن می‌توان از جلوه‌دوزی استفاده کرد و از بهترین نوع دوخت‌های سنتی قدیم محسوب می‌شده و بیشتر در کارهای فاخر اماکن متبرکه و مذهبی، مساجد و... نیز در روزگاران قدیم کاربرد داشته هم استفاده کرده و این نوع دوخت را تلاش کردم دوباره احیا کنم.
وی خاطرنشان می‌کند: پارچه این کار، مخمل سبز یشمی (پارچه مخمل ونوس از شهر بروجرد استان لرستان) انتخاب شد و با مطالعه پوش‌های قبلی مربوط به ادوار و اعصار گوناگون و با توجه به رنگ‌های منسوب به بارگاه و مضجع شریف حضرات ائمه اطهار(ع) که معمولاً سبز رنگ بوده است، ما هم سعی کردیم پارچه مخمل با رنگ سبز یشمی انتخاب کنیم، ضمناً چون تمام دوخت‌های مورد نظر را می‌خواستیم به نمایش بگذاریم یعنی منظورم مرصع‌دوزی، ابریشم‌دوزی، سرمه‌دوزی، زغره‌دوزی، تکه‌دوزی، نصب مروارید، سنگ‌دوزی و.... است و همه این مواد در مجموع، وزن سنگینی را به خود اختصاص می‌دهند و هنگام اصطلاحاً سوار کردن کار، پارچه باید از استحکام و مقاومت قابل قبولی برخوردار باشد به همین دلیل این نوع پارچه از جنس مخمل انتخاب شد که مناسب این کار است.
فرطانی متذکر می‌شود: یکی از ابتکارهای جدید در این پروژه قابلیت جدا شدن قطعات و اجزای کار است که به صورت قطعه‌هایی در ابعاد گوناگون از روی این پوش جدا شده و می‌توان در مراسمی مانند غبارروبی مضجع شریف رضوی به میهمانان و افراد مورد نظر در قاب‌هایی که از قبل به همین منظور تهیه می‌شود به عنوان تبرک و تیمن اهدا کرد.
او تأکید می‌کند: مدت زمان اجرای سوزن‌دوزی در این پروژه هم از دیگر خصوصیات مهم این طرح است. براساس تجربه برای سوزن‌دوزی پروژه باید حداقل ۶ ماه وقت صرف می‌شد اما با همت دوستان و بانوان همکار در این طرح، سوزن‌دوزی این کار در مدت یک ماه و نیم به لطف خداوند و عنایت امام هشتم(ع) پایان پذیرفت.
وی در مورد توفیق حضورش در این پروژه می‌گوید: در مدت زمان حدود ۲۵ روز، روزی ۱۸ ساعت سوزن‌دوزی کردم؛ هنوز باورم نمی‌شود که برای این کار باعظمت جهت حرم امام رضا(ع) دعوت شدم. به خواب شبم هم نمی‌دیدم این توفیق را پیدا کنم.
وی ادامه می‌دهد: باورتان نمی‌شود تمام اعضای خانواده‌ام، همسر و فرزندانم، مادر و پدر و خواهرانم پای کار آمدند تا من بتوانم در این پروژه خدمت کنم، مادرم غذا درست می‌کرد، همسرم فرزندانم را نگه می‌داشت، خواهرانم کمک کارم بودند، همه اعضای خانواده هوایم را داشتند تا من با خاطر آسوده به کارم برسم.
هویه‌کاری برای ۳۸ قطعه گل‌های محرابی
«مریم قانعی‌زاده» ۴۵ ساله و ساکن مشهد است. او مسئولیت عملیات بخش هویه‌کاری روی پارچه را در این پروژه برعهده داشته است.
وی می‌گوید: از سال ۱۳۸۰ به علت علاقه به هنر هویه‌کاری روی پارچه این کار را شروع کردم، توسط سرکار خانم دکتر شهین ابراهیم‌زاده پزشکی به مدیر اجرایی پروژه (خانم عنابستانی) برای انجام هویه‌کاری معرفی شدم. چون از قبل با خانم فرطانی (مسئول بخش سوزن‌دوزی) هم آشنایی داشتم و ایشان از کیفیت و خصوصیات کار من مطلع و آگاه بودند قرار شد در کنار ایشان مراحل سوزن‌دوزی ۳۸ قطعه گل‌های محرابی، هویه‌کاری قلب و مرکز اصلی مربوط به روی کار و مونتاژ تمام کار را انجام دهم.
