وقتی می‌خواهیم به محضر ایشان شرفیاب شویم باید خود را از گناه پاک و طاهر کنیم که راه آن استغفار است. استغفار برکات بسیاری برای انسان دارد. انسان اگر لحظه‌ای غفلت کند و از امام(ع) دور شود، مرتکب گناه شده و باید برای این گناه طلب استغفار کند...»؛ این جملات بخشی از سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین «محمدحسین اجرایی» امام جمعه شهرستان هرسین و مدیرعامل مؤسسه فرهنگی اسوه نخبگان است که در چهارشنبه امام رضایی دیگری و به منظور بررسی راه‌های انس و الفت با امام رئوف(ع) با قدس در میان گذاشته است؛ مشروح آن در ادامه تقدیم حضورتان می‌شود.
زیارت امام رضا(ع) ولی‌نعمت ما ایرانیان در لسان روایات چه جایگاه و شأنی دارد و ثواب و اجر در بالاترین سطح آن از چه طریق برای زائر دست‌یافتنی خواهد بود؟
زیارت امام رضا(ع) در روایات معصومان(ع) جایگاه و فضیلتی کم‌نظیر دارد؛ پاداش ۷۰ شهید در رکاب پیامبر خدا(ص)، اجر جهاد و ایثار پیش از هجرت نبوی، برخورداری از اجر زیارت خدا و رسول الله(ص)، بهره‌مندی از مقام شهیدان و... از برکات بی‌مثالی است که روایات در جایگاه و عظمت زیارت امام رضا(ع) به آن‌ها تصریح کرده‌اند. چنان‌که پیامبر اکرم(ص) در روایتی مشهور می‌فرمایند: «پاره تن من در خراسان دفن خواهد شد، هیچ گرفتار و گنهکاری او را زیارت نکند جز اینکه خداوند گرفتاری او را برطرف سازد و گناهانش را ببخشاید». امام رضا(ع) خود نیز در روایتی فرمودند: «هر که برای زیارتم بار سفر بندد، دعایش مستجاب و گناهانش آمرزیده شود، هر که مرا در آن قطعه زمین زیارت کند همانند کسی است که رسول خدا(ص) را زیارت کرده باشد و خداوند اجر هزار حج مقبول و هزار عمره مقبول برای او بنویسد و من و پدرانم شفاعت‌کنندگان او در روز قیامت باشیم. این قطعه زمین باغی است از باغ‌های بهشت و محل رفت و آمد فرشتگان است و تا ابد گروهی از آسمان نازل می‌شوند و گروهی بالا می‌روند تا آنکه در صور بدمند (روز قیامت)».
همچنین از امام جواد(ع) است که فرمودند: «هر که قبر پدرم در توس را زیارت کند، خداوند گناهان گذشته و آینده او را بیامرزد و روز قیامت منبری روبه‌روی منبر رسول خدا(ص) برای او نصب کند تا آنکه خداوند از حسابرسی بندگانش فارغ شود». البته جوادالائمه(ع) برای کسب این ثواب و فضائل شرطی برمی‌شمارند و آن عارف به حق امام رضا(ع) بودن است. یعنی بهشت را در زیارت امام رضا(ع) برای زائری ضمانت می‌کنند که عارف به حق حضرت ثامن الحجج(ع) باشد. از این رو، اگر توقع داریم خدای متعال مقامات بزرگی را که برای زائران امام رضا(ع) در نظر دارد به ما نیز عنایت کند باید به ایشان عرفان داشته باشیم و حق ایشان را بشناسیم. به‌ویژه آنکه این زیارت هم آثار دنیایی و مادی دارد هم برکات اخروی و معنوی.
بزرگان در سیره خود چقدر به زیارت امام رضا(ع) و برکات آن توجه دارند؟
سیره بزرگان مملو است از توصیه و اهتمام نسبت به این زیارت؛ چنان‌که شیخ حسنعلی نخودکی، از عرفای بزرگ می‌گوید: زمانی مکاشفه‌ای برایم پیش آمد. در حرم امام رضا(ع) دیدم تختی باعظمت قرار داده شده و حضرت(ع) روی آن نشسته‌اند و در باطن عالم حضرت ثامن‌الحجج(ع) بر اریکه قدرت هستند و بر عالم نظارت دارند، صحن‌ها مملو است از صورت‌های غیرانسانی و هر یک از زائران که عبور می‌کند با عنایت حضرت رضا(ع) صورت انسانی خود را می‌یابد! وی بعدها وصیت کرد او را پس از مرگ در جایی که پایه تخت حضرت امام رضا(ع) بوده، دفن کنند.
