در این بین برگزاری جشنواره‌ها می‌تواند زمینه‌ای برای رونق اقتصادی صنعت سینما فراهم کند. این روزها پس از یک دوره طولانی رکود و تعطیلی سالن‌های سینماها به دلیل شیوع ویروس کرونا، سی و نهمین دوره جشنواره فیلم فجر جان تازه‌ای به رگ‌های خشکیده سینمای ایران داده است. حال پرسش این است که جشنواره فیلم فجر در چرخه اقتصادی سینمای ایران چه جایگاهی دارد؟
برخی فعالان و تهیه‌کنندگان سینما به صورت کلی بر این نظر هستند که جشنواره فیلم فجر نتوانسته به رونق اقتصادی سینما کمک کند؛ البته کسانی چون حسین فرح‌بخش؛ تهیه‌کننده سینما، ضمن پذیرش این موضوع معتقد است حضور در بازار جشنواره فیلم فجر تأثیرات مثبتی را هم به همراه داشته است.
جشنواره فیلم فجر؛ عامل تقویت یا تضعیف گیشه؟
محمدرضا مصباح، دیگر تهیه‌کننده سینما که سال گذشته با فیلم تحسین‌شده «پوست» در جشنواره فیلم فجر حضور داشت، امسال هم تهیه‌کنندگی فیلم «یدو» را به عهده دارد. وی در گفت وگو با خبرنگار قدس، با تأیید تأثیر مثبت اقتصادی جشنواره فیلم‌فجر می‌گوید: «در جشنواره فیلم فجر در یک مقطع زمانی کوتاه، تعداد زیادی فیلم رقابت می‌کنند؛ درباره آن‌ها صحبت می‌شود و در افکار عمومی مطرح می‌شوند. این طبیعتاً تأثیر اقتصادی دارد. این تأثیر اقتصادی شامل همه افرادی است که در حوزه سینما فعالیت می‌کنند؛ از تهیه‌کننده و فیلم‌سازان تا بازیگران و عوامل پشت دوربین».
از این منظر، نمایش فیلم‌ها در جشنواره از جنبه تبلیغاتی می‌تواند در جذب مخاطبان که رکن اصلی اقتصاد سینما هستند، مؤثر باشد. در مقابل برخی نیز خلاف این نظر را دارند. چنانکه فرح‌بخش برگزار شدن جشنواره در مراکز استان‌ها را عامل کاهش جذابیت اکران عمومی برای تماشاگران می‌داند؛ چرا که فیلم‌ها به‌مثابه یک کالای فرهنگی باید در نمایش عمومی برای تماشاگران یا همان مشتریان، بکر و کنجکاوبرانگیز باشند و در نتیجه فروششان بالا برود، اما دفعات نمایش آن‌ها در جشنواره به‌قدری زیاد است که این امر میسر نمی‌شود.
رونق بازار سینما در سال رکود کرونایی
فعالان سینمایی که در سال سیاه کرونایی، مدت‌هاست تعطیلی و رکود را تجربه می‌کنند چشم به جرقه جشنواره سی و نهم دارند تا شاید موجب رونق بازار سینما شود. مصباح در این‌باره به خبرنگار قدس می‌گوید: برگزاری جشنواره فیلم فجر در شرایط کنونی تجربه جدیدی است و نمی‌شود پیش‌بینی کرد چه می‌شود. به هر حال براساس پیش‌بینی‌ها، اگر با رعایت پروتکل‌های بهداشتی اتفاق بدی نیفتد و مخاطبان به جشنواره اقبال نشان دهند، در آینده نیز شاهد بازگشت مردم به سالن‌های سینما خواهیم بود و همین در تکان دادن چرخ اقتصادی سینما تأثیر دارد.
وی درباره تأثیر جشنواره بر اکران فیلم‌ها در سال بعد چندان مطمئن نیست و می‌افزاید: دست‌کم جشنواره امسال که نمی‌تواند بر اکران فیلم‌ها تأثیر بگذارد، چون در همین شرایط حدود ۳۰۰ فیلم در انتظار اکران هستند. حالا اگر ۱۷-۱۶ فیلمی که در رقابت اصلی جشنواره هستند و آن ۴۰-۳۰ فیلمی که از رقابت اصلی کنار رفتند، اما فیلم‌های خوبی بودند را به آن‌ها اضافه کنیم، حدود ۳۵۰ فیلم در انتظار اکران هستند. از سویی هم دقیقاً تا یک- دو سال برای اینکه سینما احیا شود و به حالت استاندارد خودش برگردد، زمان می‌برد.
وی ادامه می‌دهد: اما جدا از بحث امسال، طبیعی است که هر چقدر رونق سینما بیشتر باشد و شور، شعف و انگیزه بازگشت مردم به سالن‌های سینما بیشتر باشد، اقتصاد سینما بیشتر تأمین می‌شود و جشنواره هم به بازگشت مردم کمک می‌کند.
