قدس آنلاین؛ پس از رشد پرسرعت بورس در ۴ ماه نخست سال جاری و کسب بازده ۳۰۰ درصدی، حدود سه ماهی است که سهام در مسیر اصلاح قرار گرفته‌اند. اصلاحی فرسایشی که ضمن از دست رفتن ارتفاع حدود ۳۸ درصدی نماگر اصلی بورس تهران، برخی سهامداران حتی بیش از ۷۰ درصد از ارزش پرتفوی خود را از دست دادند. اما دلیل نوسان پرمقدار سهام چه در مسیر صعود و چه نزول چیست؟ چرا دوره اصلاح قیمت سهام که پس از حبابی شدن قیمت‌ها رقم خورد این چنین طولانی شده و نمی‌توان نقطه پایانی برای آن در نظر گرفت. واقعیت این است که وجود محدودیت‌هایی همچون دامنه نوسان و حجم مبنا که مختص بازار سهام کشورمان است، به افزایش رفتارهای هیجانی و گله‌ای در کلیت بازار انجامیده و مانع از به تعادل رسیدن قیمت‌ها پس از هر صعود و نزولی می‌شود.

در عین حال این نابسامانی پدیده‌ای تحت عنوان صف‌نشینی را نیز در بورس تهران رایج کرده که به شدت نقدشوندگی سهام را مورد تهدید قرار داده است. سیاستگذار نیز به جای اندیشیدن راهکاری برای به حداقل رساندن هیجانات، با تدابیر غیرکارشناسانه‌ای مانند ممنوعیت معاملات روزانه (Day trading) اصل مهم نقدشوندگی سهام را بیش از گذشته تحت تاثیر قرار داد. شاید پر بیراه نباشد اگر بگوییم در اصلاح اخیر بازار سهام، آنچنان نقدشوندگی بازار کاهش یافت که فروش یک ملک ساده‌تر از نقد کردن سهام بود. اما سیاستگذار بورسی همچنان بر پابرجا ماندن محدودیت‌ها  پافشاری می‌کند. 

قدس آنلاین در رابطه با «سعید اسلامی بیدگلی» دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران و عضو شورای عالی بورس دلایل افت و خیزهای بازار سرمایه و محدودیت‌ها و مشکلاتی که بورس کشور با آن مواجه است به گفت و گو نشسته است که در ادامه می‌خوانید.

اسلامی بیدگلی در رابطه با شایعاتی که هر ازگاهی پیرامون برخی قوانین حاکم بر بازار سرمایه از جمله قواعد پیش گشایش، محدودیت‌های دامنه نوسان و ممنوعیت معاملات روزانه به گوش می‌رسد، گفت: موضوع ریز ساختارهای بازار سرمایه  عمدتا در اختیار سازمان بورس و اوراق بهادار است و شورای عالی بورس در این رابطه عموما دخالتی نمی‌کند؛ جز مواقعی که فکر می‌کند تصمیماتی که می‌تواند به بازار سرمایه صدمه رساند ممکن است ورود پیدا کند چون صیانت از بازار سرمایه در حوزه فعالیت شواری عالی بورس قرار دارد می‌تواند دست به این کار بزند . به طور کلی در ساختار بازار سرمایه کشور شورای عالی بورس مسئولیت تغییر زیر ساختارهای بورس را ندارد و عمدتاً این کار به سازمان بورس و ارکان سپرده شده است. اینکه دامنه نوسان را تغییر بدهند یا در تایم پیش گشایش تغییری ایجاد شود در حیطه فعالیت شورای عالی بورس نیست.

فرایندهای صف ساز عامل رفتار هیجانی بورس ایران

وی افزود: اساساً یکی از مشکلاتی که ما رفتارهای هیجانی مان نسبت به استاندارد بازارهای جهانی بیشتر است به دلیل فرایندهای صف ساز است. فرایندهایی که باعث می‌شود افراد در صف بیاستند؛ این اساساً توان تحلیل را از بین می‌برد و هم رفتارهای هیجانی را افزایش می‌دهد. یکی از این رفتارها «مچینگ اولیه»(پری اپنینگ) یا همان پیش گشایش بازار است که در بسیاری از بازارها هم وجود دارد اما در بازار ایران به دلیل اینکه حدنوسان قیمت ها وجود دارد به فرایند صف سازی در بازار کمک می‌کند و می‌تواند منبع سوگیری های بازار و خروج بازار از وضعیت تعادلی باشد. به همین دلیل مدتی است که در ارکان بازار و در نهاد نظارتی بازار صحبت از اصلاح پیش گشایش بازار است و پیشنهادات متفاوتی هم در این زمینه به سازمان رسیده است از جمله برداشته شدن پیش گشایش یا بلایندشدن مشاهده نشدن سفارشات اولیه در پیش گشایش ها در دستور کار بازار قرار گیرد مطرح شده است.

