قدس آنلاین: انتقال قدرت به شیخ نواف الاحمد الجابر الصباح ۸۳ ساله که ۱۴ سال ولیعهد این کشور بود و لقب ولیعهد تواضع را گرفته بود به دلیل بیماری طولانی مدت امیر کویت و قابل پیش‌بینی بودن مرگ او به سرعت و بدور از هر حاشیه ای در کمتر از چند ساعت انجام گرفت.

اینرانتقال قدرت البته از یک منظر در نوع خود خاص و متفاوت بود زیرا زمانی که وی در سال ۲۰۰۶ به ولیعهدی برگزیده شد یک اتفاق  بر خلاف عرف مرسوم کویت بود، زیرا سلطنت کویت در گذشته به صورت متناوب بین خانواده‌های جابر و سالم دست به دست می‌شد.

شیخ نواف پس از سلطنت بسیار کوتاه شیخ سعد عبدالله سالم صباح به ولیعهدی رسید. امیر پیشین تنها ۹ روز در ژانویه ۲۰۰۶ سلطنت کرد و سپس پارلمان به دلیل نگرانی از سلامتی او را برکنار کرد.

شیخ نواف بک بار در سال ۱۹۷۸ و بار دیگر در سال ۲۰۰۳ وزارت کشور را به عهده گرفت و یک دوره هم از سال ۱۹۸۸ وزیر دفاع بود. او از اکتبر ۲۰۰۳ - پیش از آنکه به ولیعهدی برسد - معاون نخست وزیر هم بود.

امیر جدید کویت در عمل آشناترین و همراه ترین فرد با سیاستها و خط مشی سیخ صباح الجابر الاحمد امیر فقید این کشور بود که طی ۱۴ سال گذشته با وی در اداره امور کشور همراهی کرده و مسئولیت های مهمی را بر عهده داشت.

عملکرد موفق و مثبت امیر فقید کوست و مشی سیاسی، مدیریتی و سوابق شیخ نواف در مسئولیت های پیشین خود از جمله سالهای طولانی استانداری و مسئولیت وزراتخانه های مختلف کویت که القابی همچون امیر انسانیت را برای امیر فقید و شیخ تواضع را برای ولیعهد به تخت نشسته به همراه آورد سبب شد تا انتقال قدرت در کویت با کمترین دغدغه و نگرانی در خصوص تغییر و تحول در روش حکومت و سیاست داخلی و خارجی کویت رخ دهد.

کویت در منطقه خلیج فارس به دلایل مختلفی یک کشور مهم به شمار می‌رود. کشوری که منابع نفتی و منابع مالی سرشاری دارد، در یک منطقه راهبردی در حد فاصل عراق و عربستان سعودی قرار گرفته، از معدود کشورهای عربی در منطقه است که حکومتی بالنسبه دموکراتیک داشته و مطبوعات و احزاب و فعالان سیاسی در آن از آزادی زیادی برخوردارند، همواره راهبرد موازنه فعال را در سیاست خارجی خود اعمال کرده، حامی فلسطین و ازادی سرزمین های اشغالی و مخالف عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی بوده و به دلیل احساس خطر از استراتژی عربستان سعودی برای تسلط بر شورای همکاری خلیج فارس و اعمال هژمونی خود با سیاستهای مداخله گرانه و تهاجمی ریاض مخالفت کرده و به تمامی این دلایل در سه دهه گذشته بعد از جنگ ایران و عراق روابط خوب و نزدیکی با تهرنا داشته است.

اعتدال نهادینه در سیاست کویت

در واقع کویت و عمان در میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس دو کشوری هستند که همواره به دلیل سیاست معتدل و منطقی خود و البته برخی دلایل تاریخی جایگاه ویژه و متفاوتی در سیاست خارجی ایران داشته‌اند و دو متحد و رابط تهران با کشورهای آنسوی خلیج فارس به شمار می‌روند. از اینرو مرگ امیر کویت و انتقال قدرت در این کشور شاید برای ایران بیش از دیگر کشورهای منطقه اهمیت داشته و دارد.

در همین راستا می‌توان به نقش کویت در ارائه طرح دولت ایران برای گفت و گو و صلح با کشورهای حاشیه خلیج فارس با عنوان "ابتکار صلح هرمز" که توسط رئیس جمهور روحانی ارائه شد اشاره کرد که با استقبال کویت و عمان روبرو شد و این دو پایتخت عربی برای پیگیری این طرح به تهران قول مساعد دادند. اگرچه این طرح با بن بست مخالفت عربستان سعودی روبرو شد.

