نبود سند جامع برنامه که بتواند با شناخت علل و عوامل موثر بر بروز حوادث طبیعی و پیامدهای منتج از آن تاثیر بگذارد در کنار توجه نکردن به تعامل و ارتباط طبیعی در کشورهای مختلف و تغییر کاربری بستر و حریم منابع مهم آبی سبب شده، چرخه حوادث غیر مترقبه طبیعی چون سیل همواره در کشورهای مختلف از جمله ایران تکرار شود.
با تغیر اقلیم ماهیت بارش‌ها هم تغییر کرده است
علی ملاشاهی، رئیس اداره پیش بینی و مدیریت بحران اداره کل هواشناسی استان سیستان و بلوچستان در مورد عوامل وقوع سیلاب به تحریریه جوان قدس گفت: در این چند سال ماهیت بارش‌ها تغیر کرده با این تغییر اقلیمی که به وجود آمده و در مدت زمان کوتاه بارش‌های سنگینی رخ می‌دهد که نمونه آن را ما در حوزه دریای خلیج فارس مخصوصا در این چند روز اخیر شاهد هستیم و در جنوب کشور هم رتبط کم فشاری که روی دریای خلیج فارس و دریای عمان بود رتبط قابل توجهی را تزریق کرد به بخش‌های جنوبی کشور و در لایه‌های میانی جو هم عبور ناوه را داشتیم که باعث بارش‌های فوق سنگین در مدت زمان کوتاه را داشتیم و این بارش‌ها در منطقه ذرآباد تا 270 می‌لیمتر هم ثبت شد که سیلاب را در استان مخصوصا در بخش‌های جنوبی استان داشته باشیم.
مسیل‌ها باید بر اساس اقلیم همان منطقه ساخته شود
ملاشاهی در مورد جلوگیری از آسیب‌های ناشی از سیلاب افزود: باید زیر ساخت‌ها تقویت شود، پل‌ها و آبروها باید بر اساس اقلیم همان منطقه ساخته شود، ما از اینگونه سیل‌ها در سال‌های گذشته هم داشتیم و امسال هم شاهد آن هستیم. یکی دیگر از راه‌های دیگر می‌توان بیان کرد این است که سدها به گونه منظم مورد رصد قرار بگیرد و قبل از اینکه بارش سنگینی داشته باشیم باید سد خالی شود تا مشکلاتی به وجود نیاید که در بارش‌ها اخیر کنترل خوبی صورت گرفت که ما از چند روز قبل هشدار سطح زرد را صادر کرده بودیم که بحث مدیریت سدها انجام شود که تا حدودی هم انجام شد.
وی گفت: در استان ما شاهد این هستیم که دولت و استانداری با وجو مشکلاتی که هست زیرساخت‌های مناسبی را درست کنند ولی تنها ایران نیست که با این معضل روبرو هست در این روزها می‌بینیم که کشور دبی با امکانات خوبی که دارند نتوانستند سیل را به درستی مهار کنند و باعث آب گرفتگی در داخل شهرها شد.
وی گفت: بارش‌های اخیر اصلا ربطی به باروری ابرها ندارد و مدل‌ها چنین بارشی را پیش بینی کرده بود، باوری ابرها یک طرح آزمایش‌گاهی است که در اگر در منطقه‌ای هم اجرا شود نهایتا 10درصد شناس بارش را بیشتر می‌کند.
هشدار بارش باران و سیلاب در ماه‌های پیش رو در استان سیستان و بلوچستان
ملاشاهی تصریح کرد: مناطق جنوبی استان مخصوصا بلوچستان در فصل تابستان بارش‌های موسمی معروف به بارش مانسون را داریم که از جنوب شرق اقیانوس هند شروع می‌شود باگذر از روی پاکستان به استان سیستان و بلوچستان می‌رسد که ورد آن هم با بارش‌های سیلآسا هست که پیش بینی هم شده که برای تابستان امسال براش‌های تابستانه فراتر از حد نورمال بلند مدت باشد.
وی در پایان بیان داشت: بارش‌های که ما در این دو سامانه داشتیم در نیم قرن اخیر بی سابقه بود.
آنچه که در جریان سیلاب‌ها نقش دارد
تغییر کاربری بستر و حریم منابع مهم آبی: تغییر کاربری بستر و حریم منابع مهم آبی موجب شکنندگی بافت خاک و ناپایداری بافت خاک شده و هم موجب کاهش قدرت و توان پذیری مازاد آب‌های ناشی از بارش به دلیل وجود موانع فیزیکی و مستحدثات سر راهی شده است از جمله مصادیق این امر است.
تغییر ریخت شناسی و شرایط پوشش گیاهی: تغییر ریخت شاسی و شرایط پوشش گیاهی با افزایش غیر منطقی پهنه‌های تخصیصی به کشاورزی و دامداری متمرکز و به ویژه در مناطق اداری خاک‌های سبک ناپایدار و در شیب‌های زیاد، که علاوه بر کاهش ظرفیت خاک‌ها در جذب، به دام اندازی و نفوذ طبیعی آب به سفره‌های آب زیر زمینی، از یک سو موجب کاهش زمان آب دوی ( حرکت آب در سطح زمین) و در نتیجه کاهش زمان مورد نیاز برای تجمیع آب‌ها در پایین دست و خط القعرها شده است. از مصادیق این امر چرای بی رویه دام و کنترل نکردن بهره برداری از مراتع و اجرا نکردن طرح‌های تجمیع عشایر است که آسیب شدید به پوشش گیاهی مناطق جنگلی حوضه زاگرس و جلگه‌ای وارد کرده است.
انجام ندادن عملیات آبخیزداری در حوضه‌های بالا دست: انجام ندادن عملیات آبخیزداری در حوضه‌های بالادست مهمترین سدهای کشور، به رغم تاکید تمام مطالعات فنی و مهندسی و منابع طبیعی بر آبخیز داری گسترده و حفاظت منابع آب و خاک در بالادست سدها، عدم توفیق در انجام آبخیزداری در حوضه‌های بالادست موجب افزایش رسوب گذاری مسیرهای آب گذری شده و علاوه بر کاهش ظرفیت مفید سدهای مهم کشور با انباشت رسوبات در مخازن سدها و نیز کاهش عمق مفید مسیرهای آب گذری، ظرفیت منابع و سازه‌های آبی برای انتقال مازاد آب‌های ناشی از روان آب‌ها و در نتیجه افزایش شدت سیلاب‌ها شده است.
خدابخش حکیمی-خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما