از این رو و در بررسی این دو نگاه متضاد، با حجت الاسلام والمسلمین حسین الهی نژاد، استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و مدیر پژوهشکده مهدویت و آینده پژوهی به گفت‌وگو پرداخته‌ایم که مشروح آن تقدیم می‌شود:
گناه و معصیت چه مقدار در مسیر انتظار پویا و زمینه سازی برای ظهور مانع تراشی می‌کند؟
در روایات گوناگون به ویژگی‌ها و شاخصه‌های منتظر واقعی اشاره شده است و نیز درباره ویژگی‌های جامعه‌ای که منتظر در آن زیست می‌کند، تصریحاتی وجود دارد تا به جامعه مطلوب مهدوی متصل شویم.
طبیعی است وقتی جامعه مطلوب مهدوی عدالت، دین و دینمداری، خدا و خدامداری و انسانیت محوری را گسترش می‌دهد، جامعه منتظر که داعیه انتظار فرج را دارد نیز باید سنخیت‌هایی از این جنس را در خود ایجاد کند؛ یعنی اگر جامعه ایده آل مهدوی در جهان اصلاحات را رقم می‌زند و حضرت حجت(عج) مصلح کل است، ما نیز برای حرکت به سمت این جامعه، باید بر اساس قانون سنخیت عمل کنیم؛ یعنی صالح بوده و روحیه اصلاح‌گری داشته باشیم؛ زیرا فرد صالح بی‌گمان از معصیت و گناه دور بوده و با احیای این شاخصه‌هاست که تناسب میان جامعه منتظِر با جامعه منتظَر و فرد منتظِر با منتظَر موعود برقرار می‌شود.
بنابراین، نخستین و مهم‌ترین شاخصه‌ای که فرد منتظِر باید در پی آن باشد و در خود و جامعه احیا کند، اجتناب از معصیت است.
با توجه به آنکه زمینه‌ها و عوامل گناه پیرامون فرد و جامعه منتظر بسیارند، چگونه می‌توان دوری از گناه و انتظار را با هم قرین کرد، به گونه‌ای که انتظار صرفاً به حس درونی و دعا محدود نشود؟
برای این هدف، عواملی که انسان را از معصیت دور می‌کند، باید در جامعه منتظر و منتظران پیاده و نهادینه شود و همه به این باور برسند که ما در جامعه‌ای هستیم که افزون بر آنکه خدا بر اعمال ما ناظر است، حضرت حجت(عج) نیز (که تلاش ما برای رسیدن به جامعه ایده‌آل با حکومت ایشان است) بر ما نظارت دارند. وقتی این فرهنگ و باور در میان ما نهادینه شد، ابتدا خود را در محضر خدا و سپس محضر امام عصر(عج) می‌بینیم و چنین در کنار ادعای انتظار، با فکر و حس انتظار به شاخصه‌های مطلوب دست می‌یابیم که انسان را از رفتن به سوی معصیت مصون می‌دارد.
امروز که شرایط گناه و معصیت حتی در فضای مجازی فراهم است، فرد منتظر چطور باید مقابله کند و بدون حس بی‌تفاوتی از کنار چنین مسایلی نگذرد؟
طبیعی است ابزارهای گناه به اقتضای زمان همواره متفاوت و متنوع است.
امروز افزون بر اینکه در فضای واقعی با عواملی که انسان را با نگاه‌های مادی و غیرمادی به گناه ترغیب می‌کند، مواجهیم، در فضای مجازی نیز زمینه‌های متعدد گناه بویژه از طریق شبکه‌های اجتماعی و نرم افزارهای تلفن همراه فراهم است، گرچه این فناوری‌ها هم می‌توانند تأثیرات مثبت داشته باشند و هم فردی. اما فردی که خود را در محضر خدا و
امام عصر(عج) می‌داند، هم در فضاهای واقعی و هم مجازی به این نظارت و حضور توجه دارد و از گناه و معصیت دوری می‌کند، اما در مقابل فردی که به این باور نرسیده باشد، در نتیجه هم دچار انحرافات و کاستی‌ها و ضلالت‌های فضای مجازی می‌شود و هم از آسیب‌های فضای واقعی مصون نمی‌ماند.
اگر دوری از گناه از شروط انتظار پویا و زمینه سازی برای ظهور امام عصر(عج) است، پس چرا برخی می‌گویند باید ظلم و ستم در زمین رایج شده و زمین از آن پُر شود تا حضرت حجت(عج) ظهور کنند؟
روایاتی که در عرصه مهدویت در این باره از معصومان(ع) نقل شده و نه تنها شیعه، بلکه اهل سنت هم در کتاب‌ها و منابع حدیثی فراوان آن‌ها را نقل کرده‌اند، تصریح دارد بر اینکه وقتی زمین پر از جور و ظلم شود، امام عصر(عج) ظهور می‌کنند «کما ملئت ظلماً
و جورا» اما باید در مضامین این روایات دقت شود؛ زیرا می‌گوید زمین پُر از ظلم و جور می‌شود، نه ظالم و جائر که میان این دو تفاوت است. باید توجه داشت، عده‌ای می‌خواهند با تحریف روایات بگویند، جامعه در شُرُف ظهور پر از ظالم و جائر می‌شود، در حالی که بنابر تصریح روایات، این ظلم و جور است که رواج می‌یابد، نه ظالم و جائر؛ یعنی حتی اگر یک نفر ظالم باشد و مردم مظلوم باشند، آن‌گاه زمین می‌تواند پر از ظلم و جور باشد؛ یعنی گفته شده «کما ملئت ظلماً و جورا» نه ملئت ظالماً و جائرا!
از این رو، مردمان جامعه عصر ظهور بیشتر در مظلومیت هستند و منتظِر در پی منتقم، منجی و موعود است که این منافاتی با عمل نیک و مقابله با ظلم و ستم ندارد؛ به عبارت بهتر مظلومیت منافاتی با پرهیز از گناه و ظلم ندارد، این در تضاد است با آنکه بگوییم همه جامعه ظالم می‌شوند. پس، باید مضمون و محتوای روایات روشن شود.
چه دست‌های پنهانی برای چنین تعابیر و برداشت‌های انحرافی و آسیب رسانی در روایات مرتبط با مهدویت و ظهور امام عصر(عج) وجود دارد؟
دو عامل را می‌توان یافت که سبب تحریف محتوای روایات می‌شود؛ ابتدا عامل حاکمانه یعنی حاکمی که می‌خواهد ظلم و جور خود را توجیه کند، جامعه را به بی‌تفاوتی فرا می‌خواند تا کسی مقابل ظلم و ستم او نایستد و اعتراض نکند!
عامل دوم ایجاد رخوت و تنبلی است؛ یعنی فرد برای آنکه وارد میدان مبارزه نشود و گوشه دنج خانه را از دست ندهد به چنین تحریفاتی تن می‌دهد و می‌گوید اگر گوشه‌ای نشسته و مبارزه‌ای نکنم، زمین پُر از ظلم و جور شده و امام زمان(عج) برای نجات ما ظهور می‌کنند!
چنین نگرش و تحریفاتی چه آسیب‌هایی را به جامعه و فرد منتظِر تحمیل می‌کند؟
آسیب رسانی این ایده و نگرش بسیار جدی است؛ زیرا در پرتو این رخوت و حس بی‌مسؤولیتی، منتظران از زمینه سازی برای ظهور دور می‌شوند. وقتی جامعه‌ای به این نتیجه برسد که باید ظلم و ستم فراوان شود، دچار احساس بی‌مسؤولیتی شده و با حس رخوت در مسیر جامعه مطلوبی که باید ایجاد شود، گامی بر نمی‌دارد. از این رو، خود به خود نسبت به منحرفان و مروجان گناه حساس نبوده و به بهانه بسترسازی برای ظهور، هر تعرض و ساختارشکنی را می‌پذیرد و این‌چنین نه تنها با ظالمان مبارزه نشده، بلکه دستشان نیز باز گذاشته می‌شود و در جامعه گناه و بی‌تفاوتی رایج و فریضه امر به معروف و نهی از منکر کمرنگ می‌شود.
با توجه به آنکه امروز اصلاح سبک زندگی یکی از دغدغه‌های جامعه ماست اگر رخوت و بی‌مسؤولیتی ناشی از تحریف روایات رواج یابد، سبک زندگی منتظرانه دستخوش چه مشکلاتی می‌شود؟
وقتی چنین نگاهی در جامعه ترویج یابد و در میان افراد نهادینه شود، افرادی که در این جامعه پرورش می‌یابند، انسان‌های بی‌مسؤولیت و بی‌خاصیت و بدون تحرک هستند؛ یعنی برایند و خروجی این نگاه منفی به گونه‌ای در جامعه ترویج می‌شود که تأکید آموزه‌های دینی مبنی بر وظیفه شناسی نسبت به جامعه نادیده گرفته شده و دیگر امر به معروف و نهی از منکر معنایی نخواهد
داشت! در پرتو این حسِ بی‌حسی و حرکت به سمت ظلم و گناه به بهانه زمینه سازی برای ظهور، هیچ خیزش، نهضت و انقلابی اتفاق نمی‌افتد.
نظر شما