جواد انصافی بازیگر، کارگردان و پژوهشگر آیین های ایرانی است. او از جمله هنرمندانی است که به واسطه شیرینی بیان و تلاش برای حفظ آیین ایرانی سالیان دراز است در ذهن ایرانیان جایگاه ویژه ای دارد. انصافی این روزها مشغول ضبط سری دوم «خانه آبنباتی» برای شبکه کودک است و همچنان دغدغه آموزش و حفظ آیین و رسوم ایرانی را دارد.

جواد انصافی درباره هدف و پیام «خانه آبنباتی» گفت: در حال حاضر این مجموعه به ضبط سری دوم در 80 قسمت رسیده است. سعی کردیم برنامه فقط جنبه تفریحی و شادی نداشته باشد، می خواستیم آموزش هم در برنامه داشته باشیم. حتی سعی کردیم پشت بازی هایی که مطرح می کنیم هدف و آموزشی باشد؛ مثلا من در برنامه شعرهای قدیمی زمان کودکی خودم را می خوانم و به وسیله شعر بچه ها را به پویایی و تحرک دعوت می کنم. در یکی از این اشعار می گویم رفتم به صحرا، دیدم قورباغه، گفتم قورباغه دماغت چاقه... بعد می پرسم قورباغه چطوری حرکت می کند؟ و با هم شروع به پریدن و حرکت می کنیم. در واقع هم نوع حرکت قورباغه را می فهمند و هم ورزش می کنند. حسن این بازی ها در کم تحرک و پرتحرک بودن حرکات آن است. بعد از شعر قورباغه، سراغ شعر لاک پشت می رویم که تحرک کمتری داشته باشند. حتی اینجا هم می گوییم باید پیام و هدف داشته باشیم. تمام تلاشمان بر این است که قصه ها، بازی ها و شعرهای برنامه هدفمند باشد.

وی افزود: در عین حال سعی داریم آداب ایرانی مثل احترام به بزرگتر، مشورت با بزرگتر و آداب و رسوم اصیل ایرانی را نیز به کودکان آموزش دهیم. در این سری برنامه قصد داریم کودکان را با آداب و رسوم اصیل نوروز آشنا کنیم. هر سنت و آیین ما علت و پشتوانه فرهنگی خاصی دارد. به طور مثال در قدیم هنگام خانه تکانی با چوب به فرش می زدیم، خاکش را می گرفتیم و بعد می شستیم؛ حالا علت این کار چه بوده است؟ با چوب به فرش زدن به خاطر زدودن غبار بوده تا هنگام شست و شو رنگ فرش خراب نشود. این چراها را کسی پیدا نکرده و انتقال نداده است. به دنبال نکات ساده ای هستیم که کودکان هم بتوانند علت این رسوم را هضم کنند. همچنین قرار است نوروزخوان های کشور را به بچه ها معرفی کنیم. نوروزخوان فقط محدود به عمو نوروز و حاجی فیروز نیست؛ مثلا در آذربایجان تکم چی ها را داریم که همراه بزشان به میدان می آیند و به زبان محلی شعر می خوانند. سعی می کنیم آیین های نوروزی خاص شهرهایی چون مازندران، گیلان و استان مرکزی را معرفی کنیم.

مهجور ماندن آیین ایرانی و غفلت سینماگران و مسئولان

بازیگر سریال مستوران در پاسخ به این سوال که چرا این سنت ها در فیلم و سریال های ایرانی مهجور مانده است، بیان کرد: بیشتر به سیاست مسئولین برمی گردد. گاهی رسوم خوشایند بعضی ها نیست یا اطلاعات کافی درباره آن ندارند، گاهی هم می ترسند رسمی را بیان کنند و دیگران بگویند غلط است. به همین علت متاسفانه تا امروز خیلی به رسوم و آیین ایرانی در سینما و تلویزیون ما پرداخته نشده است. البته متاسفانه بعضی از سینماگران ما هم اطلاعات کافی از آیین ها ندارند. من تا جایی که در توانم بوده به گردآوری آیین و رسوم ایرانی در 7 کتاب پرداختم، انتهای هر کتاب هم یک نمایشنامه آوردم که تمام آیین در آن گنجانده شده است. یعنی منابعی در این رابطه بوده اما سینماگران چون عدم حمایت و استقبال مسئولین در این رابطه را می دیدند روی این رسوم سرمایه گذاری نمی کردند.

بازیگر پیشکسوت تلویزیون با اشاره به اینکه تا به حال برنامه، فیلم و سریال خوبی درباره آیین و رسوم ایرانی ساخته نشده است، عنوان کرد: سینماگران ما معمولا یک اتفاق جانبی را در شب یلدا یا چهارشنبه سوری به تصویر می کشند و از رسوم صحبتی نمی کنند. در صورتی که رسوم برای مردم جذاب است، هنگامی که در جشنواره های مختلف نمایشنامه ها را می بردم، بسیاری از مردم و دوستان می گفتند چه موضوعات جالبی ما تا به حال نشنیدیم.

لزوم آموزش رسوم و آیین های ایرانی به کودکان

انصافی درباره لزوم آموزش و تفهیم رسوم به کودکان گفت: معمولا بهترین سن آموزش کودکی است. از کودکی هر چیزی را آموزش دهیم در ذهن کودک می ماند؛ مانند آموزش شعرگونه جدول ضرب در سنین کودکی. در رابطه با سنن و آیین ایرانی هم همین طور است. ما باید از کودکی به فرزندانمان بگوییم چه محتوای غنی پشتوانه هر حرکت فرهنگی و رسم ما است. زمانی که رسوم را به کودکانمان آموزش دهیم در موارد متعددی تاثیرش را می بینیم.

وی اظهار کرد: باید نشان دهیم دلیل سبزه سبز کردن چیست؟ آیا می دانید چیدن سین های سفره هفت سین نوبت دارد؟ ابتدا باید سنجد را بگذاریم. چرا؟ زمانی که خداوند انسان را خلق می کند اولین چیزی که به او می دهند مغز است، محل تفکر، ریشه کلمه سنجد هم از سنجیدن می آید؛ سمبل سنجیده عمل کردن و سنجیده فکر کردن است. ما همه این موارد را می توانیم تصویری کنیم. در همین رابطه برنامه 13 قسمتی برای چیدن سفره هفت سین و فلسفه این رسم پیشنهاد دادم، حتی پیشنهاد دادم چند کارشناس بیاوریم و درباره این رسوم بحث علمی بکنیم، اما موافقت نشد.

کارگردان نمایش «دیوار کوتاه» در پایان بیان کرد: مسئولین باید از هنرمندان و پژوهشگران این حوزه درخواست کنند تا با هم فکری همدیگر، چند مجموعه قوی تلویزیونی، رادیویی و مطبوعاتی آماده کنند و این آغاز کار پرداختن به رسوم و آیین ایرانی باشد. در حال حاضر 80 درصد مردم جامعه ما پشتوانه و چرایی رسوم و آیین های فرهنگ ایرانی را نمی دانند، اگر این موارد تبین نشود قطعا به کمرنگ تر شدن این رسوم منجر می شود.

خبرنگار: لیلا نوعی