به همین دلیل به سراغ یک کارآفرین احمد بهفرمقدم، مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان تولیدکننده ونتیلاتور که یکی از اقلام مهم بیمارستان‌ها برای درمان بیماران کرونایی است، رفتیم تا از اوبپرسیم، موانع تولید چیست. احمد بهفرمقدم عضو هیات مدیره، سخنگو و روابط عمومی انجمن تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی و آزمایشگاهی نیز هست.
به عنوان یک تولیدکننده که کالایی خاص و مورد نیاز کشور را در روزگار کرونایی تولید می‌کند موانع تولید را چه می‌دانید؟
مقام معظم رهبری به درستی روی موضوع موانع تولید دست گذاشته‌اند و این موانع را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد. مهمترین آن ساختار اداری و نظام بروکراسی ما است که خارج از اراده فرد با روح تولید مغایر است چراکه اساس تمام تبصره‌ها و راه‌حل‌ها به طور سیستماتیک به نفع واردات است. به عنوان نمونه وزارت بهداشت با هدف کم کردن سرانه هزینه درمان برای واردات تجهیزات پزشکی مورد نیاز بیمارستانها که تولید داخل نداشته باشد ارز ترجیحی یعنی ارز 4200 تومانی اختصاص می‌دهد. این امر تصمیم درستی است ولی وقتی عمومیت پیدا می‌کند و شامل موارد زیادی می‌شود خودش مانع تولید است. به طور مثال هرسال وقتی لنز داخل چشمی را با ارز ترجیحی وارد می‌کنیم از آنجا که هیچ محقق، سرمایه‌دار و گروه آر-اند-ای توان رقابت با ارز ترجیحی را ندارد سراغ سرمایه‌گذاری روی لنز نمی‌رود. به همین دلیل لازم است درمورد سیاست تخصیص ارز ترجیحی دوباره بازنگری شود تا ارز را به مواد اولیه تولید بدهیم. به این شکل که دولت به جای تخصیص ارز به واردات محصول نهایی، به خط تولید و مواد اولیه ارز بدهد. 
هدایت ارز ترجیحی به سمت مواد اولیه به جای محصول نهایی باعث می‌شود در مقابل ورود قاچاق محصول نیز که با ارز آزاد وارد شده مصونیت پیدا کنیم. از آنجا که محصولات ما تحت نظر سازمان حمایت از مصرف‌کننده است قیمتهای ما نیز کنترل می‌شود و به این شکل تولیدکننده و مصرف‌کننده از آن منتفع می‌شوند. نمونه دیگر محصولات های‌تکی مثل آنژوگرافی، ام-آر-آی، شتاب‌دهنده، سی‌تی‌اسکن وارد می‌شود که به تازگی تولید داخل آن را داریم ولی کماکان با استفاده از ارز ترجیحی وارد می‌شود. 
این اقلام توان رقابت با همتایان وارداتی خود را دارند؟
به چند دلیل خیر. برای تولید یک ماشین بیهوشی 40 تا 50 ماده اولیه مثل قطعه‌های الکترونیکی، سنسور فشار، سنسور فلو، مقاومت و آی-سی نیاز داریم که عمدتا خارجی است وارد می‌شود. این اقلام از تولیدکننده‌های بزرگ در تایوان و کره وارد می‌شود و حتی امریکا واردکننده این اقلام است. تولیدکننده در نظام بروکراسی گنگ و کند، درگیر واردات این همه قطعه و مواد اولیه می‌شود در نتیجه با واردکننده دستگاه توان رقابتی ندارد چون او فقط یک قلم وارد می‌کند و یک بار درگیر این نظام بروکراسی می‌شود اما تولیدکننده برای هر قلم از این اقلام سازنده دستگاه، یک بار روند گمرکی و ... را طی می‌کند پس درد سر او 50 برابر است. راه حل چیست؟ در همه کشورهای جهان برای تولیدکننده جایگاهی بالا قائلند و هرچه می‌گویند در اختیارش قرار می‌دهند در مقابل اگر خلافش را انجام بدهد یقه‌اش را می‌گیرند. باید یک کریدور سبز درست کنیم تا تولیدکننده، مواد اولیه‌اش را بدون نظارت و به سرعت بیاورد و تنها خوداظهاری کند. 
مانع دیگر این است که برای صادرات مانع‌تراشی می‌کنیم و به همین دلیل تولیدکننده، سفارشات بین‌المللی را نمی‌تواند بگیرد و به موقع بسازد. ما تولیدکننده دستگاه ونتیلاتور هستیم و در دوره کرونا همه محصولمان را به داخل فروختیم. در همین حین کشور هند 100هزار دستگاه ونتیلاتور سفارش داد منتها شرط گذاشت هرکه قبول کرد بسازد باید چه یک دستگاه چه 100 هزار دستگاه را ظرف مدت سه ماه تحویل بدهد. متاسفانه هیچی از این سفارش به ما نرسید چون اطمینان نداشتیم اجازه صادرات خواهیم داشت یا نه. همچنین از گمرک و نظام بروکراسی‌مان مطمئن نبودم واردات قطعات مورد نیازمان به موقع انجام بشود. 
