وقتی سال‌ها پیش رزم‌آرا، نخست‌وزیر وقت پهلوی در پاسخ به درخواست اقلیت مجلس در خصوص ملی شدن صنعت نفت، برای اثبات ناتوانی جامعه ایرانی از اداره منابع نفتی خویش فریاد می‌زد: «ملتی که لیاقت لولهنگ‌سازی ندارد، چگونه می‌تواند صنعت نفت را اداره کند»، غربزدگانی همچون او و پیش از آن میرزاملکم‌خان‌ایلچی و تقی‌زاده که شیفته غرب و مرعوب مصنوعات آن‌ها شده بودند، نمی‌توانستند روزهایی را که جوانان این مرز و بوم با تکیه بر دانش بومی خود غرب را به تحسین وادارند، باور کنند.
به قول رهبر معظم انقلاب: «همه ابزارهای فرهنگی و تبلیغی در طول ۱۰۰سال یا بیشتر به کار گرفته شد تا این ملت را به خودشان بدبین کنند - یکی از شخصیت‌های سرشناس معروف می‌گفت: ایرانی، یک لولهنگ نمی‌تواند بسازد! ... .- این‌جور این ملت را تحقیر می‌کردند. این ملت حالا در زمینه‌های زیستی، در زمینه فعالیت‌های گوناگون علمی و تحقیقی کارهایی می‌کند که خودش را جزو ۱۰ کشور اول جهان قرار می‌دهد».
یک جامعه همان گونه که از خودشیفتگی و احساس برتری کاذب آسیب می‌بیند گاه نیز با تکرار مفاهیمی که فرجامی جز خودکم‌بینی به همراه ندارد، حس «نمی‌توانم‌ها» و «نمی‌شودها» را بر پیکر خویش تزریق می‌کند.
امروز جامعه ما بیش از هر زمان دیگر به تقویت و بازسازی روح خودباوری ملی نیاز دارد. موضوعی که ضرورت آن را بیش از هر زمان دیگری می‌توان احساس کرد.
تقویت خودباوری ملی در عمل
سینا کلهر، عضو هیئت‌علمی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، در گفت‌وگو با ما در خصوص بازسازی روحیه خودباوری ملی می‌گوید: مهم‌ترین کاری که باید در خصوص تقویت خودباوری ملی انجام شود این است که به جای گره زدن خودباوری ملی به حرف، سخن و تقویت آگاهی افراد، باید با عمل آن را به جامعه نشان دهیم. وی می‌افزاید: ما در موقعیتی قرار داریم که وضعیت کشور در حال توسعه است و مجموعه‌ای از چالش‌ها و مشکلات را پیش‌رو داریم که بسیاری از آن‌ها در طول تاریخ برای ما ایجاد شده و در بخش عمده‌ای از آن‌ها هیچ نقشی نداشته‌ایم، با این حال انباشت تاریخی چالش‌ها در این حوزه صورت گرفته است؛ بنابراین از یکسو با انباشت مسئله مواجه‌ایم و از سوی دیگر به دلیل عقب‌ماندگی تاریخی، ابزارهایمان برای حل این مسائل و مواجهه با این چالش‌ها، ابزارهای پیشرفته و کارآمدی نیست، ضمن آنکه ما به دلیل سیستم رسانه‌ای و تبلیغاتی پیچیده‌ای که دشمنان و مخالفان کشور دارند، مدام در معرض بمباران ناتوانی و ناکارآمدی قرار داریم که مجموعه این عوامل در ذهن مردم و حتی نخبگان جامعه ریشه دوانده و موجب شده توانایی‌های ملت مخدوش شود.
وی ادامه می‌دهد: هر کسی که دغدغه خودباوری ملی دارد باید بکوشد عمل را بر حرف مقدم بدارد و بداند اگر دنبال تقویت خودباوری ملی است ابتدا باید به هدف تحقق بخشد و سپس در مورد آن اطلاع‌رسانی کرده و کار رسانه‌ای انجام دهد. به گفته دکتر کلهر، یکی از مشکلاتی که ما با آن مواجه هستیم و تاکنون آسیب‌های متعددی به خودباوری ملی ما زده، این است که حرف و سخن را بر عمل مقدم دانسته و به جای اینکه انرژی خود را صرف تحقق اهدافمان کنیم، صرف صحبت کردن در مورد آن‌ها کرده‌ایم و نتیجه معکوس گرفته‌ایم.
