به گزارش قدس آنلاین، این مستند، ارادت مردمان آناتولی به امام رضا (ع) را روایت می‌کند. سرزمین آناتولی بخش عمده‌ای از ترکیه امروزی را تشکیل می‌دهد. محمدی نجات، پژوهشگر، مستندساز و تهیه‌کننده سینما و تلویزیون است و سال‌ها همراه با مرحوم نادر طالب‌زاده برنامه «راز» را برای تلویزیون تهیه می‌کرد.
او مدت‌هاست که در حوزه مسائل ترکیه مشغول مطالعه و پژوهش است و توافق‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه که همین چند روز پیش با حضور رؤسای جمهور دو کشور در آنکارا به امضا رسید، بهانه‌ای شد تا حضورش در مشهد را غنیمت بدانیم و با او به گفت‌وگو بنشینیم.
پیش از آغاز گفت‌وگو صحبت‌های کوتاه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره توافق‌ها را مرور می‌کنیم؛ از ویژه‌برنامه بزرگداشت مولانا و نمایشگاه کتاب ۲۰۲۵ در تهران تا تولید مشترک محصولات فرهنگی و هنری. محمدی نجات معتقد است اینقدر کم‌کاری شده که هر حرکتی که سبب ایجاد کمترین ارتباط فرهنگی شود، ارزشمند است؛ ما در عرصه ارتباطات فرهنگی با ترکیه، سیاست و برنامه درستی نداشته‌ایم.
نکته‌ای در صحبت‌های اسماعیلی توجه محمدی نجات را جلب می‌کند. او با بیان اینکه هر تعاملی باید مبتنی بر درک متقابل باشد، به این جمله وزیر که «مرزهای ایران فرهنگی گسترده‌تر از مرزهای ایران سیاسی است» نقد ظریفی وارد می‌کند و می‌گوید: این حرف خوبی است اما در مقابل، ترکیه هم به خودش حق می‌دهد تا بگوید مرزهای جهانِ ترک فراتر از ترکیه است و اینجاست که برخورد پیش می‌آید.
او با بیان اینکه ارتباط دو ملت ایران و ترکیه در گذشته بسیار عمیق بوده و حداقل تا دوره تیموری آثار و اسناد آن وجود دارد، ادامه می‌دهد: مردم آناتولی برای زیارت به مشهد می‌آمدند. اینجا پایگاه داشتند؛ بکتاشی‌ها تکیه‌ای داشتند که در زمان رضاشاه تخریب می‌شود. چنین تکیه‌ای در تبریز هم وجود داشته که در زمان پهلوی دوم آن را خراب می‌کنند؛ اقدامی که در راستای قطع پیوند دو ملت صورت می‌گیرد و ما هیچ وقت برای احیای این پیوند بر اساس علقه‌های دینی و فرهنگی فکری نکردیم. احیای این ارتباط یک مسئله ملی است که باید در سطوح عالی پیگیری شود.
پیوند مردم‌پایه
محمدی نجات با تأکید بر اینکه گسترش هرگونه رابطه اقتصادی، علمی، فرهنگی و... باید بر پایه مردم باشد، مردم ترکیه را مردمی شریف معرفی می‌کند که دارای اعتقاد اسلامی هستند و حتی اهل‌سنت آن‌ها محبت بسیار زیادی به اهل‌بیت(ع) دارند؛ محبتی که خارج از تصور ماست اما انگار دست‌هایی در کار است تا ارتباط دو ملت بر این محور شکل نگیرد. وقتی پیوند مردم‌نهاد باشد،
دانشگاه‌ها با هم مرتبط می‌شوند؛ تجار به هم وصل می‌شوند، ارتقای سطح مبادلات تجاری بر اساس اعتماد متقابل شکل می‌گیرد و... و برای شکل‌گیری این ارتباط باید رفت و آمد صورت بگیرد. مثلاً یکی از جنبه‌های پررنگ اقتصاد ترکیه، توریسم است که مشتری زیادی در میان ایرانیان دارد، اما به خاطر نشناختن و نشناساندن، گردشگر ایرانی هیچ مقصد فرهنگی در ترکیه ندارد. در مقابل هم زیارت در ایران هدف خوبی برای مردم ترکیه است که باید روی آن کار شود. علوی‌های ترکیه بسیار علاقه دارند برای زیارت به ایران سفر کنند و این زیارت می‌تواند مقدمه‌ای برای آشنایی با اهل‌بیت(ع) و معارف ایشان باشد.
