غنا و جلایی که می‌تواند اسم رمز آثار مرتبط با ائمه معصوم(ع) در مجموعه موزه‌های آستان قدس رضوی باشد. اسم رمزی که ما را برای دیدار این آثار ترغیب و تشویق می‌کند. در آستانه شهادت حضرت فاطمه زهرا(س) سری به آثار مرتبط با این بانوی بزرگوار در این مجموعه زده‌ایم و چند تحفه را برای شما سوغات آورده‌ایم.
به موزه هدایای رهبر معظم انقلاب در آستان قدس رضوی که سر بزنیم، در تالارهای آن آثار مختلفی وجود دارد که هر کدام به نحوی با حضرت فاطمه زهرا(س) مرتبط است. آثاری که سبب‌ساز آفرینششان، عشق و ارادت خالقانشان به دخت نبی(ص) بوده است. در ادامه به معرفی برخی از آثار می‌پردازیم که تعدادی از آن‌ها در یک گنجه در کنار هم چینش شده‌اند و در معرض دید اهل هنر و معرفت قرار دارند.
مشق نام لیلی
هنرمندان دوستدار ائمه معصوم(ع) همچون مجنون، عشاقی هستند که با مشق نام لیلی خود، هم خاطر خود را تسلی داده و هم ارادتشان را به آستان این بزرگواران نشان می‌دهند. بر همین اساس از گذشته تا امروز تابلوهای بسیاری برگرفته از نام ائمه معصوم(ع) با تکنیک‌های متفاوتی خلق شده است. هر چند خطاطی و کتابت، معمول‌ترین شیوه این‌گونه آثار است اما هستند هنرمندانی که نام بزرگان دین را به کمک تکنیک‌های هنری دیگر و مصالح متفاوت ترسیم کرده‌اند. یکی از این تکنیک‌ها کولاژ است که هنرمند با انتخاب مصالح گوناگون، اثرش را خلق می‌کند. نمونه یکی از این آثار، نخستین تصویر ما در این مجموعه مرتبط با حضرت زهرا(س) است. تابلویی که با تکنیک کولاژ و به کمک سنگ و صدف عبارت «یا فاطمه الزهرا(س)» را نقش زده است. این عبارت با صدف‌های سفید رنگی در میان سنگ‌های کرم و قهوه‌ای رنگ نقش بسته است. این تابلو را مهدی کلانتری در ابعاد 47 × 67 سانتیمتر ساخته و اهدایی سال1391 است.
معرق، دیگر هنری است که از چیدمان عناصری مانند چوب، کاشی یا فلز بدست می‌آید. بیشتر ما با شنیدن نام معرق به یاد آثار ساخته شده با چوب می‌افتیم. آثاری که حاصل جدال هنرمند با تکه‌های چوب هستند که در نهایت، تصویرگر نقش یا خطی زیبا شده‌اند. تابلو معرق «یا فاطمه الزهرا(س)» یکی از همین آثار معرق است که توسط اکبر صوتی کرمانی، طراحی و ساخته شده است. این استاد مشبک‌کاری که یکی از هنرمندان ممتاز در این رشته است، این تابلو را سال1367به موزه اهدا کرده است. ابعاد این تابلو 80 × 5/84 سانتیمتر و تمام آن به صورت یکپارچه و سه‌بعدی ساخته شده و در آن از چسب استفاده نشده است. دیگر هنرمندی که در این مجموعه مشق نام لیلی کرده، سید محمد میرشفیعی است که نام «فاطمه و علی» را در قاب چینی مشبک منقوش کتیبهدار به صورت برجستهکاری حک کرده است. این قاب به قطر 6/27 سانتیمتر ساخته و سال1391 اهدا شده است.
شمع جاویدان
سایر آثار این مجموعه در دیگر شاخه‌های هنری خلق شده‌اند. یکی از این آثار تندیسی است که با موضوع یادواره میلاد کوثر ساخته شده و مزین به نام «یا زهرا(س)» است. این تندیس 35سانتیمتری نیز اهدایی کنگره بزرگداشت حضرت زهرا(س) در سال 1376 است. اثر بعدی که البته در این گنجه نیست، پوستری است با ابعاد 56 × 77سانتیمتر که سیدعلی موجانی و سامان کاشی تصویری از منظره عمومی بقیع را پیش از تخریب آن، ترسیم کرده‌اند و با این کار خواسته‌اند مخاطبان را به روزگار گذشته برده و منظره‌ای که از دست رفته را مقابل نگاه مخاطبان بازسازی کنند. طراحان این پوستر در سال1391 آن را به موزه تقدیم کرده‌اند .آخرین اثر هم یک مجسمه سنگی با نام «شمع جاویدان» است. این مجسمه نمادین یکی دیگر از آثار نفیس این موزه است که نوشته «یا فاطمه» در دل شعله شمع آن به چشم می‌خورد. این اثر که ارتفاع 14سانتیمتری دارد، از سنگ عقیق و تراش روی فسیل تنه درخت با قدمت یک میلیون سال ساخته و از طرف حسن رواسی کاشانی در سال1391 تقدیم شده است.
