در آستان قدس رضوی مراکز گوناگون فعال در تولید علم داریم که مهمترین آنها دانشگاه علوم اسلامی رضوی، دانشگاه امام رضا(ع) و بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی هستند. از طرفی تولید علم در آستان قدس برای علم نیست و رویکرد به علم و پژوهش مانند رویکرد رایج دانشگاه‌ها یا حوزه‌ها نیست بلکه علم به مثابه پیوست علمی برای فعالیت‌های گوناگون و برآورده کردن نیازهای علمی در آستان قدس رضوی، استان خراسان و حتی فراتر مانند سطح ملی و جهانی است. بر این اساس باید بر امتداد اجتماعی رهاوردهای علمی تکیه کنیم.
امتداد اجتماعی دو ساحت دارد. یک ساحت آن امتداد اجتماعی رهاوردهای علمی است به این معنا که محصولات علمی وقتی تولید می‌شوند، بتوانند خود در جامعه امتداد پیدا کنند نه با شاخص میزان فروش بلکه با شاخص خوانده شدن، تأثیر ماندگار و عمومیت، جریان سازی عمومی و اجتماعی سازی علم که بنیانش بر عمومی سازی دانش است. به بیان دیگر پژوهش‌ها باید همراه با عمومی سازی دانش باشد که البته عمومی سازی دانش با عوام زدگی در قلمرو علم بسیار متفاوت است اما ممکن است مرز گمراه کننده‌ای در میان باشد.
معنا و مفهوم دیگر امتداد اجتماعی علم، جریان سازی علم است. حضور علمی مراکز پژوهشی آستان قدس رضوی در مواضع و جاهایی است که در حوزه و دانشگاه به آن یا نپرداخته‌اند یا کم پرداخته‌اند به طور مثال در زیارت پژوهشی، در پژوهش‌های مربوط به وقف و نذر، پژوهش‌های مربوط به سازمان دهی آستان‌های مقدس یا در مباحثی مانند اخلاق حرفه‌ای در خدمات معنوی و خدمات به زائران از جمله مباحثی هستند که خیلی کم به آن پرداخته شده و یکی از رسالت‌های مهم مراکز پژوهشی آستان قدس رضوی، بررسی همه جانبه آن است.
در چنین اموری مراکز پژوهشی آستان قدس، دو رسالت بر دوش دارند. یکی این که خود به پژوهش‌های علمی که منجر به محصولات و رهاوردها شود بپردازند. دیگر اینکه نقش راهبری داشته باشند یعنی بتوانند دیگر محافل علمی، مؤسسات را در این موضوعات به بحث بکشانند. بعنوان مثال در هنرهای رضوی و هنرهای موجود در آستان قدس رضوی که گنجینه‌ای بی‌نظیر است به پژوهش‌های جدی نیاز داریم. این پژهش ممکن است که در آستان قدس شروع شود اما آستان قدس در چنین زمینه‌ای باید دانشگاه‌های هنر را به میدان آورده و از ظرفیت آنان استفاده کند. این رویکرد نوعی راهبری علمی و ایجاد جریان علمی در پژوهش و تولید علم است.
اینجاست که باید به گفت‌وگوی معرفتی دامن بزنیم تا نیازهای پژوهشی را نه با تکیه بر ظرفیت داخلی خود، بلکه با استفاده از ظرفیت‌هایی که در کشور وجود دارد، برطرف کنیم. طرح خادمان علمی که با همت وزارت علوم به ویژه با کوشش معاون محترم آموزشی وزیر علوم به ثمر نشسته است در واقع راه را برای این نوع جریان سازی باز کرده است.
این جریان سازی علمی با امتداد اجتماعی که به آن اشاره شد، تفاوت دارد. یکی در قلمرو ترویج و دیگری در قالب پژوهش و تولید علم است. در هر دو به مرجعیتی می‌رسیم. نمونه آن سادات پژوهی است که بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، به چنان مرجعیتی رسیده است که هم شهروندان، هم مراجع دستگاه قضایی کشور، هم ائمه جمعه و گاهی مراجع تقلید نظر کارشناسی بنیاد را جویا شده و آن را مبنا قرار می‌دهند. در این عرصه به دلیل پژوهش‌های نظام مند و جریان سازی به مرجعیتی رسیده‌ایم.
دوستان ما در مؤسسه آفرینش‌های هنری آستان قدس رضوی، راهی را آغاز کرده‌اند که ان‌شاءالله به مرجعیت علمی در مکتب هنر رضوی خواهد رسید. در بحث تربیت بنیاد فرهنگی امام رضا(ع) نیازی به صورت بندی بیان شده به نام مکتب تربیت رضوی که باید بنیاد پژوهش اسلامی و دانشگاه‌ها دست به دست هم داده، نیاز را به بحث علمی گذاشته و جریان علمی ایجاد کنند. در نهایت این جریان علمی نقش مؤثرتری ایفا کرده و مرجعیت علمی را به دست می‌آورد. مرجعیت علمی نباید تبدیل به شعار شود، بلکه باید هدفی باشد که با برنامه ریزی های دقیق و راهبردهای دقیق و به ویژه با منابع انسانی مناسب به آنجا برسیم.
دانشگاه، حوزه، آستان قدس رضوی و... برای این که به مرجعیت علمی برسد، باید پژوهشگران و محققان مناسب این کار را داشته باشد. به معنای دیگر در جریان سازی علمی برای رسیدن به مرجعیت علمی، نیاز جدی به تحول و توسعه در منابع انسانی خود داریم. بعنوان مثال بدون رویکردهای بین رشته‌ای هرگز نمی‌توانیم در زیارت، وقف، نذر، تربیت، مکتب هنر رضوی و... به جریان سازی علمی دست پیدا کنیم.
ضمن اینکه مطالعات بین رشته‌ای را هر شخصی نمی‌تواند ایجاد و راهبری کند. این امر از نظر مدیریت پژوهشی و همینطور پژوهشگر، متخصص خاص خود را می‌طلبد. امیدوار هستیم بتوانیم همگی در آستان مقدس رضوی، دست به دست هم داده و در مسائل مورد نیاز و ضروری با همت و کمک مختصصان این امر به راهکارهایی برای پیشبرد حوزه‌های معارف، اندیشه و فرهنگ رضوی برسیم. در این راه می‌توان از ظرفیت خادمان علمی بهره برد و بخشی هم از تحول و توسعه‌ای که در منابع انسانی به دست می‌آید، قابل تحقق است.
نظر شما