به گزارش قدس آنلاین ایران جزکشورهایی می باشد که در مصرف حامل های انرژی از شدت بالایی برخوردار است. این مصرف در سه حوزه ی بنزین، گاز و برق بیشتر رخ نمون می کند. هرکدام از این حامل های انرژی زمانی که در قله ی خود قرار می گیرند به یک مشکل اساسی در تامینشان برای دولت دچار می شود. دولت ها برای این که بتوانند مصرف را کنترل کنند از ابزار افزایش قیمت ها بهره می گیرند.

اما این افزایش قیمت یک راهکار کوتاه مدت است و برای بلند مدت چاره ساز نیست؛ زیرا با وجود این که افزایش قیمت صورت می گیرد ولی بعداز چند سال دوباره مصرف به حالت عادی خود بر می گردد. برای این نمونه میتوان به افزایش قیمت بنزین در آبان ۹۸ اشاره کرد که قبل از اجرا شدن سهمیه بندی بنزین، مصرف در حدود ۱۰۰میلیون لیتر در روز، بعداز اجرا شدن باتوجه به همه گیری ویروس کرونا به حدود۷۵ میلیون لیتر در روز رسیده بود.

راهکار افزایش قیمت چقدر بازدارنده است؟
با توجه به واکسیناسیون سراسری و سفرهایی که انجام شده، مصرف بنزین در نیمه اول سال ۱۴۰۰ به حدود ۱۰۲.۷ میلیون لیتر در روز رسیده است. تولید گاز در ایران در حدود۸۰۰ تا ۸۵۰ میلیون مترمکعب می باشد. در بخش مصرف خانگی با توجه به ارقامی که مرکز پایش و کنترل مصرف (مرکز دیسپچینگ) شرکت ملی گاز ایران اعلام کرده، ۶۰۰ میلیون مترمکعب که حدود ۷۰ درصد مصرف گاز را شامل می شود در بخش خانگی و تجاری است. با توجه به این ارقام میتوان نتیجه گرفت افزایش قیمت به صورت پلکانی و یکپارچه برای کوتاه مدت موثر می باشد ولی برای بلند مدت این گونه نیست.

حال باید به فکر باشیم چرا که در مصرف گاز، بنزین و برق در بیشترین حالت ممکن بدون هیچ ارزش افزوده برای کشور هستیم. به عنوان مثال مصرف گاز در خارج ۷۰ درصد برای کارخانجات و صنایع تولیدی و ۳۰ درصد در بخش خانگی است، ولی در ایران این مصرف کاملا برعکس خارج است. البته براساس تراز نامه انرژی وزارت نیرو در سال ۹۸، تلفات در حوزه شبکه تولید، انتقال و توزیع برق در ایران به تفکیک در بخش انتقال ۱درصد، توزیع ۲.۷ درصد و بخش تبدیل و تولید در نیروگاه ها ۶۲.۵ درصد تخمین زده است که این تلفات در بخش گاز و بنزین هم صدق میکند.

باید به این موضوع اندیشیدکه مدیریت مصرف از اولین بخش یعنی تولید و در آخرین بخش که مصرف می باشد باید صورت گیرد. مدیریت مصرف محدود به وزارت خانه های نفت و نیرو نیست، بلکه شامل وزارت خانه های صنعت، معدن و تجارت، راه و شهرسازی، آموزش و پرورش و سازمان صدا و سیما می باشد.

