به گزارش قدس آنلاین به نقل از آستان نیوز، آستان قدس رضوی به عنوان بزرگترین نهاد موقوفاتی جهان اسلام، مهم‌ترین ماموریت و رسالت خود را پرداختن به امور فرهنگی و علمی می‌داند و به همین دلیل سازمانی تخصصی به نام سازمان علمی و فرهنگی ذیل این آستان تشکیل شده است. از جمله بخش های زیرمجموعه این سازمان نیز، سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است که به عنوان یک مرجع بین‌المللی شناخته می‌شود و با دارا بودن بزرگترین گنیجنه آثار و مخزن آثار مکتوب، در این عرصه سرآمد است.
اداره حفاظت و مرمت کتابخانه آستان قدس رضوی، در راستای حفظ میراث تمدن اسلامی با توجه به حجم بسیار بالای آثار تاریخی و فرهنگی حرم مطهر رضوی، اقدامات گسترده‌ای را در دستور کار دارد؛ از مرمت نسخ خطی، کتاب‌های قدیمی و اسناد گرفته تا بازسازی و مرمت تمام اشیای موزه‌ای موجود در مخازن اعم از آثار فلزی، فرش و منسوجات، سفالی، چوبی و تابلوهای نقاشی و کتیبه.
یکی از موضوعاتی که ممکن است برای بسیاری از علاقه‌مندان حوزه فرهنگ جالب باشد، این است که بدانند آثار نفیس، به ویژه آثار خطی چگونه وارد این مخزن برگ و شاخص می‌شود و ما در این گزارش، به این سوال پاسخ داده‌ایم.
از آزمایشگاه تا تالار محققان
سیدعلی طباطبایی رئیس اداره حفاظت و مرمت آثار سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی در این باره می‌گوید: قرآن‌ها و نسخ خطی قبل از ورود به مخزن به وسیله اداره حفاظت و مرمت مورد بررسی قرار گرفته و اگر مشکوک به وجود آفت و قارچ باشند، به آزمایشگاه ارسال شده و ضد عفونی می‌شوند. در مرحله بعد فهرست نگاران، شناسنامه علمی برای منابع خطی صادر کرده و ثبت دفتر اموالی می‌شوند، سپس وارد مخزن شده و نهایتاً به ترتیب اولویت بندی تصویربرداری می‌شوند و در صورت نیاز تصاویر نسخ و قرآن‌های خطی به محققان واگذار می‌شود.
شیوه‌های آفت‌زدایی و مرمت
طباطبایی به شیوه‌های آفت‌زدایی و مرمت نسخ خطی در اداره حفاظت و مرمت کتابخانه آستان قدس رضوی هم اشاره و اظهار می‌کند: تمامی نسخ خطی اهدایی پیش از ورود به مخزن برای نگهداری دائمی و بهره‌مندی پژوهشگران و آیندگان، اسکن، فهرست‌نویسی، آفت‌زدایی، مرمت و بازسازی شده و به نام اهداگران در فهرست و سامانه نسخ خطی فهرست نگار این سازمان به ثبت رسیده و قابل جستجو است.
مهم‌ترین شاخصه‌های اقدامات حفاظتی و مرمتی نسخ خطی
وی می‌افزاید: ساخت جلد چرمی، ساخت جلد عطف و گوشه، مرقع‌سازی، آفت‌زدایی و اسیدزدایی سند و کتاب، مستندنگاری مرمت آثار، گردگیری ورق به ورق کتب چاپ سنگی و سربی، صحافی و طلاکوب عناوین منابع چاپی، ساخت ماکت قرآن منسوب به ثامن‌الائمه(ع)، بررسی و آسیب‌شناسی اسناد و کتب، سم‌پاشی و ضدعفونی محیط، بررسی و آسیب‌شناسی اشیاء موزه‌ای به عنوان بخشی از مهم‌ترین شاخصه‌های اقدامات حفاظتی و مرمتی اداره حفاظت و مرمت سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی است.
به گفته او، از دیدگاه حوزه حفاظت و مرمت، نفیس بودن آثار تاریخی تنها مرتبط به قدمت آن نیست بلکه مواردی چون تعداد، محتوا، ارزش مادی و فناوری و تکنولوژی نیز از دیگر شاخصه‌های یک اثر نفیس در حوزۀ مرمت است.
فهرست نگاری کتب و قرآن‌های خطی
طباطبایی درباره فهرست نگاری این آثار هم می‌گوید: بخش فهرست‌نگاری کتب و قرآن‌های خطی کتابخانه آستان قدس رضوی از سال ۱۳۰۵ شمسی شروع به فعالیت کرده و در واقع قدیمی‌ترین بخش فهرست‌نویسی کتب و قرآن‌های خطی کشور به شمار می‌رود؛ همچنین در خصوص تاریخچه فهرست کتب خطی کتابخانه باید گفت، از دوره صفویه و افشاریه این منابع خطی در کتابخانه آستان قدس موجود بوده و کتابدارها به صورت مختصری صورت برداری می کردند که نشان دهنده کنترل اموالی نسخ و یادداشت عرض دید کتاب هاست.
نخستین فهرست چاپی در ایران
او تاریخچه و پیشینه این تخصص را هم مرور و تصریح می‌کند: اولین فهرست چاپ شده در ایران در دوره قاجار بوده است در این دوره فهرست نسخه‌های خطی و چاپ سنگی آستان قدس رضوی در سه جلد رحلی سلطانی به وسیله فهرست نگاران و علمای برجسته کتابخانه معرفی شدند.
وی می‌گوید: عماد فهرستی و شیخ محمدخالصی از فهرست نگاران برجسته دوره قاجاریه بشمار می‌روند که بعدها در سال ۱۳۲۵ شمسی فهرستی از کتب خطی به چاپ رسیدند و در حال حاضر نیز ۴۲ جلد فهرست نسخ خطی منتشر شده است.
نظر شما