به‌ویژه آنکه نقاط اساسی ضعف و قوت دانشگاه‌ها را شناسایی و مسیر توسعه و پیشرفت آن‌ها را مشخص می‌کند و به دانشجویان و اعضای هیئت علمی این مراکز در انتخاب محل تحصیل یا کار متناسب با علایقشان کمک می‌کند.
بر همین اساس رهبر انقلاب در دیدار با جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها در ۸ خرداد ۹۸ با تأکید بر این مهم گفتند: بایستی ما دانشگاه‌هایمان را هم ارزیابی کنیم، البته ارزیابی‌های بین‌المللی وجود دارد و آن هم به جای خودش ایرادی ندارد اما خیلی از ارزیابی‌های بین‌المللی دانشگاه‌ها ناظر به شرایط و امکانات و سنت‌های بومی و داخلی ما نیست؛ یک چیزهایی را به عنوان مزیت و امتیاز دخیل می‌کنند که ممکن است ما آن‌ها را به عنوان امتیاز قبول نداشته باشیم.
خودمان در داخل بایستی رده‌بندی کنیم، امتیازدهی کنیم، مزیت‌های دانشگاه‌ها را مشخص کنیم این از جمله کارهایی است که در مدیریت‌های آموزش عالی به نظر من لازم است انجام بگیرد و در ارتقای کیفیت و شکل‌گیری فضای رقابتی هم اثر می‌گذارد.
معیارهای نظام جدید رتبه‌بندی
رئیس مؤسسه استنادی علوم (ISC) و پایش علم و فناوری در گفت‌وگو با ما ضمن تأکید بر این موضوع به ویژگی‌های نظام جدید رتبه‌بندی دانشگاه و مؤسسات تحقیقاتی ایران در مقایسه با مدل ISI اشاره می‌کند.
دکتر محمدجواد دهقانی با اشاره به اینکه معیارها و شاخص‌های تعیین شده در نظام جدید همه موارد و مأموریت‌هایی را که برای دانشگاه تعیین شده دربرمی‌گیرد، می‌افزاید: در این نظام ۶ معیار کلی برای نظام جدید رتبه‌بندی لحاظ شده است که عبارت‌اند از آموزش و پژوهش، فناوری و نوآوری، بین‌المللی‌سازی، اثرگذاری اقتصادی و همچنین خدمات، زیرساخت و تسهیلات دانشگاه. ضمن اینکه وزن هر کدام از این معیارها هم مشخص است؛ یعنی شاخص آموزش دانشگاه ۳۰درصد، شاخص پژوهش ۲۵درصد، فناوری و نوآوری ۲۰درصد، بین‌المللی‌سازی ۱۰درصد، اثرگذاری اقتصادی ۱۰درصد و سرانجام شاخص خدمات اجتماعی، زیرساخت و تسهیلات دانشگاه هم ۵ درصد وزن دارد.
وی با بیان اینکه هر یک از معیارهای شش‌گانه شاخص‌هایی دارند، می‌افزاید: برای مثال در معیار آموزش؛ شاخص‌هایی مثل کیفیت دانشجویان ورودی، هرم هیئت علمی دانشگاه، نوآوری و مهارت‌افزایی، تدوین و بازنگری برنامه‌های درسی، نسبت دانشجو به استاد و اشتغال دانش‌آموختگان تعیین شده است که هیچ ربطی به تولید مقاله ندارند.
دهقانی در همین زمینه می‌افزاید: اما تولید مقالات علمی و انتشار در مجلات بین‌المللی به معیار پژوهش ربط پیدا می‌کند؛ چون تعداد انتشارات پژوهشی در عرصه ملی و بین‌المللی، کیفیت انتشارات پژوهشی، تعداد استنادها، اثربخشی بروندادهای پژوهشی در جامعه،
هم انتشاری با صنعت، تعداد پژوهشگران پر استناد، انتشارات علمی، پایان‌نامه‌های تقاضامحور و تعداد مقالات بازپس گرفته شده از شاخص‌های این بخش محسوب می‌شوند که هر کدام از این‌ها وزن خاص خود را دارند که امتیاز منفی برای تعداد مقالات باز پس گرفته شده نشان می‌دهد ملاک، فقط تولید مقاله و انتشار پژوهش نیست.
ارزیابی در کشورهای دیگر چگونه است؟
رئیس مؤسسه استنادی علوم (ISC) با اشاره به شاخص‌های چهار معیار دیگر نظام رتبه‌بندی جدید، در پاسخ به اینکه آیا کشورهای دیگر برای ارزیابی دانشگاه‌های خود معیارها و شاخص‌های دقیق‌تری ندارند، می‌گوید: رتبه‌بندی بین‌المللی باید به‌گونه‌ای باشد که جامعیت داشته و شاخص‌هایش مورد قبول همه دنیا باشد اما شاخص‌های هر کشور برای ارزیابی دانشگاه‌هایش بومی و مبتنی بر مأموریت‌هایی است که طبق قوانین برای دانشگاه‌های خود در نظر گرفته‌اند. چه بسا مأموریتی که قوانین یک کشور برای دانشگاه‌هایش در نظر گرفته برای کشور دیگری متفاوت باشد. به هرحال شاخص‌هایی که ما لحاظ کردیم بر اساس انتظاراتی است که اسناد بالادستی و وزارتخانه‌های عتف و بهداشت و مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی از دانشگاه‌ها دارند.
وی با بیان اینکه رتبه‌بندی دانشگاه‌ها بر اساس نظام جدید در سال گذشته انجام شده است، می‌گوید: نتایج این ارزیابی که روی خروجی سایت آی.اس.سی قرار دارد نشان می‌دهد برخی از دانشگاه‌های ما که دانش‌آموخته‌هایشان بیشتر جذب بازار کار می‌شوند و یا در بخش تولید دانش‌بنیان و اثرگذاری اقتصادی بیشتر نقش‌آفرینی می‌کنند، جایگاه بهتری نسبت به گذشته بدست آورده‌اند. یعنی داریم آثار نظام رتبه‌بندی جدید را می‌بینیم.
چالش‌های نظام جدید رتبه‌بندی
دهقانی در خاتمه به موضوع عمده چالش‌های نظام جدید رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و مؤسسات تحقیقاتی ایران می‌پردازد و می‌گوید: هرچند بانک اطلاعاتی ما از فعالیت‌های پژوهشی دانشگاه‌ها بسیار خوب است اما باز هم گاهی اوقات مجبور می‌شویم از آن‌ها اطلاعات آماری بگیریم چون برخی از طرح‌هایی که از سوی دانشگاه‌ها انجام می‌شود و در سطح ملی نیستند در جایی ثبت نمی‌شود و این یکی از چالش‌هایی است که با آن مواجه هستیم. البته در این حالت اقدام به راستی‌آزمایی می‌کنیم. ضمن اینکه با ایجاد سامانه نظام ایده‌ها و نیازها ان‌شاءالله این چالش هم تا سال آینده بر طرف می‌شود. چالش دیگر این است که بعضی از فعالیت‌های پژوهشی که توسط تعدادی از مراکز امنیتی و دفاعی انجام می‌شود قابل ارائه نیست. البته برای رفع این مشکل هم راهکارهایی در نظر گرفته‌ایم. چالش دیگر مربوط به سختی اندازه‌گیری عرصه‌های اخلاقی دانشگاه‌هاست. البته در حوزه فرهنگی و اجتماعی شاخص‌هایی را برای اندازه‌گیری لحاظ کردیم اما به صورت کلی یکی از نقاط ضعفی است که شاید نشود آن را رفع کرد.
خبرنگار: محمود مصدق
نظر شما