تنظیم تعاملات اقتصادی مطلوب با کشورهای همسایه همواره یکی از سیاست‌های راهبردی نظام بوده است. ایران و روسیه دو کشور همسایه و با اشتراکات فراوانند که روابط تجاریِ راهبردی و ارتباطات تاریخی گسترده‌ای با یکدیگر دارند. از این‌رو سفر رئیس مجلس شورای اسلامی و هیئت همراه به روسیه دارای ابعاد اقتصادی مهم و راهبردی است و به همین دلیل کمیسیون‌ها و افراد اقتصادی مجلس نیز رئیس مجلس را همراهی می‌کنند. در تبیین اهمیت روابط با همسایگان میتوان به این نکته دقت کرد که در برجام قرار بود تبادلات اقتصادی ایران با اتحادیه اروپا و آمریکا گسترش یابد، در حالی که تمام صادرات ما به ۲۷کشور اروپایی برابر با نیمی از صادرات ایران به کشور افغانستان است! کشور روسیه نیز با حدود ۱۵۰میلیون جمعیت و شرایط جغرافیایی خاص از لحاظ کشاورزی، ظرفیت‌های مناسبی در حوزه تجارت مواد غذایی دارد. ایران و روسیه هر دو از طرف کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا مورد تحریم هستند که این مسئله فرصت بسیار ویژه‌ای برای ارتباطات منسجم اقتصادی بین دو کشور ایجاد می‌کند. از طرفی روسیه به دلیل تنوع اقلیمی و ظرفیت‌های خاص بازار محصولات کشاورزی ایران، علاقه‌مندی خاصی به تجارت در این حوزه دارد، اما به این دلیل که تاکنون سیاست راهبردی ثابتی در حوزه تجارت با روسیه وجود نداشته، طبیعتاً زیرساخت‌های لازم نیز تدبیر نشده و در نتیجه رقبای تجاری ما در منطقه از ایران پیش افتاده‌اند و بعضاً تا ۱۰برابر ایران صادرات محصولات کشاورزی دارند و در برخی موارد مانند قزاقستان به بزرگ‌ترین صادرکننده به روسیه تبدیل شده‌اند.
این کشورها در سال‌های اخیر با تقویت پیمان اوراسیا و کریدور سبز، موجب شده‌اند سهم ایران در بازار محصولات کشاورزی روسیه عدد بالایی نباشد. اگر روند تجاری ایران و روسیه را بر حسب ارزش بنگریم، صادرات محصولات کشاورزی ما به روسیه تقریباً حدود ۴۰۰میلیون دلار و واردات ما از روسیه هم حدود ۱.۲ میلیون دلار است که این اعداد نسبت به ظرفیت خوبی که دو کشور دارند، بسیار عقب‌تر است. این در حالی است که روسیه در سال ۲۰۱۹ نزدیک به ۳۰میلیارد دلار واردات محصولات کشاورزی داشته است! همچنین ایران در بحث میوه و صیفی‌جات تنها ۱.۵درصد (به ارزش ۴۳۶میلیون دلار) صادرات محصولات کشاورزی به روسیه را در دست دارد و ۹۸.۵ درصد باقیمانده در اختیار رقبای تجاری ایران است. متأسفانه این آمارها تنها مختص روابط با کشور روسیه نیست. به عنوان نمونه ما در بحث تولید گل، هفدهمین تولیدکننده دنیا هستیم اما در صادرات آن رتبه ۱۰۷ را داریم. حال وضعیت فعلی معلول چه عواملی است؟
یکی از موانع موجود در بحث مبادلات ایران و روسیه، موضوع نظام بانکی است. واقعیت این است که ما سازوکار بانکی یکپارچه و منسجمی در روسیه نداریم که این مسئله مشکل‌آفرین شده است. موضوعاتی چون پایانه باری اختصاصی بین دو کشور، مشکلات اقامتی کامیون‌داران، برندسازی محصولات ایران در کشور روسیه، معضل بسته‌بندی محصولات و واسطه‌های تجاری حاکمیتی مسائل مختلفی هستند که باید در سفر به روسیه برای آن مذاکراتی انجام شود. ما نیاز داریم که شرکت‌های حرفه‌ای و با مقیاس‌های کلان در کشور شکل بگیرد که نقش واسطه‌ای را در تجارت با دیگر کشورها ایجاد کند. همچنین در بحث استانداردهای مالی دچار فاصله هستیم و در برخی فناوری‌ها مانند پرتودهی محصولات کشاورزی نیازمند مشارکت با مسکو هستیم. یکی دیگر از موانع، بحث گمرکات است که به دلیل واسطه بودن یک کشور ثالث در مسیر ایران و روسیه، مشکلاتی ایجاد شده و تلاش داریم در جهت حل آن حرکت کنیم.
در مجموع در سال‌های اخیر عواملی مانند ضعف دیپلماسی تجاری ایران به‌ویژه در حوزه سفرا، اثرپذیری از تحریمها و ساختار سنتی نظام اقتصادی کشور، موجب شده تعاملات اقتصادی ایران با همسایگان به‌هیچ‌وجه جایگاه مطلوبی پیدا نکند. اگر ایران به دنبال جهش در تولید محصولات کشاورزی است، روسیه به عنوان یازدهمین اقتصاد دنیا از لحاظ تولید ناخالص و ششمین اقتصاد دنیا از لحاظ درآمد سرانه و یکی از کشورهای عضو اوراسیا می‌تواند به عنوان یک بازار هدف صادراتیِ بسیار مناسب دیده شود، آن‌هم در شرایطی که حجم کل تجارت ایران با کشورهای عضو اوراسیا تنها ۲درصد کل تجارت کشور است. نگاه ایران به بازار روسیه باید نگاهی سرمایه‌گذارانه، بلندمدت و پایدار باشد که امید است در سفر رئیس مجلس به مسکو در این زمینه موفقیت‌هایی را شاهد باشیم.
نظر شما