برای چابک‌سازی تولید و صادرات چه می‌توان کرد؟
از تجربه کشورهایی مثل چین می‌توان استفاده کرد. چین، چگونه چین شد؟ برای تولیدکننده‌هایش فرش قرمز پهن می‌کند، روی کشتی تولید کرده و تعرفه را برای تولید صفر می‌کند. منتها از آنجا که درآمد کشور از محل نفت است نه تولید، تولیدمان یک کار تشریفاتی است. برای همین هر مشکلی پیش بیاید اول سر تولید را می‌بریم. در اوج کرونا که می‌شد برای کشور ارزآوری داشت محصول من را ممنوع کردند و گفتند در داخل نیاز داریم.
خوب طبیعی است در این وضعیت نگران نیاز داخل باشند.
می‌توانند از تولیدکننده تضمین بگیرند کما اینکه همان ابتدای همه‌گیری کرونا از وزارت بهداشت خواستیم چه تعداد ونتیلاتور می‌خواهید، سفارش بدهید و به شکل پارت به پارت تحویل بگیرید. مساله اینجا است که نمی‌توانستند برآورد دقیقی از نیاز کشور بدهند یا ترجیح می‌دادند اول جلوی صادرات را بگیرند که فعلا جایی نفرستیم تا هر وقت ما لازم داشتند در دسترسشان باشد. به جای اینکه در شرایط بحران هوشمندانه برخورد کنیم و برای ارزآوری کاری بکنیم به فکر سیاسی‌کاری هستیم. از طرفی ابتدای همه‌گیری، مسیر واردات این دستگاه باز بود اما فایده‌ای نداشت چون هیچ کشوری آن را صادر نمی‌کرد و خودشان لازم داشتند.
برای شما همزمان واردات قطعات و مواد اولیه را تسهیل کردند؟ 
هموار نکردند ولی مسیر را پیچیده‌تر نکردند. واردات با همان نظام کند بروکراسی انجام شد. البته از حق نگذریم که گمرک و معاونت علمی آقای دکتر ستاری در فاز اول کرونا یعنی اسفند 98 و فروردین 99 کمک کردند و حتی برای سرمایه در گردش ظرف 48 ساعت وام دادند تا مواد اولیه‌مان را وارد کنیم و توانستیم در تامین ونتیلاتور موثر واقع بشویم. از این بابت باید تشکر کرد اما ما فقط نیاز کشور را برآورده کردیم و نتوانستیم توسعه و رونقی را به وجود بیاوریم که ارزآوری هم داشته باشد.
شما این توانایی را داشتید که همزمان نیاز داخل را تامین کرده و همزمان صادر کنید؟ 
صد درصد می‌توانستیم. ما مشکلمان سفارش است. ابتدا باید سفارش بگیرم تا بسازم. در دوره کرونا 2500 دستگاه ونتیلاتور تحویل وزارت بهداشت دادیم که از همان محل صد میلیون یورو برای کشور صرفه‌جویی شد. در حالی که در حالت عادی فروش ما به بیمارستان‌ها 700 دستگاه در سال بود. کافی بود علاوه بر سفارش وزارت بهداشت، 2500 دستگاه هم برای هند تولید کرده و تحویل می‌دادیم که حداقل اینجا هم صد میلیون یورو ارزآوری می‌شد. این رقم برابر با سرمایه مورد نیاز تاسیس 5 کارخانه بزرگ است.
یعنی قوانین دست و پاگیر است؟
مانع دیگر امنیت سرمایه‌گذاری است. آب راهی را می‌رود که سرازیری است، سرمایه ترسو است و جایی می‌رود که امنیت باشد. اگر با قوانین یک شبه امنیت سرمایه‌گذاری را دچار مخاطره کنیم سرمایه‌گذاری اتفاق نمی‌افتد. کافی است ببینیم در سال گذشته چقدر قوانین عجیب و غریب و متعددی در بانک مرکزی فقط در مورد برگشت ارز داشتیم. به عنوان مثال ما به بلژیک ماشین بیهوشی صادر کردیم و هنوز نتوانستیم پولش را برگردانیم از این حیث هم دائم تهدید به ابطال کارت بازرگانی می‌شویم که چرا پولت را نیاوردی؟ اما مگر بانک مرکزی که آن همه نفت فروخته توانسته پولش را بیاورد که پایش را روی خرخره من تولیدکننده گذاشته که اگر ظرف 9 ماه ارز را نیاوری چنین و چنان می‌کنیم. همه اینها مانع است. آدم عاقل فکر می‌کند چقدر کار خوبی کردیم که سفارش هند را نپذیرفتیم وگرنه الان پشت میله‌های زندان بودم چون قطعا هنوز پول ونتیلاتورهای صادراتی برنگشته بود. 
