نگار احدپور اقبلاغ: طلبه که پیشگام دعوت به اخلاق و معنویت و وارث پیام بعثت است بیش از همه وظیفه دارد نسبت به پاکیزه سازی اخلاقی خود اقدام کند و در راه تربیت اخلاقی شایسته بکوشد و از آنجا که از این صنف انتظار بیشتری در پای بندی حداکثری به ضوابط اخلاقی می رود وجود هر رفتار غیر اخلاقی در میان آنان بسیار بزرگ تر و زشت تر از ابعاد خود، جلوه می کند و کوچک آن برزگ و کم آن زیاد است. مردم هم پیوندی عمیق با دانش آموختگان حوزه های علمیه دارند و آموزه های دینی و تعالیم اسلامی را نه از منابع اسلامی بلکه از روحانیون و طلاب دریافت می کنند. بنابراین در این بین، بیش از آن که عمل و دانش و فضل یک روحانی و طلبه مورد ارزیابی قرار گیرد نحوه برخورد و رفتار او در جامعه بیشتر به چشم می آید؛ به عبارت دیگر مردم در نگاه اول یک طلبه و روحانی را از دریچه اخلاق ملاحظه می کنند اگر انتظارشان را برآورده کند آنگاه به او نزدیک شده و در کنار چشمه علم و دانش، رحل اقامت پهن می کنند و عطش خویش را فرو می نشانند.
مسئله اخلاق از اولویت‌های اصلی هر فرد خصوصا یک طلبه و روحانی است؛ چرا که می‌خواهد علاوه برتهذیب و تزکیه نفس ، پیام‌رسان قرآن و عترت و مروّج مکارم اخلاق باشد. همانطوری که گسترش مکارم اخلاق از جمله‌ی مهمترین علل بعثت انبیا خاصه اشرف انبیا ، پیامبراکرم (ص) بوده است ، از فلسفه‌های وجودی حوزه و طلبه هم محسوب می‌گردد و باید سرمایه گزاری علمی و تحقیقاتی بیشتری در این زمینه صورت بگیرد.
به همین منظور با حجت الاسلام هادی حسینخانی، معاون اسبق تهذیب حوزه های علمیه کشور و عضو هیئت علمی مؤسسه امام خمینی (ره) به گفتگو نشستیم که در ادامه می خوانید:
حجت الاسلام هادی حسینخانی در گفت و گو با خبرنگار مهر، در خصوص آسیب شناسی اخلاق اجتماعی در میان طلاب علوم دینی، عنوان کرد: همانطور که در هر قشری سطوح و صنوف مختلفی وجود دارد، طبیعتاً نمی‌توانیم طلاب را به صورت یکپارچه در نظر بگیریم، اما شاید بتوان با توجه به برخی از آسیب‌ها در جریان تعاملات اجتماعی طلاب؛ چنین چیزی را برآورد کرد.
چه چیزهایی ارتباط طلاب با مردم را محدود می‌کند
وی افزود: اگر بخواهیم به ریشه یابی این مسئله بپردازیم، شاید اینکه طلاب با ورود به حوزه و تحصیل در فضای خاص حوزه، ارتباطات اجتماعی شان با سایر اقشار مردم محدود می‌شود و از طرفی هم در آموزش‌هایی که به طلاب ارائه می‌شود، جنبه‌های تعاملات اجتماعی و کنشگری اجتماعی کمرنگ است، در این آسیب‌ها بی تأثیر نیست. به عنوان مثال نحوه مردم داری معصومین (ع) در دروس متداول حوزه باید به طلاب آموزش داده شود. علاوه بر این مسائل آموزشی، جنبه‌های مهارتی و کارورزی مسائل هم شاید نیاز به کار بیشتری دارد.
حسینخانی با اشاره به سکونت طلاب در مناطق خاصی از برخی شهرها عنوان کرد: همین که در برخی از شهرها، مناطق خاصی را برای سکونت طلاب اختصاص می‌دهند، عاملی است برای کمرنگ شدن ارتباطات اجتماعی آنها با مردم.