کویت در دو برحان جنگ یمن و ایجاد ائتلاف نظامی از طرف عربستان بر علیه این کشور و همچنین تنش میان امارات و عربستان با قطر هم که می رفت تا منطقه را به یک تنش جدی و حتی فروپاشی شورای همکاری خلیج فارس نزدیک کند،نقشی جدید در کاهش بحران ایفا کرد.

 کویت نه تنها به ائتلاف نظامی عربستان بر علهی یمن نپیوست که در ۵ سال گذشته منتقد حملات نظامی و تهاجم عربستان به یمن بود. . امیر فقید کویت بیشترین نقش را نیز در جلوگیری از وقوع یک درگیری نظامی میان امارات و عربستان با قطر ایفا کرد که می‌توانست منطقه خلیج فارس را با یک بحران بزرگ و فراگیر روبرو کند.

مرگ شیخ صباح الاحمد جابر الصباح این سوال را پیش کشید که آیا فقدان وی و تغییر حاکمیت در کویت ممکن است این مهره کلیدی در شطرنج منطقه را در صحنه بازی جابجا کند و این جابجایی چقدر خواهد بود و چه تاثیری خواهد داشت.

اولین حرکت امیر جدید و تماس او با «اسماعیل هنیه» رئیس دفتر سیاسی حماس و تاکید بر حمایت از آرمان فلسطین و مسائل مهم جهان اسلام، که واکنشی بود به پروژه عادی سازی روابط امارات و بحرین با رژیم صهیونیستی و یک پیام روشن در این باره به واشنگتن و تل‌آویو که بگوید  فاصله کویت با این پروژه بسیار زیاد است از خیلی جهات خیال‌ها را در منطقه راحت کرد.

در همین راستا تحلیلگران معتقدند که سیاست خارجی کویت در طول دهه‌های مختلف همچنان پایدار بوده است که دلیل ادامه این سیاست تکیه بر یک سری اصول و مبانی ثابت است که در برابر فشارهای مختلف مقاومت کرد. به گزارش الف مهم‌ترین اصلی که موجب موفقیت سیاست‌های کویت در دوره‌های مختلف شده٬ تکیه بر اصل بی‌طرفی و عدم فرقه‌گرایی و تعصبات قومی و قبیله‌ای بوده است.

 به اعتقاد کارشناسان این استراتژی کویت در سیاست خارجی تنها منحصر به شخص خاصی نبوده و  در وهله اول بیانگر مواضع افکار عمومی کویت و دوم رویکردهای حاکمیتی آن است.

در همین زمینه «محجوب الزویری» مدیر مرکز مطالعات خلیج فارس در قطر اظهار داشت که سیاست خارجی کویت همچنان ثابت باقی خواهد ماند و با گذشت زمان این موضوع روشن می‌شود.

شواهد نشان می‌دهد که ولیعهد کویت از ایجاد هرگونه تغییر ریشه‌ای در سیاست خارجی این کشور پرهیز خواهد کرد. البته در فضای ملتهب منطقه و خلیج فارس نمی‌توان به راحتی درباره مواضع آینده کشورها در این منطقه قضاوت کرد؛ اما از آنجایی که معمولا نام کویت در این درگیری‌ها شنیده نمی‌شود و هیچگاه مداخله‌گری در سیاست‌های آن نبوده می‌توان پیش‌بینی کرد که کویت چه روندی را در پیش خواهد گرفت.

توازن ساختاری در سیاست خارجی کویت

صباح زنگنه تحلیلگر و کارشناس مسائل جهان عرب نیز در گفتگو با قدس آنلاین با اشاره به اینکه شیخ صباح الاحمد طی چند دهه سکانداری سیاست خارجی و ۱۴ سال حکومت بر کویت سیاستهایی را پایه گذاری کرد که به اعتدال سیاسی در منطقه و جهان معروف شده است، در این رابطه اظهار داشت: کویت یک کشور خاص با ترکیب جمعیتی خاص و در منطقه‌ای مهم و حساس است از اینرو هم روابط کویت با کشورهای بزرگ منطقه باید از حالت اعتدال برخوردار باشد و هم در داخل جامعه کویت این اعتدال را باید نمایش بدهد و در دو دهه گذشته به خوبی نمایش داده بود.

وی یا یادآوری اینکه کویت جزو معدود کشورهای کنطقه و بین کشورهای خلیج فارس تنها کشوری است که انتخابات آزاد دارد و نمایندگان پارلمان از اختیارات خوبی حتی در تعیین سیاستها و حتی در تایید امیر و ولیعهد برخوردارند که در سایر کشورهای عرب منطقه دیده نمی‌شود، افزود: این شرایط یک نوع تعادلی در قدرت و پایه های قدرت بین مردم و حکومت ایجاد کرده است.