روابط انسانی نباید بر اساس تصورهای سیاسی تنظیم شود. او ضمن بیان این نکته، وظیفه حکومت را اصلاح این تصویرها می‌داند و توضیح می‌دهد: روابط سیاسی بالا و پایین دارد؛ مثلاً ما هشت سال با عراق جنگیدیم که مسائل خودش را داشت اما فرهنگ می‌گوید ما یک ملت هستیم که در دو کشور زندگی می‌کنیم و با وجود تمام کدورت‌ها جای ما در دل مردم عراق جایگاهی است که در راهپیمایی اربعین می‌بینیم. بر این اساس باید برای تقویت ارتباطات فرهنگی دو ملت ایران و ترکیه که خیر و برکت فراوانی برای امت اسلام دارد، بیشتر کار شود.
محمدی نجات می‌گوید: وظیفه حاکمیت فراهم کردن زمینه است تا اندیشمندان، پژوهشگران و کارشناسان فرهنگی راه را باز کنند و نقشه راه بدهند. اهل علم باید در مقابل کج‌فهمی‌ها و فرهنگ غلط عامه، دشمنی بدخواهان دو ملت و تقابل‌های بی‌اساس، فضای حرف زدن داشته باشند. هیچ‌کس به‌اندازه رژیم‌صهیونیستی و وهابیت افسارگسیخته از ارتباط مردم ایران و ترکیه ضرر نمی‌کند و صدمه نمی‌بیند. اگر این ارتباط فرهنگی برقرار شود، تأثیر خوبی حتی بر آسیای میانه و قفقاز می‌گذارد.
ارتباط بر محور زیارت
محمدی‌نجات گریزی هم به مستند «شکوه ارادت» می‌زند و می‌گوید: یکی از نمونه‌هایی که در این اثر مطرح می‌شود، این است که در دوره شاهرخ تیموری، عارفی از شهر «افیون قره‌حصار» ترکیه با ۸۰نفر از اهل تصوف با گرایش‌های مختلف راه می‌افتند و پس از زیارت عتبات عالیات به مشهد سفر می‌کنند و وقتی برمی‌گردند اثرات این سفر و حضورشان در مشهد تا سال‌ها ادامه دارد.
او همچنین با اشاره به پیوندهای فرهنگی ترکیه با خراسان ادامه می‌دهد: یکی از نکات دیگری که در مستند به آن پرداخته شده این است که مهاجرت جمعی ترک‌ها از آسیای میانه به آناتولی از دوره امام رضا (ع)آغاز شد. آن‌ها تحت تأثیر حکمت رضوی قرار گرفته و محبت رضوی را چشیده بودند و به خاطر همین است که این مردم امروز هم به امام رضا (ع) اینقدر اخلاص و ارادت دارند و این در آثار هنری‌شان هم مشهود است.
«درخشش مکاشفه» مستند دیگر محمدی‌نجات است که نگاه اهل‌سنت به زیارت را روایت می‌کند. محور اثر، شخصیت «ابوایوب انصاری» است؛ صحابی پیامبر(ص) که مرقدش در استانبول است.
او با اشاره به این مستند، به شباهت‌های زیارت در میان ما و مردم ترکیه می‌پردازد و می‌گوید: آن‌ها مشابه پنجره فولاد حرم امام رضا (ع) را برای ابوایوب انصاری ساخته‌اند و به آن می‌گویند «حاجت پنجره‌سی». می‌گوید: عروس و دامادهایشان به آن زیارتگاه می‌روند، مردم پیمان‌های تجاری‌شان را آن‌جا می‌بندند، خیرات می‌کنند و... . محمدی نجات این‌ها را می‌گوید تا بار دیگر بر نقاط مشترک فرهنگی و دینی تأکید کرده باشد؛ نقاطی که به اعتقاد او می‌تواند محل احیای ارتباط عمیق دو ملت باشد.
خبرنگار: مصطفی لشکری
نظر شما