وی با بیان مصادیقی از این آسیب‌ها عنوان کرد: از مصادیق ضعف در ارتباط اجتماعی می‌توان به ضعف در نحوه پاسخگویی، تبلیغ و ترویج و… اشاره کرد. در تعاملات عادی که طلاب کما بیش نسبت به مردم دارند و یا تبلیغی که نسبت به مردم انجام می‌شود،. به عنوان مثال، من به عنوان یک طلبه می‌خواهم فردی را ارشاد کنم و یا به شخصی رهنمودی بدهم، یا به فردی در مسائل شرعی می‌خواهم پاسخ بدهم، در این جا ممکن است از مهارت و حتی علم لازم برخوردار نباشم، منظور شخص را درست متوجه نشده باشم، و در یک کلام نتوانم پاسخ صحیح بدهم.
افراط و تفریط در برخی موارد؛ عامل فاصله میان مردم و طلاب
این استاد حوزه علمیه با اشاره به موضوع بصیرت در بین طلاب علوم دینی خاطرنشان کرد: بصیرت جنبه درونی و باطنی داد و اگر قرار باشد، طلاب آن را به دیگران ارائه و بینش را به آنها بیافزاییم، ممکن است افراط و تفریط‌هایی در این حوزه اتفاق بیفتد، ممکن است طلبه‌ای به طور کامل خودش را از این موضوع کنار بکشد، و طلبه دیگری زیاده روی و تند روی کند و آنطور که ائمه معصومین (ع) در برابر مواضع مخالف شرح صدر داشتند، نتواند نسبت به مخالفین درست عمل کند و اتفاقی جدی را رقم بزند.
وی افزود: در بحث کنش گری اجتماعی، ممکن است برخی‌ها خودشان را از مسئولیت‌های اجتماعی که بر عهده شان است و دغدغه‌هایی که متوجه مردم است کنار بکشند و همراهی نکنند، از طرفین ممکن است که بسیاری از افراد افراطی ورود کنند و خودشان را به شکل حاد درگیر کنند و از وظایف دیگر باز بمانند. به نظر می‌رسد که طلبه ما باید حد اعتدال را بداند، او باید بداند که در اینگونه مسائل اولاً چطور می‌تواند این ارتباطات اجتماعی را با سایر وظایف خود هماهنگ کند و استقلال هرکدام رعایت شود، و ثانیاً مهارت‌های لازم در این جهت را به کار بگیرد. در نظام آموزشی حوزه یک مقدار این مسئله باید پر رنگ تر دیده شود.
حسینخانی با اشاره به حکمی که رهبر معظم انقلاب به تازگی برای نمایندگان دفترشان در مناطق کشور صادر نمودند، گفت: ایشان به مسئله مردم داری اشاره خاص داشتند، اما مردم داری چگونه اتفاق می‌افتد؟ ما علاوه بر معصومین (ع) که الگوی مردم داری و ارتباط اجتماعی بودند. علمای برجسته ای را داشتیم که به زندگی شأن با مردم معنا می‌یافت و الگوی روشن مردم داری بودند.
وی افزود: به عنوان مثال مرحوم حاج آقا حسینی که به اخلاق در خانواده معروف بودند، ایشان طوری با مردم زندگی می‌کردند که اگر شخصی از اهالی مسجد و محله، از دنیا می‌رفت ایشان به مجلس فاتحه اکتفا نمی‌کردند و با حضور در مراسم تشییع و تدفین از بازماندگان و بستگان آن شخص دلجویی می‌کردند. چنین روش مردم داری را باید اولاً از سیره ائمه معصومین (ع) و سپس از سیره علمای بزرگ شناسایی و به طلاب آموزش دهیم، طلاب نیز باید این موارد را به شکل عملیاتی پیاده کنند و در این خصوص مهارت کسب کنند.
حسینخانی در پایان خاطر نشان کرد: پیشنهاد می‌کنم در تقویت نقش آفرینی اجتماعی، طلاب می‌توانند با حضور در گروه‌های جهادی، زیر نظر استادی که خود مراحل ارتباطات و کنش گری اجتماعی را طی کرده، بتوانند به صورت عملیاتی آنچه در دوران تحصیل فرا گرفته را در تعامل با مردم به کار بگیرد.
نظر شما