در واقع گسترش دامنه تجارت با همسایگان موجب تقویت اقتصاد غیرنفتی، کاهش تکانه‌های اقتصادی ناشی از تحریم و ارزآوری به داخل کشور خواهد شد. با این حال خروجی آمارهای گمرک بیانگر این است در سال‌های اخیر تنوع محصولات و مقاصد صادراتی همواره روند نزولی داشته است، به گونه‌ای که در سال ۹۸، حدود ۷۳درصد صادرات کشور تنها محدود به پنج مقصد صادراتی بوده و ۵۵درصد کل صادرات غیرنفتی کشورمان که شامل ۱۰ قلم کالای صادراتی است عموماً فراورده‌های نفتی، گازی یا معدنی هستند و از جنس موادخام محسوب می‌شوند. همچنین در سال ۲۰۱۷ نیز، سهم ایران از مجموع واردات ۱۴ کشور همسایه که مرز مشترک آبی و خاکی با کشورمان دارند، تنها ۳/ ۲درصد بوده است.
گرچه تحریم‌های اقتصادی آمریکا در بروز روند کاهشی صادرات غیرنفتی مؤثر بوده است اما از سوی دیگر ردپای سیاست‌گذاری غیرمنسجم و انفعال دیپلماسی کشور در حوزه تجارت کشاورزی با همسایگان مشاهده می‌شود. در همین راستا، محمدعلی مهری، کارشناس حوزه تحریم چندی پیش در برنامه جهان‌آرا در این‌باره تصریح کرد«کشورهای همسایه ایران سالانه یک‌هزارمیلیارد دلار واردات دارند و سهم ایران از این بازار فقط ۲۰میلیارد دلار است! روسیه سالانه ۱۱میلیارد دلار واردات صیفی‌جات دارد و سهم ایران از این بازار ۱۲۰میلیون دلار است، آن وقت کشاورزان ما صیفی‌جاتشان را دور می‌ریزند».
از سوی دیگر و با وجود توان صادرات محصولاتی مانند پسته و زعفران، کشورمان در تأمین برخی محصولات کشاورزی با مشکلاتی روبه‌روست که بهره‌مندی از ظرفیت کشورهای همسایه می‌تواند راه‌حل این معضل باشد. در واقع تغییر مبادی واردات محصولات اساسی کشاورزی از کشورهای دوردست به کشورهای همسایه و گسترش مراودات اقتصادی با آنان و همپوشانی متقابل مایحتاج کشاورزی، موضوعی است که بسیاری از کارشناسان اقتصادی نیز بر آن تأکید دارند و آن را راه‌حلی برای تأمین امنیت‌غذایی می‌دانند. واردات محصولات کشاورزی مورد نیاز از طریق کشورهای منطقه نه‌تنها به گسترش ارتباطات سیاسی، قطع هزینه‌های ناشی از واردات غیرمنطقه‌ای و افزایش صادرات متقابل محصولات ایرانی منجر می‌شود بلکه واردات از همسایگان موجب قطع تأثیرپذیری از کشورهایی خواهد بود که در عرصه بین‌المللی عملاً در مسیر پیشرفت اقتصاد کشور مانع‌تراشی کرده‌اند. وحید عزیزی، کارشناس مسائل اقتصادی نیز در اظهاراتی با انتقاد از اینکه چرا واردات ما از کشورهای همسایه‌ای نیست که با آن‌ها مشکلی نداریم، گفته است: «بخش عمده‌ای از واردات محصولات کشاورزی ما از کشورهایی بود که علیه ایران در سازمان ملل رأی می‌دادند و حتی از آمریکا هم واردات داشتیم».
همچنین میرهادی رهگشای، کارشناس ارشد اقتصاد بین‌الملل نیز بر این باور است که «آمارهای تجارت کشورهای همسایه نشان از آن دارد ایران می‌تواند بخش قابل‌توجهی از نیاز خود را به جای کشورهای دوردست و یا اروپایی، از کشورهای منطقه تأمین کند و در مقابل صادرات کالاهای تولیدی در داخل را به این کشورها افزایش دهد. تجربه دیگر کشورها نشان داده است که مسیر افزایش سهم تجارت ایران از کل تجارت منطقه و تجارت جهانی، به طور حتم از منطقه‌گرایی می‌گذرد».
نظر شما