نظام بازار باید مبتنی بر سازو کارهای استاندارد بازار باشد

عضو شورای عالی بورس در ادامه با تاکید بر اینکه یک نکته کلیدی در رابطه با دامنه نوسان مطرح است گفت: نکته مهم این است که وقتی بازار از وضعیت تعادلی خود خارج می‌شود برخی که نگاه اقتصاد سیاسی به بازار دارند معتقد هستند که ممکن است در شرایط هیجانی با بازشدن دامنه نوسان سرعت ریزش ها افزایش پیدا کند البته من چون معتقدم نظام بازار باید مبتنی بر سازو کارهای استاندارد بازار باشد معتقدم که تمام فرآیندهای صف ساز را باید اصلاح کنیم و مادامی که آن را اصلاح نکنیم رفتار هیجانی در بازار خواهیم بود. اساسا پژوهش‌های جهانی نشان می‌دهد که وجود دامنه نوسان رسیدن به تعادل بازار را به تأخیر می‌اندازد، به لحاظ زمانی و بازار را از کارایی خودش خارج می‌کند و در بلندمدت رفتارهای هیجانی را افزایش می‌دهد.

اسلامی بیدگلی ادامه داد: در واقع همان نگاه اقتصاد سیاسی که در رابطه با دامنه نوسان گفته شد وقتی به بازار سرمایه وجود دارد ممکن است به پیشنهادهایی منجر شود که از طرف کمیسیون اقتصادی آمده است اتفاقاً صف ساز هستند یعنی نهادی که آمده است به اصطلاح کمک کند به رفع عدم تعادل در بازار پیشنهادهایی را ارائه می‌دهد که در بلند مدت می‌تواند به بازار آسیب برساند.

مادر تمام مشکلات بازار سرمایه وجود حد نوسان است

 دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران تأکید کرد: در مورد معاملات روزانه هم به این گونه است؛ نکته مهمی که لازم است گفته شود این است که اینها یک زنجیره به هم پیوسته هستند. یعنی نمی‌توان یک بخش را درست کرد اما بخش دیگر را اصلاح نکرد. اساساً مادر تمام این مشکلات وجود حد نوسان است یعنی وقتی حد نوسان اصلاح شود آن موقع فرآیند پیش گشایش را می‌توان بر اساس استاندارد های جهانی اصلاح کرد معاملات روزانه را باز کرد  معاملاتی که باید لاین شود لاین کرد. یعنی وقتی حد نوسان وجود دارد سیاست گذار و نهاد ناظر و رکن اساسی بازار دائم در حال تصمیم گیری در این باره است که با وجود حد نوسان چه تعدیلاتی را انجام دهد که دستکاری در قیمت‌ها  و هیجانات کمتر شود ولی نمی‌داند که غده اصلی در بدن بیمار وجود دارد و مادامی که این غده در بدن بیمار (بورس) ما وجود دارد شما مجبور می شوید قوانین دیگری را تنظیم کنید؛ معامله و معامله گری روزانه در بازارهای جهانی وجود دارد و و بر اساس قواعد معاملاتی ویژه‌ای معامله می‌کند حتی نرخ‌های کارمزد و نرخ های معاملاتی در بسیاری از بازارها برای معامله گران اینچنینی در نظر گرفته شده است.

ابزارهای سیاست گذاری در اختیار نهاد ناظر بازار در ایران اندک است

وی با اشاره به اینکه نکته مهم دیگر در این رابطه این است که ابزارهای سیاست گذاری در اختیار نهاد ناظر بازار در ایران اندک است، گفت: مثلا نهاد ناظر در ایران اختیارات مالیاتی ندارد در حالی که در دنیا ابزارهای بسیاری برای سیاست گذاری در اختیار این نهاد قراردارد؛ به دلیل اینکه ابزارهای نهاد ناظر در ایران کم است بنابراین مجبور است از همین ابزارهای کم و اندک خودش بهره ببرد.