در روایات است لطف و عنایت امام رضا(ع) شامل حال همه می‌شود حتی اگر نگاه زائر در زیارت صرفاً حوائج دنیایی و مادی باشد، چه برسد به اینکه با نگاه اخروی و معنوی با امام رئوف(ع) ارتباط بگیرد.
بی‌تردید برای عارف به حق امام رضا(ع) شدن و بهره‌مندی حداکثری از برکات و آثار زیارت ایشان راه‌هایی وجود دارد که حکم میانبر را دارند؛ از سیره کلامی حضرت رضا(ع) چه آموزه‌ای در این باره می‌توان برداشت کرد؟
روایتی از وجود مقدس امام رضا(ع) است که ایشان از امیرالمؤمنین(ع) نقل می‌کنند: «خود را به‌واسطه استغفار خوشبو کنید تا بوی بد گناه، شما را مفتضح و رسوا نکند». استغفار یکی از توصیه‌های بسیار مهم قرآن است و امام رضا(ع) هم به آن توصیه دارند؛ پس چه خوب است هنگام زیارت حضرت ثامن‌الحجج(ع) از راه دور و نزدیک، با آن حضرت(ع) ارتباط بگیریم و بر استغفار مداومت داشته باشیم.
اگر زائر امام رضا(ع) می‌شویم باید اهل توبه باشیم؛ از آداب زیارت امام رضا(ع) توبه است. وقتی می‌خواهیم به محضر ایشان شرفیاب شویم باید خود را از گناه پاک و طاهر کنیم که راه آن استغفار است؛ استغفار برکات بسیاری برای انسان دارد. انسان اگر لحظه‌ای غفلت کند و از امام(ع) دور شود، مرتکب گناه شده و باید برای این گناه طلب استغفار کند. دنیا محل معامله است برای سودای عشق امام رضا(ع) باید از خیلی چیزها گذشت. نه تنها ما بندگان ضعیف خدا، بلکه انبیای الهی هم اهل استغفار بوده‌اند؛ چنان که وجود مقدس پیامبر اکرم(ص) روزانه استغفار داشتند و در قرآن هم به آن توصیه می‌شود: «وَاستَغفِرهُ إِنَّهُ کانَ تَوّابًا» یا می‌فرماید: «وَاسْتَغْفِرِ اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ غَفُورًا رَحِیمًا» و در بیان حضرت موسی(ع) است که: خدایا من و برادرم را بیامرز و در رحمت خود داخل کن. البته باید توجه داشت استغفار انبیای الهی به دلیل عصمت آن حضرات(ع)، طلب بخشش از گناه نیست بلکه استغفار آن‌ها از اشتغال به جنبه‌های مباح بشری است اعم از خورد و خواب و آنچه مانع سیر حالات ملکوتی آن‌ها می‌شود. بسیاری از کارها برای ابرار و نیکان طاعت است اما برای مقربان و اهل بیت(ع) معصیت محسوب می‌شود، بسیاری از نمازهای انسان‌های معمولی جنبه طاعت دارد اما با این شرایطی که ما نماز می‌خوانیم (بدون حضور قلب و توجه) برای بزرگان گناه به شمار می‌رود.