الگو در این عالم، شفاعت‌کننده در آخرت
خط و سایه‌های رنگی، مانند موج‌های دریای خروشان از یکدیگر سبقت می‌گیرند. مرزی میانشان نیست و برای واکاوی تصویر باید خیره به عناصر خلق شده در تصویر شد. در مرکز تابلو، بانویی تصویر شده که در مقابل مسیر رود ایستاده است. رودی که مصداق حوض کوثر در جنات است و بانویی که در این سال‌ها ما بچه شیعه‌ها ذکر کردیم، بانوی دو عالم است. او که در این دنیا الگو و راهنما بوده و در آخرت، شفاعت در کنار حوض کوثر می‌کند. از تصویری ماندگار برای شما نقل می‌کنم که در موزه آستان قدس رضوی جا خوش کرده و در وصف جایگاه حضرت زهرا(س) نقاشی شده است.
زیبایی‌آفرین داستان‌های شیعه
خالق نگاره «کوثر» همان استادی است که همواره ذهن ما را با زیبایی‌های هنر آشنا کرده است. استاد محمود فرشچیان این تابلو را در وصف جایگاه قدسی حضرت زهرا(س) طی ۶ ماه و در سال۸۶ خلق کرد. این اثر اردیبهشت۸۷ در موزه استاد محمود فرشچیان رونمایی شد و به مدت کوتاهی در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفت و در نهایت سال۸۹ به موزه آستان قدس رضوی هدیه شد. این تصویر که دنیای رنگ را در یک طرح نگارگری جا داده، در اندازه ۸۰ در ۱۰۰ سانتیمتر تهیه شده و در تالار آثار استاد محمود فرشچیان در موزه آستان قدس رضوی به نمایش گذاشته شده است.
زیر بیرق علی(ع) و زهرا(س)
به گفته کارشناسان، این اثر ترسیم‌گر مقام شفاعت حضرت زهرا(س) در روز قیامت است، مقامی که در احادیث و روایات به آن پرداخته شده است. رود جاری در این تصویر از حوض کوثر سرچشمه می‌گیرد، جایی که ساقی آن، حضرت علی(ع) است. در پایین این رود، حضرت زهرا(س) به تصویر کشیده شده و چهار بانو را در کنار خود می‌بیند. بانوان در این تصویر حضرت را تنها نگذاشته‌اند، همان‌طور که مادرش خدیجه(س) را در زمان تولد فاطمه(س) تنها نگذاشتند. دستی به سوی آفریدگار هستی برای التجا و دستی به سوی خلقی گناهکار که حضرت زهرا(س)، طلب بخشش آن‌ها را دارند؛ این تصویری است که در مرکزیت این قاب نقش بسته است.
از حضرت مریم، آسیه همسر فرعون، هاجر همسر حضرت ابراهیم(ع) و حضرت خدیجه(س) به عنوان چهار بانوی این تصویر یاد شده است. بانوانی که در پشت سر دخت نبی مکرم اسلام(ص) حرکت می‌کنند و دست به دعا دارند.
بانوی دو عالم، صفتی شایسته در وصف بانوی گران‌قدر اسلام است که در این سال‌ها در ذهن ما نقش بسته و این اثر استاد فرشچیان به‌خوبی از جایگاه ملکوتی حضرت زهرا(س) در عالم آخرت حکایت می‌کند.
ترکیب رنگ‌ها به سبک نگارگری از زیبایی‌های پرشمار تابلو کوثر است. در این قاب، حضرت زهرا(س) با هاله‌ای از نور سبز از چهار بانوی دیگر جدا شده است. در سوی جماعت دست به دعا هم آنان که امید به بخشش دارند با آن‌ها که از مسیر انسانیت فاصله زیاد گرفته‌اند با رنگ سفید و قرمز تفکیک شده‌اند. رنگ سبز و سفید جاری در نهر کوثر هم حکایت از فضای معنوی این نقطه در دل بهشت دارد.
نظر شما