برای رونق سینما تنوع سلیقه مخاطبان را به رسمیت بشناسیم
از نظر کسانی چون مصباح، فیلم‌هایی که در جشنواره فیلم فجر با هم رقابت می‌کنند، الزاماً فیلم‌های گیشه‌ای نیستند. وی می‌گوید: فیلم‌هایی که با نگاه اقتصادی به گیشه و فروش ساخته می‌شوند با آثاری که در جشنواره رقابت می‌کنند، استاندارد متفاوتی دارند. فیلم‌های خاصی در جشنواره مطرح می‌شوند؛ البته این آثار همان‌طور که در جشنواره می‌درخشند می‌توانند در گیشه هم پول‌ساز باشند؛ اما معمولاً گیشه در اختیار فیلم‌هایی است که برای فروش بیشتر ساخته می‌شوند.از این منظر برای آنکه جشنواره فیلم فجر بتواند موجب رونق اقتصادی سینما شود باید نگاه وسیع‌تری بر آن حاکم باشد و جشنواره فجر بتواند گروه‌های مختلف فکری و در حقیقت سلیقه‌های مختلف هنری را دربربگیرد. مصباح اظهار می‌کند: اگر نگاه حاکم بر جشنواره وسیع شود و آثار مختلف با رعایت خط قرمزها و چارچوب‌های قانونی پذیرفته شوند، به اقتصاد سینما هم کمک می‌شود.
وی می‌افزاید: در دوره‌های پیش گروه‌های مختلف از بزرگان و نامداران سینما تا جوان‌ها در کنار هم رقابت می‌کردند، اما اکنون این فضا کمرنگ شده و باید کمک کرد تا شرایطی ایجاد شود که سلیقه‌های مختلف در جشنواره فجر حاضر شوند. در این صورت با جذب گستره وسیعی از مخاطبان، اقتصاد سینما تقویت می‌شود.
شاید از این منظر تنوع دیدگاه‌ها موجب تنوع آثار و جذابیت بیشتر برای مخاطبانی خواهد بود که به طیف‌های مختلف فکری و فرهنگی تعلق دارند.
رونق سینما به اصلاح ذائقه عمومی بستگی دارد نه برگزاری جشنواره!
یک کارشناس سینما و رسانه برخلاف مصباح، معتقد است برگزاری جشنواره‌هایی چون فیلم فجر بدون در نظر گرفتن سایر مؤلفه‌ها مانند اصلاح و رشد ذائقه عمومی جامعه توسط دستگاه‌های فرهنگی، تأثیری در رونق فروش فیلم‌ها ندارند.
سعید الهی در این باره به خبرنگار اقتصادی روزنامه قدس می‌گوید: شکوفایی اقتصاد هنر و به طور مشخص صنعت سینما در یک جامعه رو به توسعه، با اتکا به شاخص‌های متعددی از جمله وضعیت درآمدی و سهم محصولات هنری در سبد زندگی اقشار مختلف مردم و نیز زیرساخت‌های فرهنگی چه در عرصه ذائقه‌سازی و ارتقای نگاه مردم به سینما و چه دسترسی عادلانه و آسان آنان به فیلم‌ها، در سراسر کشور شکل می‌گیرد.
وی می‌افزاید: این‌گونه نیست که برگزاری یک رویداد سینمایی و ایجاد فرصت رقابت میان هنرمندان در یک برآیند کلی و نه موردی، به سهولت و به‌تنهایی منجر به تقویت اقتصاد سینما شود؛ اگرچه توزیع جوایز و سیمرغ‌ها به دلیل عدم‌تدبیر صحیح صنفی روزبه‌روز موجب افزایش دستمزد فعالان سینما و در نتیجه رشد سرسام‌آور تولید فیلم شده است!
الهی تأکید می‌کند: تا وضعیت اقتصادی مردم جهت تأمین هزینه‌ها برای یک بار سینما رفتن به اتفاق خانواده بهبود پیدا نکند و مراکز نمایش فیلم نیز در اقصی‌نقاط کشور احداث نشود، اقتصاد ورشکسته سینما در همین حد فعلی باقی خواهد ماند، مگر اینکه مانند چند سال اخیر، مدیران فرهنگی کشور با تابوشکنی و عبور از مرزهای اخلاقی در فیلم‌ها، بخواهند به اجبار سینما را پررونق جلوه دهند!
این مدرس دانشگاه به نسبت بین جشنواره فیلم فجر و وجوه تجاری و گردش مالی سینمای کشور اشاره کرد و گفت: در بخش اصلاح و ارتقای ذائقه عمومی، یکی از روش‌ها، جریان‌سازی‌های فرهنگی از طریق انواع تولیدات رسانه‌ای است که می‌تواند نظر مردم در سطوح مختلف اجتماعی را به هنر و تأثیر آن در زندگی جاری آن‌ها، روابط انسانی، ترویج نگاه زیباشناسانه و لذت‌بخشی بیشتر از حیات و ایجاد نشاط و سلامت روانی خانواده‌ها جلب کند.
وی در ادامه توضیح داد: حال اگر در کنار تأمین معیشت مردم، از سوی ۲۷ دستگاه فرهنگی کشور این اتفاق نیز محقق شود و مردم سینما رفتن مستمر را در برنامه جاری خود قرار دهند، آنگاه می‌توان ادعا کرد رویدادهای مهم و پرطمطراقی مانند جشنواره فیلم فجر هم می‌توانند با صحه بر آثار ارزشمند و معرفی آن‌ها به جامعه، نقشی در توسعه اقتصاد سینما در مسیر صحیح داشته باشند.
جمع‌بندی
ورای این نظرها، برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه یکی از راه‌های معرفی محصول و جذب مخاطب (مشتری) است. جشنواره فیلم فجر نیز بازاری برای عرضه یک محصول فرهنگی است که با موج رسانه‌ای می‌تواند به بیشتر دیده شدن و افزایش تقاضا بینجامد. هر چند این جشنواره در روزهای سرد و سخت زمستان سال ۹۹ برگزار شود که مشکلات اقتصادی و بلای سنگینی چون کرونا بر سر مخاطبان سینما آوار شده باشد.
نظر شما