وزارت نفت تولیدکننده، وزارت راه مصرف کننده!
اگر متولی تولید را وزارت نفت و نیرو قرار دهیم، متولی مصرف وزارت خانه های صمت و راه و شهرسازی هستند. زیرا بیشترین صنایعی که کالاهای مصرفی را می سازند و مردم به طور مستقیم ازآن کالاها مصرف می کنند شامل وزارت صمت می شود. این کالاها را میتوان به لوازم خانگی که شامل اجاق گاز، بخاری یا پکیج، شوفاژ، یخچال، کولرهای آبی و گازی و خودرو سازی نام برد. چرا که مصرف در لوازم خانگی قدیمی به شدت بالا است و دولت می تواند تمهیداتی بیاندیشدکه تمامی وسایل مصرفی انرژی در بخش خانگی را تغییردهد. نظارت ها در بخش تولید کارآمدتر از بخش مصرف می باشد و اثر بخشی آن در حوزه حکمرانی کلان رخ نمون می کند. در حوزه راه و شهر سازی باید ساختمان هایی ساخته شود که از هدر رفت انرژی جلوگیری کند.

اصلاح الگوی مصرف با فرهنگ سازی مناسب
یکی از بیشترین مشکلات در بخش خانگی، زمستان ها عدم کنترل گرمایش و در تابستان ها عدم کنترل سرمایش است که باعث افزایش مصرف و همچنین هدر رفت انرژی می شود. در بخش فرهنگ و فرهنگ سازی که خیلی بی مهری به آن شده است، این وظیفه بر عهده آموزش و پرورش و سازمان صدا و سیما می باشد. اگرکار در بخش فرهنگ سازی و مدیریت مصرف صورت گیرد در آینده فرزندانمان درست مصرف کردن را یاد گرفته و آن اجرا می کنند. اجرایی کردن این فرهنگ سازی در مدارس یا از طریق کانون های فرهنگی کودکان و نوجوانان با ارائه درس مدیریت مصرف در بخش متوسطه و کتاب های داستانی درحوزه کودک و نوجوان می باشد؛ همچنین ارائه برنامه های ویژه در صدا و سیما درقالب انمیشن و پویانمایی، مسابقات و مستند انجام گیرد.

باتوجه به مطالب ذکرشده نتیجه می شود، مدیریت مصرف دراختیار وزارتخانه های نفت و نیرو نیست بلکه شامل همه ی دستگاه ها می شود.

پیشنهاد می شود:
۱. در حکمرانی انرژی به خصوص در قالب برنامه هفتم توسعه ی کشور، می توانیم قوانینی در سطح کلان وضع کنیم که به طرق دیگری علاوه بر قیمت گذاری حامل های انرژی، مصرف را در بخش خانگی و تجاری به گونه ای اقتصادی تر کنیم؛که آن هم مالیات بر تولید کربن است. این مالیات برای همه ی گروه های مصرف می باشد و بدین ترتیب ارزش افزوده را برای کشور در جهت پیش برد اهداف کلان شامل می شود.
۲. نظارت بر تولید صنایع تولیدی و ساختمان سازی و همچنین ایجاد ساختمان های سبز و انتقال، اصلاحشبکه تولید از نیروگاه های گازی به نیروگاه های تجدید پذیر.
۳. ایجاد نیروگاه های خورشیدی در بام های ساختمان های مناطق مختلف کشور به خصوص کلان شهرها (به جز مناطق گرمسیری).
۴. ایجاد مشوق هایی برای کاهش مصرف در حوزه ی برق، بنزین و گاز.
۵. اصلاح خطوط توزیع، انتقال و افزایش راندمان تولید در نیروگاه های گازی و تبدیل آنها به نیروگاه های سیکل ترکیبی.
۶. فرهنگ سازی در بخش مصرف از سنین کودکی تا جوانی.
۷. ایجاد مشوق هایی برای تغییرلوازم خانگی و تبدیل لوازم خانگی پر مصرف به کم مصرف.
۸. تغییر سوخت مصرفی خودرو های دو گانه سوز از CNG به LPG و همچنین اسقاط خودرو های فرسوده.
اینها تمام عواملی است که علاوه بر قیمت گذاری، اگر با دقت انجام شود می تواند با کاهش مصرف اثر گذاری خاصی در بخش مصرف کلان حامل های انرژی داشته باشد.