بدین ترتیب با این تصمیم شورا، یکی از تغییرات اساسی درخصوص روند بودجه‌ریزی در کشور و مراحل بررسی و تصویب لوایح بودجه‌ای دولت بی‌نتیجه باقی ماند. در همین زمینه در گفت‌وگو با محمدرضا میرتاج‌الدینی به بررسی نظام بودجه‌ریزی در کشور، اولویت‌های اصلاح ساختار بودجه‌ریزی، بودجه‌ریزی مسئله‌محور، نظارت هوشمند در این زمینه و... پرداخته‌ایم.وی معتقد است: اولویت‌های کشور، واقعی و عملیاتی بودن بودجه است که هر دو این‌ها با مسئله‌محوری سازگاری و مطابقت دارد. تنظیم لایحه بودجه هرچه مطابق با نیازهای کشور به‌ویژه رفع مشکلات باشد، شفاف خواهد بود.

آخرین تغییر و تحولات مرتبط با روند بودجه‌ریزی کشور و بررسی و تصویب لوایح دولت چیست؟
براساس شیوه‌های گذشته، بودجه سال آینده هم بناست به مجلس ارائه شود. بر پایه آخرین مصوبات و تصمیمات در این باره، نمایندگان مجلس طرح بررسی دو مرحله‌ای لایحه بودجه را به تصویب رساندند، اما شورای نگهبان ایراد گرفته و آن را مغایر با قانون اساسی دانست. با این شرایط، بودجه باید به صورت یکپارچه به مجلس تحویل شود. همچنین تغییر دیگر درباره یک‌سری احکام بودجه است. همواره و در تمامی دوره‌ها، این احکام در بودجه آورده می‌شد و البته برخی دوره‌ها هم بوده که احکام را از بودجه تفکیک می‌کردند و این‌ها را به صورت احکام دائمی می‌آوردند. بدین ترتیب دولت در این دوره هم اقدام به این کار کرده است که می‌توان آن‌را گامی در جهت اصلاح ساختار بودجه دانست. هرچه احکام و تبصره‌های جدیدی که حکم جدیدی برای آن می‌آوردند، در بودجه کمتر درنظر گرفته شود بودجه منظم و مدون می‌شود. این احکام باید جدای از لایحه بودجه به تصویب برسد و مراقبت شود در قالب لایحه بودجه، قوانین دائمی تغییر پیدا نکند و یا در حکم جدیدی که به قانون تبدیل می‌شود، تغییری پدید نیاید.

بودجه۱۴۰۱ تا چه میزان توانست اولویت‌ها را عملیاتی کند؟
مجلس در قالب اصلاحاتی که برای سال۱۴۰۱ انجام داد، ۱۱ ماده داشت. ما در کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس، طرحی را با همفکری سازمان برنامه مورد بررسی و پیگیری قرار دادیم و تصویب کردیم که همین اقدام گامی در راستای اصلاح ساختار و شفافیت بودجه بود. بااین‌حال گام‌های بعدی در اصلاح ساختار بودجه یکسان نیست. یکی از نکات مهم، ایجاد منابع پایدار و کاهش کسری تراز عملیاتی بودجه است. بدین معنا که منابع پایدار بودجه باید با میزان هزینه‌های ضروری کشور مطابقت داشته باشد. هرچه منابع موجود کمتر از مصارف ضروری باشد، بودجه به سمت کسری تراز می‌رود. ما در گذشته، مکرر با کسری تراز عملیاتی روبه‌رو بودیم و با لایحه‌ای که دولت سیزدهم برای سال ۱۴۰۱ ارائه داد، بودجه مقداری کاهش را نشان می‌داد و به نظر می‌رسد این روند ادامه دارد. نکته دیگر، تعریف منابع جدید در بودجه است. اگر بتوان منابع جدید یا شیوه‌های جذب منابع را در بودجه درنظر گرفت، بدون شک میزان وابستگی بودجه کمتر خواهد شد و از نظر تأمین نیازهای ضروری به‌ویژه عمرانی هم موفق خواهد بود. ازجمله روش‌های جدید تأمین منابع، تهاتر نفت است. با استفاده از روش تهاتر نفت به منظور اجرایی کردن امور ضروری کشور، ظرفیت جدیدی در بودجه ایجاد می‌شود که ما این موضوع را سال گذشته و امسال نیز داشتیم.