استغفاری که می‌تواند موانع بین ما و امام رضا(ع) را بردارد و زمینه انس ما با ایشان را فراهم کند، چه کیفیتی دارد؟
بهترین بیان برای استغفار آن است که فرد بگوید: «استغفر الله ربی و اتوب الیه». البته زمان‌هایی هم برای استغفار توصیه شده که بهترین آن‌ها سحرگاهان است؛ چنان که قرآن می‌فرماید: مؤمنان در سحرگاهان استغفار می‌کنند و در روایات آمده از استغفار هنگام سحر غافل نباشیم. برخی ماه‌ها نیز برای استغفار ظرفیت و عظمت بیشتری دارند همچون ماه رجب که ماه زیارتی امام رضا(ع) هم بوده و خوب است در این ماه با استغفار فاصله خود را با امام رضا(ع) کم کنیم. اگر می‌خواهیم از وجود مقدس امام رضا(ع) حاجت بگیریم و مورد عنایت حضرت ثامن الحجج(ع) واقع شویم یکی از راه‌های آن، استغفار است؛ اگر استغفار کردیم خدای متعال از آسمان برایمان پی در پی باران رحمت می‌فرستد، فرزندانمان را اصلاح می‌کند و روزیمان را افزایش می‌دهد چنان که در روایات است: زیاد استغفار کنید که این سبب کسب روزی می‌شود و از امام صادق(ع) است که فرمودند: درهای ورود بلا و مصیبت را با استغفار ببندید.
آیا صرف گفتن استغفار به زبان کافی است یا توصیه امام رضا(ع) به خوشبو کردن خود از طریق استغفار، معنا و کیفیتی دیگر دارد؟
زائر امام رضا(ع) باید اهل توبه عملی باشد و در عمل خود استغفار را نشان دهد؛ همچنان که شکر نعمت‌های خدا باید به عمل هم باشد به‌طوری‌که نعمت‌ها را در مسیر اطاعت از خدا استفاده کند. استغفار و توبه عملی هم آن است که در مسیر رضای خدای متعال عمل کنیم و ببینیم امام رضا(ع) چه توصیه‌هایی دارند و آن‌ها را در سبک زندگی خود پیاده کنیم. برای مثال حضرت رضا(ع) به نماز اول وقت تأکید دارند، چه خوب است این بعد از سیره رضوی را در زندگی خود پیاده کنیم و اینچنین با استغفار عملی، آثار سوء گناهان را از بین ببریم.
شرط ارتباط و انس با امام رضا(ع) و گسترش دامنه آثار این انس به زندگی ما چیست؟
مهم آن است وقتی با امام رضا(ع) انس و ارتباط می‌گیریم این ارتباط، خود را در زندگی ما نشان دهد. اگر ارتباط بگیریم و حال و هوای حرم را داشته باشیم اما در زندگی‌مان اثر نکند آن برکتی را که باید از زیارت برداشت نخواهیم کرد. به عبارت بهتر، زیارت امام رضا(ع) باید سبک زندگی ما را تغییر دهد و موجب شود این سبک رنگ و بوی امام رضایی به خود بگیرد.
زیارت‌های بسیار خوبی برای انس و ارتباط با امام رضا(ع) در منابع وجود دارد؛ در میان آن‌ها زیارت‌های کوتاهی هست که در عین کوتاهی، معنایی ژرف دارند و در عمل سبب اصلاح ما و سبک زندگی‌مان می‌شوند، مثل صلوات خاصه حضرت(ع) که در عین کوتاهی مضامینی بلند دارد: «اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا الْمُرْتَضَی الْإِمَامِ التَّقِیِّ النَّقِیِ وَ حُجَّتِکَ عَلَی مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ وَ مَنْ تَحْتَ الثَّرَی الصِّدِّیقِ الشَّهِیدِ صَلاَةً کَثِیرَةً تَامَّةً زَاکِیَةً مُتَوَاصِلَةً مُتَوَاتِرَةً مُتَرَادِفَةً کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ عَلَی أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِکَ». در این صلوات به حضرت(ع) با اوصافی والا سلام و درود می‌فرستیم و از ایشان به عنوان امامی یاد می‌کنیم که حجت است بر آنچه روی زمین و زیر آن قرار دارد؛ چه خوب است این زیارت را شرح دهیم و بدانیم مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ و مَنْ تَحْتَ الثَّرَی چه کسانی هستند. این زیارت و اوصاف امام رضا(ع) باید در زندگی ما خود را نشان دهد، اگر چنین شد به مقام والای زائری حضرت ثامن‌الحجج(ع) نائل می‌شویم.
نظر شما