به گزارش قدس خراسان، توسعه کالبدی مشهد در دهه‌های گذشته به شکلی نامتوازن پیش رفته و با رشد بارگذاری‌ها در نواحی غربی، شرق این شهر هر روز فراموش شده‌تر از دیروز، به مأوایی برای مهاجران داخلی و خارجی و در یک کلام به بستر مناسبی برای حاشیه‌نشینی تبدیل شده است؛ موضوعی که در این دوره مدیریت شهری با دغدغه به حاشیه رفتن حرم مطهر رضوی پررنگ شد و به دنبال آن اعضای شورای شهر به این اجماع رسیدند که باید با گسترش شهر به سمت شرق و جلوگیری از توسعه آن در غرب، این کالبد نامتوازن را سروسامان بخشید تا حرم مطهر رضوی از انزوا و به حاشیه رفتن خارج شود.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر مشهد پیش از این در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها، علت توسعه مشهد در محور غرب را توجهات ویژه به این محور، واگذاری زمین‌های دولتی و شکل گیری و تمرکز دانشگاه‌ها و امکانات خدماتی در این محدوده و وجود مناطق ییلاقی محدوده طرقبه و شاندیز عنوان کرد.
حمید ضمیری با بیان اینکه فاصله غرب مشهد تا حرم مطهر رضوی زیاد شده است، گفت: در توسعه متوازن مشهد باید حرم مطهر رضوی، مرکز شهر در نظر گرفته شود و شهر با مرکزیت حرم مطهر امام رضا(ع) توسعه یابد. اکنون به دلیل رعایت نشدن این نکته، فاصله غرب مشهد تا حرم مطهر رضوی زیاد شده است.
چندی بعد حسن موحدیان؛ رئیس شورای شهر مشهد هم در اظهاراتی از تصمیم برای اضافه کردن ۶۰۰ هکتار از شرق مشهد به داخل محدوده شهری در راستای حفظ مرکزیت حرم مطهر رضوی خبر داد و گفت: یکی از بحث‌هایی که در این دوره از شورای شهر مطرح بوده، خارج کردن حرم مطهر رضوی از حاشیه شهر است. برای بازگرداندن حرم مطهر رضوی از گوشه و کنار شهر به مرکز مشهد در حال اضافه کردن ۶۰۰ هکتار از شرق مشهد به محدوده داخل شهر هستیم.
این اظهارات که روایت از عزم جدی شورای شهر برای تحقق توسعه شرقی مشهد داشت، با واکنش‌های زیادی همراه شد و موافقان و مخالفان از تریبون‌های مختلف، نظرات خود را در این مورد مطرح کردند.
موضوع را از معاون معماری و شهرسازی اداره کل راه‌و شهرسازی خراسان رضوی پیگیری کردیم.
سیاست تأمین زمین برای طرح ملی مسکن در خارج از حریم شهری
محدثه نجفی در این خصوص اظهار کرد: طبق سیاست‌های وزارت راه و شهرسازی در کلانشهرها، الحاق نداریم یعنی اگر هم قرار باشد توسعه‌ای رخ دهد، این توسعه الحاقی و متصل نیست بلکه به صورت منفصل صورت می‌گیرد و سیاست برای تأمین زمین یا پاسخ‌گویی به متقاضیان نهضت ملی مسکن در قالب شهرک‌سازی در خارج از حریم خواهد بود.
وی تصریح کرد: ۶۰۰ هکتاری که گفته می‌شود در سمت شرق باید به مشهد الحاق شود تا توسعه در این مسیر باشد، اگر در داخل حریم شهر قرار گرفته باشد، خارج از سیاست‌های بالادستی است؛ چرا که نخستین اصل شهرک‌سازی، حفظ فاصله معقول با شهر است. این با موضوع مناطق منفصل هم متفاوت است؛ چرا که برخی از آن‌ها نیز در داخل حریم قرار دارند.
معاون معماری و شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی افزود: ما موضوع شهرک‌سازی خارج از حریم در سمت شرق را بررسی می‌کنیم. این کار در شرایطی که توسعه مشهد در این سال‌ها به شکل نامتوازنی به سمت غرب رفته است، موجب توازن شهر می‌شود.
نجفی با اشاره به اینکه محدودیت‌های زیست‌محیطی شهر در سمت شرق خیلی کمتر است، عنوان کرد: همچنین در سمت شرق، بزرگ‌مالکان را داریم که امکان توافق وجود دارد و اگر بتوانیم با توسعه به سمت شرق، ظرفیت‌های توسعه پایدار و اقدامات خاص در مقیاس شهری و فراشهری را در این بخش مستقر کنیم، به تعادل بیشتر غرب و شرق مشهد می‌انجامد.
توسعه به سمت شرق در طرح های فرادست مشهد
وی با بیان اینکه در طرح‌های فرادست مشهد نیز توسعه به سمت شرق دیده شده است، متذکر شد: برای مکان‌یابی در راستای شهرک‌سازی، یک سری معیارها را مدنظر قرار می‌دهیم. ما در طرح مجموعه شهری مشهد، توسعه غربی را با توجه به اینکه در سمت غرب مشهد آبخوان شهر قرار دارد و بحث فرونشست را داریم، مردود می‌دانیم. پس بارگذاری در این قسمت ممنوع است. در جنوب شهر هم ارتفاعات قرار دارد و محدودیت توسعه داریم. پس سمت شرق می‌ماند؛ اما نه به آن شکل توسعه متصل که برخی عنوان کرده‌اند.
بعضی صاحبنظران معتقدند توسعه شرقی مشهد برخلاف نظر موافقان اتفاقاً به گسترش حاشیه‌نشینی می‌انجامد. معاون معماری و شهرسازی اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی در این باره بیان کرد: مسئله‌ای که منتقدان توسعه شرقی مشهد در موردش نقد دارند، بحث توسعه متصل است که همان‌طور که اشاره شد، این شکل از توسعه با توجه به سیاست‌های وزارت راه و شهرسازی و اسناد بالادستی، منتفی است. ما توسعه مشهد به سمت شرق را مناسب‌تر می‌دانیم و معتقدیم مکان‌یابی اراضی باید طوری باشد که هم بتواند پاسخگوی مسکن مردم باشد و هم کمترین تبعات را برای شهر داشته باشد.
نجفی در پاسخ به این پرسش که « با این شکل از توسعه منفصل به سمت شرق، آیا حرم مطهر رضوی در مرکز شهر قرار می‌گیرد؟» گفت: همان‌طور که اشاره کردم این توسعه به سمت شرق به صورت منفصل انجام خواهد شد نه به صورت متصل. بنابراین نمی‌توانم چنین اظهارنظری داشته باشم؛ اما توازن منطقه‌ای که با این طرح محقق شود، ممکن است تا حدودی به این هدف کمک کند.
وی با بیان اینکه مطالعات این طرح در دست بررسی است، افزود: ابتدا باید کلیات بررسی و اراضی شناسایی شود. روال نسبتاً زمانبری است که تلاش می‌کنیم تسریع شود و با بررسی‌های کارشناسی دقیق‌تر، اتفاق خوبی برای مشهد رقم بخورد.
مرور اظهارنظرهای کارشناسی در خصوص توسعه شرقی مشهد، یک موضوع مهم را یادآوری می‌کند و آن ضرورت شنیدن همه نقطه‌نظرات تخصصی و سنجیدن صحیح تمام جوانب برای رسیدن به یک تصمیم درست و کم‌عارضه برای مشهدالرضا(ع) است؛ تصمیمی کارشناسی و به دور از هیجان که دال هویتی مشهد را به عنوان یک کلانشهر مذهبی بیش از پیش تقویت کند و منجر به کاهش آسیب‌ها شود.
خبرنگار: معصومه مؤمنیان
نظر شما