زنگنه اضافه کرد: از طرف دیگر در موضوع اساسی و مهم منطقه که بحث فلسطین است کویت همواره سیاست معقول و حمایت گری را داشته و بر آرمان آزادی فلسطین و بازگشت اورارگان به سرزمین های اشغالی تاکید کرده است. این سیاست در پارلمان این کشور  هم به خوبی حمایت و تایید می‌شود و در اجلاس پارلمان های عربی و  اتحادیه جهانی پارلمان‌ها نیز از سوی کویت به صراحت مورد دفاع قرار گرفته است.

این کارشناس مسائل منطقه خاطرنشان کرد: امیر جدید هم با توجه به آثار مثبتی به این سیاسیتها تا کنون برای کویت داشته و بعد از آزاد شدن کویت از اشغال صدام ادامه یافته بر تداوم همین روند تاکید و تصریح دارد.

فشار ریاض بر کویت

صباح زنگنه با یادآوری سیاست‌های کویت در مناقشه یمن و قطر با عربستان سعودی و متحدش امارات متحده عربی و تلاش ریاض برای تغییر جبهه کویت گفت: عربستان از دو طریق تلاش می‌کند به کویت برای همراه کردنش با سیاستهای خود بر ضد محور مقاومت، یمن و قطر فشار آورد. یکی اینکه  علی رغم ادعای  بن سلمان در مورد فاصله گرفتن از سلفی‌ها، قطعا او از مهره گروه‌های سلفی و افراطی فعال در کویت برای فشار بر حکومت و امیر جدید استفاده خواهد کرد و دوم اعمال فشار و ایجاد تنش در موضوع اختلافات مرزی و ترسیم مرزها برای اعمال نفوذ و اثرگذاری بر تنظیم سیاست کویت با ایران و عراق و البته قطر حساسیت نشان خواهد داد و تلاش خواهد کرد در این سه مورد کویت را به سمت افراط یا موضوع گیری منفی سوق دهد.

این کارشناس مسائل غرب آسیا اظهار داشت: البته پیش‌بینی می‌شود مطبوعات آزاد و قدرت چشمگیر و نقش فعال پارلمان در تدوین سیاست خارجی کویت و نقش مردم و نهادهای مردمی موسوم به دیوانیه ها اجازه نمی‌دهند کویت تحت تاثیر این فشارها به سمت افراط یا دشمنی یا زاویه یافتن با همسایگان رفته و دستاورد چند دهه‌ای کویت از بین برود.

کویت در سیاست خارجی ایران

زنگنه در مورد جایگاه کویت در سیاست خارجی و منطقه‌ای ایران و ذاهمیت تنظیم رابطه با این کسور هم گفت: در مورد طرح های صلح یا همکاری منطقه‌ای هم در قطعنامه ۵۹۸ بند هایی وجود دارد که سازمان ملل بر آنها تاکید داشته هم کشور ما چندین طرح و پیشنهاد و ابتکار در این راستا برای کاهش تنش‌ها با کشورهای منطقه ارائه داده که در همه این موارد کویت پاسخ روشن و مثبتی داشته و  علاوه بر اینها خود کویت هم به دنبال ارائه یک طرح همکاری منطقه‌ای و برقراری یک ساختار امنیت منطقه‌ای بوده است.

وی تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران هم نسبت به کویت هم عمان دید مثبتی دارد و امیدوار اسیت این سیاستها همچنان باعقلانیت و دقت به مسمت حفظ تعادل و رفع تنش ها پیش برده شود. کویت خیلی تلاش کرده در این طرح های همکاری منطقه‌ای چه طرح خودش چه طرح صلح هرمز که ایران داده حرکت مثبت و رو به جلویی شکل گیرد. قطعا امیر فقید کویت از دوستان خوب ایران در منطقه بود و نبود او یک اتفاق ناخوشایند برای ایران است، او فردی بود که  همواره با سیاست عربستان که تلاش داشته هژمون خودش را بر کل شبه جزیره حاکم کند مخالفت کرده و تعامل و مشارکت منطقه ای برای صلح و ثبات تاکید داشت. اما جای خوشحالی دارد که امیر جدید و جانشین او شیخ نواف در طی دوران ولیعهدی همواره همراه ئو ناظر بر این سیاستهای بوده و به نظر می‌رسید همین مسیر را با قدرت دنبال خواهد کرد و کویت دوست و همسایه خوب ایران باقی می‌ماند.