قوانین باید ثبات داشته باشد ولو اشتباه چون پروسه تولید طول می‌کشد. امروز دولت به من چراغ سبز نشان بدهد که در زمینه تجهیزات پزشکی اقدام کنم سه سال طول می‌کشد کارخانه را احداث کنم، بیزینس پلان، محصول و مواد اولیه‌ و ار-اند-دی اش را بنویسم آن وقت بعد از سه سال اگر قانون عوض شود کل سرمایه‌گذاری من به خطر می‌افتد. چنانکه در زمان برجام اتفاق افتاد و برای خارجی‌ها فرش پهن کردیم و گروه گروه تجار آسیایی و اروپایی به ایران آمدند و دنبال سهمی از بازار ایران بودند اگر برجام اتفاق می‌افتاد، تولید به شدت آسیب می‌دید. حالا تولیدکننده‌ای که برجام قبلی را به یاد دارد چگونه می‌توان به او گفت بیا و سرمایه‌گذاری کن. اگر برجام دوباره شکل بگیرد و برای تجار خارجی فرش قرمز پهن کردید چه بر سر تولیدکننده‌ داخلی که سرمایه‌گذاری کرده می‌آید؟ 
قرارداد ما با چین چه تاثیری بر وضعیت تولیدکننده‌های ما دارد؟
اگر درایت نباشد این قرارداد مانع تولید و اگر مدیریت شود موتور تولید می‌شود. چین یک اسب بزرگ است که اگر زیر پایش قرار بگیریم له می‌شویم و اگر از دمش آویزان شویم بالا می‌رویم. تمامی 300 تا 400 عضو انجمن تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی نگران این موافقتنامه هستند. اگر قرار باشد درها را به روی محصولات چینی باز کنند بدبخت می‌شویم. در برجام چرخش به غرب بود حالا چرخش به سوی شرق است. هر دو ما را له می‌کنند منتها درایت این است که در حوزه‌ای که تولیدکننده داخل داریم جنس چینی حق ورود ندارد اگر در حوزه‌ای که تولید نداریم باید چین کارخانه‌اش را بیاورد و 50-50 با طرف ایرانی شریک شود. آن وقت من اولین نفر خواهم بود که اعلام آمادگی می‌کنم. در این صورت هم پول و تکنولوژی آوردیم و هم تولید داخل شکل می‌گیرد.
اف-ای-تی-اف تا چه حد می‌تواند به تولیدکننده کمک کند؟ 
عضویت در اف-ای-تی -اف مانند این است که جاده می‌سازی، ماشین می‌سازی اما بنزین نداری. اگر درگیر اف-ای-تی- اف باشیم از دنیا جدا می‌شویم. اما چرا آسیب عدم عضویت در اف-ای-تی-اف کم است برای اینکه آب را از سرچشمه بر روی ما بسته‌اند و اصلا به خاطر تحریم چیزی نمی‌آید که پشت سد اف-ای-تی-اف بماند. اگر تحریم‌ها رفع شوند تازه گرفتار اف-ای-تی-اف می‌افتیم. البته این موضوع یک جنبه سیاسی دارد که من خبره‌اش نیستم ولی بدون اف-ای-تی-اف نمی‌توان با دنیا کار کرد. مسائل سیاسی‌اش را سیاسیون باید حل کنند وگرنه اگر بخواهیم کار جدی انجام دهیم و اقتصاد را از نفت نجات بدهیم باید خودمان را به گیسوی تولید گره بزنیم تولید هم یعنی باید با دنیا مراوده داشته باشیم، جنس بفرستیم، ماده اولیه وارد کنیم، پول رد و بدل کنیم که آن هم معطل اف-ای-تی-اف است. البته یک فایده قرارداد اخیر ما با چین برای دور زدن آثار نپیوستن به اف‌-ای-تی-اف است و از آنجا که چین رگولاوری‌اش مانند غرب نیست این هدف تا حدی تامین می‌شود ولی آسیب مالی اف-ای-تی-اف باید آسیب‌شناسی شود. وقتی نتوانیم محصولی را به خاطر تحریم یا اف-ای-تی-اف از اروپا بیاوریم باید در قالب قرارداد 25 ساله میانبر زده به چین ببریم و از آنجا به ایران صادر کنیم که در این صورت فقط یک قلم افزایش هزینه آن، 12 درصد گمرکی چین است. تازه چین به این سود بسنده نمی‌کند. البته مراوده با چین خوب است به این شرط که بدانیم از این غول چه می‌گیریم.