حیوانات همواره در تمامی تمدن‌ها مورد احترام و توجه بوده‌اند. از همان روزگار کهن که به عنوان توتم ستایش می‌شدند و آدمیان با کمک گرفتن از نیرویشان قدرت می‌گرفتند و از آنها شیوه جنگاوری و زندگی می‌آموختند. در احادیث و روایات اسلامی نیز بارها بر لزوم توجه و محبت به حیوانات تاکید شده است. امروزه برای آسایش و زندگی بهتر حیوانات قوانین و مقرراتی وضع می‌شود و تلاش‌های فراوانی برای حفظ گونه‌های مختلف جانوری صورت می‌گیرد.
«امروزه در حوزه اخلاق کاربردی، شاخه‌ای به نام اخلاق حیوانات که گاه از آن به حقوق حیوانات تعبیر می‌شود، به جد به پژوهش درباره رفتار و تعامل ما آدمیان با حیوانات می‌پردازد. رویکردها و نظریه‌های گوناگونی در این شاخه از اخلاق وجود دارد» (جاهد، 1392: 162).
در میان این نظریه‌ها می‌توانیم به نظریه اخلاقی پیتر سینگر که انسان‌ها و حیوانات را دارای حقوق برابر می‌داند، اشاره کنیم. او معتقد است نوع‌پرستی و برتری دادن انسان بر حیوان به همان اندازه ناپسند است که نژادپرستی و جنسیت‌پرستی ناپسند است. سینگر معتقد است نباید منافع انسان را تنها به دلیل انسان بودنش بر منافع سایر حیوانات ترجیح داد. «وی معتقد است در سنجش و ارزیابی فعل اخلاقی لازم است منافع و ترجیحات همه افراد به طور برابر در نظر گرفته شود و مراد از افراد حیوانات نیز هستند..» (جاهد، 1392: 179-180).
هر چند با وجود تمامی این تلاش‌ها، هنوز هستند افرادی که در پی اهداف منفعت‌طلبانه به دنبال شکار، آزار و اذیت حیواناتند. سالانه مبالغ زیادی از قاچاق پوست، عاج، شاخ و... حیوانات به جیب این شکارچیان حیات‌وحش سرازیر می‌شود. مقابله با این قانون‌شکنان کار آسانی نیست. همه ساله تعدادی از محیط‌بان‌ها و حافظان و علاقه‌مندان حیوانات به دست این افراد کشته و مجروح می‌شوند. با این همه تا زمانی که شکاری باشد و شکارچیانی باشند، محافظان حیات‌وحش و طبیعت نیز دست از تلاش بر نخواهند داشت. البته راه‌های دیگری نیز برای مقابله با شکار غیرقانونی و حفاظت از حیوانات وجود دارد. یکی از این راه‌ها، فرهنگ‌سازی و آموزش نسل جوان است. این آموزش می‌تواند در قالب تألیف کتاب‌های مناسب در این زمینه صورت بگیرد. در ادبیات کودک و نوجوان جهان از این دست آثار فراوان می‌بینیم. از بین آثار داخلی در این حوزه می‌توانیم به رمان «هنگام لاکپشت‌ها» اثر عباس عبدی، «اشباح جنگل سوخته» اثر مهدی رجبی و «آساره و ماغ ماه» اثر حمید اباذری اشاره کنیم.
«آساره و ماغ ماه» به طور خاص به شکار غیرقانونی و مشکلاتی که محیط‌بان‌ها و خانواده‌های‌شان با آنها دست به گریبان هستند، می‌پردازد. این اثر ضمن توجه به حیات‌وحش منطقه و حیوانات بومی آن، توجه خاصی نیز به اساطیر و افسانه‌های کهن دارد و به شکلی این دو را با هم در آمیخته است. هر چند افسانه‌ها و اساطیر هیچ‌گاه از دنیای حیوانات جدا نبوده‌اند و همواره رد پای حیوانات به اشکال گوناگون در اساطیر و افسانه‌ها نمایان است. اباذری همچنین با در کنار هم قرار دادن دنیای خیالی افسانه‌ها و دنیای واقعی، اثری زیبا خلق کرده است. اثری که ضمن پرداختن به معضل بزرگ شکار غیرقانونی و خشونت علیه حیوانات، مخاطب را به خوبی با دنیای افسانه‌های کهن و اساطیر و جایگاه و نقش حیوانات در این دنیا آشنا می‌کند. گوزن ماغ ماه که در افسانه‌های محلی استان خوزستان نگهبان طبیعت و حیوانات است، آساره دختر نوجوان این اثر را برای ماموریتی بزرگ برمی‌گزیند، ماموریتی که او را به سمت ماجرایی عجیب سوق می‌دهد. «با خودم فکر کردم یعنی ممکن است خودش باشد؟ همان گوزن افسانه‌ای؟ همان که دایه هر وقت مشکلی داشتیم، برایش می‌خواند: شب دراز و غم زیاد، مَه کامله/ پس اَچِه ماغ تو اَمشو غایبه؟» (ص17)، آساره در صدد نجات جان پدرش است که به دست شکارچیان غیرقانونی به سختی مجروح شده است. او به دنبال یافتن آب حیات پا به دنیایی خیالی می‌گذارد، هرچند در نهایت ناکام می‌ماند و پدرش را از دست می‌دهد. در این اثر به خوبی شاهد درد و رنجی هستیم که حیوانات به خاطر رفتارهای نادرست انسان‌ها متحمل می‌شوند. «اگر بابا بود جرئت نمی‌کردند این اطراف آفتابی شوند و توی روز روشن تیراندازی کنند. اولی را آرام گرفتم. یک بالش را باز کرد تا فرار کند. آن یکی بالش خونی بود. نازش کردم تا آرام شود. دومی را هم توی بغلم گرفتم. زیر شکمش خونی بود، اما دلم نمی‌آمد نگاه کنم. سومی یک پا نداشت و توی چشم‌هایش پر از غصه بود. کاش کبوترها هم می‌توانستند گریه کنند.» (ص52). نویسنده در این اثر به خوبی توانسته است قبح و نادرستی شکار حیوانات را به تصویر بکشد و این آگاهی را به مخاطب بدهد که منفعت‌طلبی و خودخواهی انسان گاه می‌تواند چه نتایج غیرقابل جبرانی در بر داشته باشد.
نظر شما