به گزارش قدس آنلاین به نقل از طلیعه، بسیاری از نسخه هایی که ما به لحاظ روانشناسانه در زندگی خود به کار می گیریم و یا راه حل هایی که مشاوران به ما ارائه می کنند ناشی از آموزه های غربی راه یافته در متون آموزشی و دانشگاهی ما است که بنابر شواهد موجود در حل مشکلاتی چون افزایش آمار طلاق و یا تربیت صحیح کودک، ناکارآمد بوده است لذا با حجت الاسلام والمسلمین دکتر مسعود آذربایجانی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، دانش آموخته روانشناسی و مدیر گروه فلسفه مجمع عالی حکمت اسلامی درباره روانشناسی اسلامی و کارکردهای آن در رفع مشکلات سبک زندگی گفتگویی انجام دادیم که در ادامه می خوانید:
آیا نظریات روانشناسی غربی که در مراکز علمی ما تدریس می شود توان حل مشکلاتی مثل (افزایش آمار طلاق ـ کاهش آمار ازدواج ـ کاهش رشد جمعیت) که سبک زندگی در حال حاضر با آن درگیر است را دارد؟
جواب این سوال نمی تواند مطلق باشد؛ یعنی نه مثبت است و نه منفی، بخشی از مشکلات ما با جوامع غربی مشترک است، به عنوان مثال بعضی از نظریه های آنها می تواند ما را برای حل معضلات مساعدت کند.
در بحثی مثل طلاق یا کاهش ازدواج، مسائل مختلفی اعم از جهانی سازی، اینترنت، ماهواره یا اطلاعات گسترده همه جوامع را درگیر کرده و راه حل ها نیز مشترک است و برای ما هم قابل استفاده، ولی در بخشهای دیگر یا به عبارتی بخش های اختصاصی ما باید بومی سازی کنیم و نظریه پردازی جدید داشته باشیم. باید با اقتضاء جامعه خود و فرهنگ خود و تعاریف دینی خود راه حل های مناسب را پیدا کنیم و آن را اجرا کنیم.
آیا آموزه های اسلامی ظرفیت استخراج روانشناسی و حل مشکلات انسان را در این موضوع دارد؟ یا در پروسه تحول باید صرفاً به اصلاح این رشته بسنده کرد؟
علوم انسانی یا به تعبیری علوم انسانی غربی ظرفیت قابل توجهی دارد و بعضاً تبیین شده است، ما در مجمع عالی حکمت اسلامی کتاب جدیدی منتشر کردیم به نام «ظرفیت شناسی علوم انسانی» چراکه باید نظریه پردازی و مفهوم سازی کرد و جنبه های مختلف را مورد توجه قرار داد.
در بعضی علوم مثل تعلیم و تربیت، حقوق، ظرفیت های منابع اسلامی بالا است و در بعضی علوم مثل علوم سیاسی، جامعه شناسی، اقتصاد، مدیریت، غربی ها کار بیشتری انجام داده اند و تجربه کاری بیشتری دارند. ما باید داده های خام را پیدا کنیم و در کنار هم بگذاریم تا یک شبکه مفهومی تر و عمیق تر در این رشته ها ایجاد کنیم.
باید توجه داشت بنابر روایات، تحصیل در فروع جایز است، و ما به فراگیری آن توصیه شده ایم، نباید در علوم اسلامی صرفاً متن محور بود بلکه باید علوم جدید کشف و استخراج شود، یعنی باید تفاوت های علوم انسانی را در تعامل با جامعه و واقعیات کشف کرده و آنها را در مسائل خانوادگی و اجتماعی بکار بگیریم.
در روانشناسی غربی شادی و رضایت خاطر انسان از هر طریق و به هر وسیله مورد تاکید است آیا روانشناسی اسلامی نیز چنین نگاهی دارد؟
در غرب هم اینطور نیست که به هر طریق ممکن می شود شادی کرد، آنها هم محدودیت ها و چارچوبی دارند، البته نگاه ارزشی ما با دیدگاه های آنها متفاوت است. شادی های سطحی و گذرا با شادی های پایدار و عمیق متفاوت است.
در نگاه دینی با مبانی فلسفی اسلام بین شادی های زودگذر با شادی های پایدار تفاوت وجود دارد چراکه اسلام عالم پس از مرگ را هم در نظر می گیرد، و شادی و لذت را هم در این جهان لحاظ می کند هم به شادی و مسرت ابدی و عمیق توجه دارد، البته تفاوت هایی در مبانی وجود دارد مثلاً عواملی مثل رقص، موسیقی،غنا و یا از این دست عوامل در ظاهر شادی آور هستند که جزء خطوط قرمز ما محسوب می شود.
اما این طور هم نیست که در مبانی دینی ما شادی های زودگذر نفی شود، برای مثال شوخی کردن با دوست و همسر، به سبزه نگاه کردن، برای تفرّج به دامن طبیعت رفتن، انتخاب رنگ های نشاط آور و … از عوامل شادی آوری هستند که مبانی اسلام با توجه به خطوط قرمزهای شرع، آنها را توصیه می کند و البته بیشتر خواستار همراهی شادی های دنیوی با نشاط اخروی است.
به عنوان استاد دانشگاه و محقق در حوزه روانشناسی، محتوای متون و منابع آموزشی در حال تدریس مراکز علمی کشور را از لحاظ روانشناسی اسلامی مناسب و کار گشای مشکلات روز جامعه می دانید؟
خیر! واقعاً کار درخور توجّهی وجود ندارد، در دانشگاه های ما نزدیک به ۸۰ درصد منابع و متون کلاسیک ترجمه ای یا اقتباسی است و می توان گفت کمتر از ۲۰ درصد تالیفی است.
در حالی که ما باید بر اساس فرهنگ خود و مبتنی بر باورهای جامعه خودی و مستقل از فرهنگ وارداتی در این حوزه ورود کنیم. ما در حوزه استخراج و بکارگیری روانشناسی اسلامی، هنوز در مراحل اولیه کار هستیم و در این زمینه محتاج به کار بیشتر و تلاش فراگیرتر هستیم؛ باید با کار بیشتر و تحلیل عمیق تر عمل کنیم تا بتوانیم علوم اسلامی را به مراحل کمال برسانیم.
نظر شما