او ادامه می‌دهد: منظور از مونتاژ در اینجا؛ دوختن دو قطعه پارچه به زمینه اصلی کار است. ضمناً روزی هفت تا هشت ساعت در این پروژه هویه‌کاری می‌کردم. من و همکارانم که یک گروه ۹نفری بودیم در مدت یک هفته، تمام قطعات این کار را روی پارچه مخمل سبز یشمی و در محل کارگاه اجرای این پروژه یعنی باغ‌اردوگاه خاتون مشهد نصب کردیم.
قانعی‌زاده تصریح می‌کند: تعداد ۳۴۴ قطعه به اضافه بخش اصلی و قلب کار که روی سنگ مضجع شریف حضرت رضا(ع) قرار می‌گیرد را شخصاً خودم با دستگاه هویه و بدون استفاده از هیچ گونه شابلون و کاملاً به وسیله دست هویه‌کاری کردم.
این هنرمند هویه‌کار در مورد احساساتش از حضور در این پروژه تصریح می‌کند: احساس عجیبی داشتم. خیلی به حساسیت و مسئولیت کارم فکر می‌کردم، طراح کارش را کرده بود. سوزن‌دوزها قطعات را سوزن‌دوزی کرده بودند و من باید به عنوان پایان کار، حاصل تلاش‌ها و حاصل هنر و ذوق و سلیقه و نتیجه کار همه را روی این پارچه مخمل سبز یشمی با هویه متصل می‌کردم. این موضوع برایم هم جذاب بود و هم مسئولیت‌آور.
او می‌گوید: در حین انجام کار به یاد همه افرادی بودم که به گردنم حق داشتند، خانواده‌ام، والدینم، امواتم، دوستانم و...، ساعت‌ها و روزها به سرعت گذشت و زمانمان تمام شد. راستش را بخواهید برخلاف همیشه داغی و گرمای دستگاه هویه در این کار را خیلی دوست می‌داشتم. هویه‌کاری در این کار برای من مثل سایر کارها و طرح‌ها نبود. انگار که با هویه‌کاری تکه‌های قلبم را به این پوش مقدس متصل می‌کردم تا به مضجع شریف امام هشتم(ع) برسد. چه زود این روزها گذشت. از امام رضا(ع) ممنونم که توفیق داد دست‌های من هم در این پروژه برای ایشان به حرکت درآیند و خدمت کنند.
--
پوش جدید مضجع مطهر حضرت رضا(ع) به روایت آمار و ارقام
این پوش که حاصل تلاش شبانه‌روزی برخی از بانوان هنرمند مشهدی است، دارای مشخصات و خصوصیاتی به شرح زیر است:
جنس و ابعاد: این پوش به شکل مکعبی (مکعب مستطیل) و به اندازه سنگ مضجع شریف حضرت امام رضا(ع) و از یک نوع مخمل سبز یشمی در ابعاد ارتفاع و عرض (۹۲ سانتی‌متر) و طول (۱۹۲سانتی‌متر) تهیه شده است.
تعداد قطعات ریز و درشت: حدود ۳هزار و ۵۴۴ قطعه (شامل حدود ۳هزار و ۲۰۰ عدد دکمه و ۳۴۴ عدد قطعه مربوط به آیات قرآن کریم، احادیث و روایت‌ها، اسماء الحسنی الهی، شکل‌های مربوط به گل‌های بادبزنی، لاله شهید و...).
برخی از طرح‌ها و شکل‌های موجود: ۵۴ قطعه گل لاله شهید، ۱۶۶ قطعه محراب دعا، ۴۰عدد لاله کنج کوچک و بزرگ، ۳۸ و ۳۶ عدد به ترتیب گل‌های محرابی بزرگ و کوچک، ۴هزار و ۲۰۰ قطعه نگین دایره، همچنین شمسه هشت‌پر، دوایر اول تا پنجم با توضیحات خاص خود، گل‌های شهید به همراه پرچم (نماد ارس و سرو)، کادر اصلی و طرفین پوش و... .
برخی از آیات و اسمای متبرکه موجود در این پوش: ۶ آیه و ۳۸۱ کلمه شامل: اسماء الحسنی الهی و القاب مقدس حضرت امام رضا(ع) و سایر حضرات معصومین(ع) و نام مقدس مادر امام هشتم(ع) یعنی حضرت نجمه خاتون(س)، آیه بسم الله الرحمن الرحیم، آیه ۳۳ سوره مبارکه احزاب (آیه تطهیر)، تکرار تعداد ۳۶ کلمه از اسماءالحسنی الهی، چهار آیه آخر سوره مبارکه والفجر در شأن حضرت امام حسین(ع)، آیه ۲۳ سوره مبارکه شوری (آیه مودت)، تکرار لفظ جلاله الله سه مرتبه در قسمت بالاسر و طرفین این پوش، دو بار تکرار آیه ۲۴ سوره مبارکه انفال در طرفین پوش در زمینه اجابت کردن دعوت خدا و پیامبر(ص).
برخی از مواد مصرفی به کار رفته: ۱۶متر پارچه مخمل سبز یشمی به همراه ۱۶متر آستری و لایه چسب برای قسمت‌های اصلی، جزئی و زیرین کار، ۵۰ گرم سرمه، ۲کیلوگرم بلرسان (یک نوع ماده فلزی است که در دوخت سرمه به کار می‌رود)، ۱۰ بند (هر بند ۱۲ رشته) مروارید، ۱۲دسته (هر دسته حدود ۵ متر) و در مجموع ۶۰متر نخ ابریشم، ۸عدد سنگ عقیق یاقوتی اصل، ۲۰ عدد سنگ فیروزه اصل نیشابور، ۶۰۰ بند مُهره افغان، ۱۷۰متر نگین متری در سایزهای بزرگ و کوچک، ۱۰۰ عدد نگین سوارسکی در رنگ‌های سبز، کرم و هفت رنگ برای انعکاس نور، ۳هزار و ۲۰۰ عدد دکمه گلدوزی شده، ۱۶۰ مثقال منجق برای تزئین ۲۸۹ قطعه از این پوش، ۱۰ مثقال پولک نقره‌ای رنگ برای زغره‌دوزی، مصرف یک عدد دوک نخ گلابتون (در مقیاس وزنی) در دو رنگ و... .
تجلی مفاهیم ناب دینی در یک اثر هنری
فاطمه دژبرد، رئیس مرکز امور بانوان و خانواده آستان قدس رضوی است. او ایده اصلی تولید «پوش جدید» سنگ مضجع شریف حضرت امام رضا(ع) را مطرح شده از سوی تولیت آستان قدس رضوی می‌داند و می‌گوید: برای اجرای این طرح، شماری از بهترین متخصصان امور طراحی و دوخت با مرکز امور بانوان و خانواده آستان قدس رضوی همکاری کردند و پس از طراحی ۱۰۰ طرح اولیه و تأیید هنری مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی، یک طرح به تصویب نهایی رسید.
مطابق گفته‌های وی، نام این طرح تصویب شده برگرفته از حدیث سلسلة‌الذهب و «دعوت به حریم حرم ولایت‌الله» است و در این کار فاخر، مجموعه‌ای از آیات شریف قرآن کریم و همچنین حدیث شریف سلسلة‌الذهب به شکلی هنرمندانه جانمایی شده تا از مسیر یک اثر هنری، مفاهیم ناب دینی و مذهبی هم تجلی پیدا کند.
مرصع‌دوزی با تلفیقی از دوخت‌های سنتی و مدرن
«زهرا عنابستانی» مدیر اجرایی پروژه تولید «پوش جدید» سنگ مضجع شریف حضرت امام رضا(ع) است. او می‌گوید: پوش به ارتفاع و عرض ۹۲ سانتی‌متر و طول ۱۹۲ سانتی‌متر در نظر گرفته شده که متشکل از یک پارچه زیرین اصلی و اجزای سوزن‌دوزی شده ظریف است که روی تنه اصلی کار نصب می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: سبک دوخت مورد استفاده در این پروژه، مرصع‌دوزی با تلفیقی از دوخت‌های سنتی و مدرن بوده که همه مواد به کار رفته از نوع درجه یک انتخاب شده‌اند و از دستگاه‌های مدرن چاپ برای حکاکی طرح اصلی روی پارچه مخملِ پوش استفاده شده است.
به گفته وی، این کار به صورت تکه‌دوزی قطعات هنری انجام و روی پارچه اصلی نصب می‌شود و پس از استفاده شدن و در مراسمی مانند غبارروبی مضجع شریف حضرت امام هشتم(ع) به راحتی قابلیت جداسازی و اهدا دارد.
انتهای پیام/
نظر شما