بودجه‌ریزی مسئله‌محور چیست؟
باید مسائل و مشکلات موجود کشور براساس مسئله‌شناسی حل شود و بودجه هرچه مسئله‌محور باشد، برطرف کردن موانع و عملیاتی بودن بودجه با موفقیت همراه خواهد بود. بدین ترتیب یکی از نکاتی که دولت و مجلس به آن تأکید دارند، مسئله‌محور بودن بودجه است. قرار است این رویکرد برای بودجه سال ۱۴۰۲ اجرایی شود. اولویت‌های کشور، واقعی و عملیاتی بودن بودجه است که هر دو این‌ها با مسئله‌محوری سازگاری و مطابقت دارد. تنظیم لایحه بودجه هرچه مطابق با نیازهای کشور به‌ویژه رفع مشکلات سایر شهرها و روستاها باشد، عملیاتی‌تر و شفاف خواهد بود. اولویت بعدی اینکه، باید کسری تراز رو به کاهش برود و منابع پایدار در بودجه تقویت شود. اولویت مهم دیگر این است که کاهش وابستگی بودجه به نفت مدنظر قرار گیرد. این موضوع همواره در دوره‌های گذشته و در سیاست‌های کلان مورد تأکید قرار گرفته است. در این دولت نیز مسیری که در جهت کاهش وابستگی به نفت طی شد موجب کاهش وابستگی شد.

چه میزان از برآوردهای بودجه سال ۱۴۰۱ محقق شده است؟
همواره تمام منابع بودجه تأمین نمی‌شود و تحقق نمی‌یابد. از سوی دیگر، در همه دوره‌ها عوامل مختلفی بر میزان دستیابی به چشم‌اندازهای درنظر گرفته شده بودجه اثرگذار است، ازجمله شرایط اقتصادی، مسائل داخلی، چالش‌های بین‌المللی و تحریم‌ها. تمامی این‌ها موجب می‌شود منابع مدنظر بودجه تحقق نیابد، چنان‌که برخی از تبصره‌ها وجود دارد که درآمدهای آن حاصل نشده است. همچنین این مسئله دلیل دیگری هم دارد و آن، این است که دولت و مجلس برخی منابعی را تعریف می‌کنند که تحقق نمی‌یابد. البته مجلس نیز به اندازه دولت در بروز این مسئله نقش دارد، بدین صورت که مجلس ردیف‌هایی را تعریف و به تصویب می‌رساند که عملاً تحقق پیدا نمی‌کند. در همین راستا، گاهی اوقات دولت برای واگذاری دارایی‌ها حکمی می‌آورد که دارایی‌ها در طول سال واگذار نمی‌شود و زمینه نقد کردن آن به وجود نمی‌آید. به همین خاطر، دولت و مجلس باید مراقب باشند و پیشنهادها و مواردی را در بودجه درنظر بگیرند که موجب بالا رفتن مقدار کسری بودجه شود. دولت سیزدهم دومین بودجه‌ای است که می‌نویسد، زیرا در نیمسال نخست ۱۴۰۰ بودجه‌ای را که دولت دوازدهم نوشته بود به دست گرفت. با توجه به اینکه دولت اشراف کامل به نیازها، مشکلات و مطالبات مردم پیدا کرده است، بدون شک این بودجه قوی‌تر و عملیاتی‌تر از سال گذشته خواهد بود.

نظارت هوشمند چه اولویت‌ها و زیرساخت‌هایی را برای تحقق آمارها و قوانین بودجه‌ای نیاز دارد؟
دیوان محاسبات اقدام‌های خوبی انجام داده که براساس آن زمان ارائه گزارش تلفیق بودجه بسیار کاهش یافته است. علاوه بر آن، گزارش تلفیق ماهانه نیز برای مجلس ارسال می‌شد، یعنی هر دو ماه یک‌بار دستگاه‌های دولتی را موظف می‌کرد تا این گزارش را درنظر بگیرند. تمامی این‌ها مقدمات و زیرساخت‌های نظارت هوشمند است. ما هرچه حجم اطلاعات و داده‌های عملکردی دستگاه‌ها را به صورت برخط در اختیار داشته باشیم، امکان نظارت هوشمند افزایش می‌یابد. در همین راستا، دولت حرکتی را شروع کرده است مبنی بر اینکه سامانه‌های مختلف دستگاه‌ها به مجلس و دیوان محاسبات متصل شوند، اقدامی که مجلس از طریق آن بتواند نظارت هوشمند بر عملکردها را داشته باشد.

خبرنگار: مینا افرازه