در این رابطه بخوانید: تا ابد در هیچ پست دولتی و حاکمیتی کار نخواهم کرد

دولت پشت مردم را در بورس خالی کرده است؟

وی در رابطه با اظهار نظر علیزاده عضو ناظر مجلس در شورای عالی بورس مبنی بر اینکه دولت پشت مردم را در بورس خالی کرده است، گفت: نه من با این جمله موافق نیستم اساساً دولت منفعتی در این بازار ندارد آنچه اتفاق افتاده و به زیان همه بازارها تمام می‌شود و در رفتار تمام دولت ها دیده می‌شود نه فقط این دولت این است که ما نظام سیاست گذاری در بازار را یا بلد نیستیم یا به دلایل متعدد دیگر رعایت نمی‌کنیم . بازار سرمایه یک تکه ای از پازل اقتصادی کشور است؛ این موضوع فقط به دولت مربوط نیست بلکه مجموعه حاکمیتی در این مسئله دخیل است. زمانی که ما فریاد می زدیم که بیایید سهام عرضه کنید نهادهای حاکمیتی هم نیامدند سهام عرضه کنند یعنی فقط مسئله دولت نبوده است. این رفتارها از دو چیز ناشی می‌شود یا قواعد بازار جهان را بلد نیستند یا در پازل اقتصاد ایران نمی‌توانند آن قواعد را رعایت کنند. بله سیاست‌گذاری‌های لحظه‌ای صورت می‌گیرد که بخشی از این سیاست گذاری‌ها ناشی از قید و بندهای دیگری است که وجود دارد و  چون نمی‌توانند آن قید و بندها را آزاد کنند مجبور می‌شوند قوانین و مقررات اضافه‌تری را رعایت کنند.

دلایل اتفاقاتی که در بازار سرمایه ایران رخ می دهد

وی تصریح کرد: اتفاقاتی که در بازار سرمایه ایران می‌افتد چه در رشد ها و چه در نزول ها به دلایل مختلفی رخ می‌دهد؛ دو تای اصلی آن یکی تعداد بازیگران غیرحرفه ای بسیار زیاد و دومی سازو کارهای بازار است که به نفع ورود مستقیم است تا غیرمستقیم؛ در تمام این رشدها و نزول‌ها دلایل متعددی وجود دارد اما یک بخشی از این دلایل به به اصلاح به ریزساختارهای بازار که در اختیار ارکان بازار سرمایه است ارتباط دارد(مثل حد نوسان، قواعد پیشگشایش، قواعد معاملاتی)  بخش عمده آن به کل اقتصاد مربوط است؛ به عنوان مثال یکی از متغیرهایی که طی دو سه هفته اخیر در بازار تأثیر گذاشته است مسئله نرخ ارز انتظاری بوده است. کدامیک از مدیران بازار سرمایه یا اعضای شورای عالی بورس در این مسئله تأثیر دارند؟ اینکه ما در سیاست خارجی کشور طی سال‌های گذشته شکست خوردیم  کدامیک از مدیران بازار سرمایه تأثیرگذار بوده است؟

 دبیرکل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران تصریح کرد: همین‌ها تأثیرات بسیار زیادی روی قیمت ارز و دیگر بازارهای ما می گذارد بنابراین یک بخش بزرگی از این مسئله مربوط به اقتصاد کلانی و اقتصاد سیاسی کلانی است که اساسا نه  ربطی به نهادهای بازار سرمایه و نه نهادهای مالی دارد؛ ریزساختارهای تأثیری در ارزش ذاتی بازارهای که ندارند.  بخش دیگری از آنچه ما به عنوان ایراد می‌شناسیم محصول سیاست گذاری‌های کلان است. بارها همه ارکان بازار سرمایه فریاد زدند که قیمت گذاری‌ها را اصلاح کنید؛ و خب این در اختیار ارکان بازار سرمایه نیست این به این معنا نیست که ارکان بازار سرمایه نقشی در بازار ندارند نه به این معناست که آنها هم یک تکه ای از این نقش هستند و نقش‌های بزرگتر معمولا دیده نمی‌شوند و مورد پرسش قرار نمی‌گیرند.

انتهای پیام/