خودباوری‌هایی ریشه دوانده در تاریخ
وی تأکید می‌کند:در مواردی خودباوری ما عمق پیدا کرده و در تاریخ ریشه دوانده، نمونه آن سال‌های دفاع مقدس است که رزمندگان این کشور در میدان عمل جنگیدند و در جنگی نابرابر یکه و تنها پیروز میدان شدند و هر کجای دنیا که در مورد آن صحبت کنیم، باورپذیر است. امروز نیز در حوزه علمی دستیابی به فناوری سلول‌های بنیادین اتفاق‌های بسیار خوبی را در حوزه‌های مختلف درمانی همچون درمان‌های ناباروری رقم زده است به گونه‌ای که به مهم‌ترین مرکز دانش سلول‌های بنیادین در خاورمیانه تبدیل شده‌ایم و در این زمینه نیز در دنیا از موقعیت قابل‌قبولی برخورداریم. مشابه همین اتفاق در حوزه موشکی کشور رخ داده و این پیشرفت نیز در حد ادعا باقی نمانده و بارها از این توانایی برای تأمین امنیت مردم و حفظ تمامیت ارضی و مرزهای کشور استفاده شده است. به همین ترتیب در حوزه نانوفناوری و به طور مشخص‌تر در حوزه فناوری‌های هسته‌ای و غنی‌سازی ۲۰درصد با کمترین امکانات دستاوردهای بسیار ارزنده‌ای داشته‌ایم که در برخی مواقع به دلیل خاص و تخصصی بودن مورد استفاده مردم در زندگی روزمره قرار نگرفته، اما در سطح بین‌الملل مطرح است.
بنابراین هر کجا که هدفی را محقق کرده و سپس در مورد آن سخن گفته‌ایم، به خودباوری ملی رسیده‌ایم که یکی از نمونه‌های آن سیره عملی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی بوده است، به طوری که ایشان اهل عمل بود و کمتر در مورد کارهای بزرگی که انجام می‌داد، صحبت می‌کرد.همه این نمونه‌ها واقعیت‌هایی برای جبران عقب‌افتادگی‌های تاریخی ملت ایران در حوزه بازسازی اعتمادبه‌نفس و خودباوری ملی است.
تقویت توان مقابله با رانت‌خواری
این دکترای جامعه‌شناسی با اشاره به اینکه در دهه اخیر وعده‌هایی در حوزه اقتصاد داده شده که نه‌تنها تحقق نیافته بلکه به مراتب بدتر شده و مصداقی برای ناتوانایی‌ها محسوب شده است، می‌گوید: حوزه‌های مختلف مبارزه با فساد و رانت نمونه‌ای از این ناتوانایی‌ها بود که با پیگیری این پرونده‌ها در دوره جدید قوه‌قضائیه، مردم به مقابله با تبعیض و رانت‌خواری در جامعه امیدوار شدند و توان مقابله با تبعیض، فساد و رانت در سطح جامعه تقویت شد.
کلهر تصریح می‌کند: اگر ما کشوری توسعه‌یافته بودیم تا این حد عمل‌گرایی برایمان اهمیت نداشت، اما در موقعیتی که با انباشت مسائل تاریخی که قدمتی ۳۰۰ساله در کشور دارد به‌ویژه پس از سقوط صفویه که همچنان درگیر این انباشت‌های تاریخی مخرب هستیم، راهی جز عمل‌گرایی پیش‌رویمان قرار ندارد؛ بنابراین ابتدا باید اجازه داد اهداف مورد نظر تحقق یابد و سپس آن‌ها را رسانه‌ای کنیم.
نقش رسانه‌های بدون‌غرض
این عضو هیئت‌علمی مرکز پژوهش‌های مجلس با اشاره به نقش رسانه در ایجاد خودباوری ملی ادامه می‌دهد: رسانه‌ها می‌توانند در بازسازی اعتمادبه‌نفس ملی نقش منفی یا مثبت داشته باشند که متأسفانه در بیشتر مواقع برای تحقق اهداف رسانه‌ای خود با بزرگ‌نمایی رخدادی که هنوز محقق نشده، ناخواسته نقش منفی ایفا کرده‌اند یا عملی که محقق شده و اتفاق بزرگی را همچون آنچه در صنعت سدسازی، صنایع پتروشیمی، نانوتکنولوژی و ... رقم خورده، آن‌گونه که باید انعکاس نداده و رسالت خود در بازسازی اعتمادبه‌نفس ملی را انجام نداده‌اند، اما رسانه‌هایی بوده‌اند که بدون هیچ غرضی به خودباوری ملی کمک کرده‌اند و با به تصویر کشیدن کارهای ارزشمندی که تحقق یافته، در کشور خودباوری ملی و امید را به جامعه تزریق کرده‌اند. بنابراین رسانه عنصر جدایی‌ناپذیر تقویت خودباوری ملی است، اما اینکه در چه زمان و مکانی چگونه عمل کند، بسیار حائز اهمیت است.
نظر شما