این روز‌ها شنیدن حرف و حدیث‌ها درباره سرطان در جمع دوستان و کار‌شناسان عادی است و نشان از نگرانی‌هایی دارد که دیگر نمی‌توان پنهانش کرد، چنانکه گفته می‌شود، انتظار می‌رود موارد بروز سرطان در دهه آینده به دو برابر میزان فعلی افزایش یابد و تعداد موارد جدید سرطان در دنیا به ۱۵ میلیون نفر در سال ۲۰۲۰ افزایش یابد که حدود ۶۰ درصد آن در کشورهای کمتر توسعه یافته ایجاد می‌شود. همچنین تخمین زده می‌شود در سال ۲۰۳۰ حدود 1/13 میلیون نفر در سراسر جهان به علت ابتلا به سرطان جان خود را از دست بدهند.
دومین عامل مرگ و میر
دکتر محمدرضا قوام نصیری، رئیس انجمن رادیوتراپی آنکولوژی در گفت‌وگو با خبرنگار ما با اشاره به سیمای سرطان در کشور می‌گوید: سرطان در کشور ما دومین عامل مرگ و میر در زمینه پزشکی بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی است. گرچه همیشه گفته می‌شود، با وجود تلفات رانندگی، میزان فوت شدگان به علت سرطان رتبه سوم را دارا هستند، اما به اعتقاد من با توجه به شیوع این عارضه اهمیت آن و میزان مرگ و میر به علت انواع سرطان‌ها با دیگر موارد برابری کرده و فرا‌تر از آن‌هاست.
این متخصص رادیوتراپی و آنکولوژی می‌افزاید: هرساله ۴۵ تا۵۰ هزار نفر جان خود را به دلیل ابتلا به سرطان از دست می‌دهند و بیش از ۹۰ هزار مورد جدید ابتلا به سرطان گزارش می‌شود که در صورت تشخیص زودهنگام می‌توان این آمار‌ها را کاهش داد.
تشخیص زودهنگام تنها متکی بر غربالگری نیست و نمی توان انتظار داشت با اجرای این طرح‌ها بتوان به طور کامل تشخیص زودهنگام داشت، زیرا در غربالگری‌ها موارد مغفول مانده شناسایی می‌شود؛ برای نمونه در تشخیص زودهنگام سرطان سینه ما به شناسایی توده در زیر دو سانت توجه داریم که شاید در غربالگری در بیش از این اندازه تشخیص داده شود.
درمان‌های هزینه بر
با گسترش روزافزون سرطان در جهان، مردم و نهادهای غیردولتی هم سعی می‌کنند سهمی در کاهش آلام این بیماران داشته باشند. براستی این تلاش‌ها تا چه حد ضروری و علمی به نظر می‌رسد؟
دکتر قوام نصیری، رئیس انجمن آنکولوژی می‌گوید: به طور کلی حمایت‌های تشکل‌های غیردولتی از حوزه‌های درمانی و پژوهشی در جهان حتی در جوامع پیشرفته مرسوم است. در کشور ما نیز با توجه به چالش‌هایی که در زمینه بیماری سرطان وجود دارد، این مسأله ضروری به نظر می‌رسد، چراکه از یک سو شاهد رشد این بیماری هستیم و از طرف دیگر هزینه خدمات پژوهشی و درمانی آن گران است و تأمین آن به طور تمام و کمال در توان نهادهای دولتی بخصوص وزارت بهداشت و درمان نیست. چنانکه شاهد ورود تجهیزات تشخیصی و درمانی مدرنی هستیم که مواد، ابزار‌ها و امکانات پیوسته‌ای برای به کارگیری مؤثر نیاز دارد که هزینه‌بر است. برای نمونه از شیوه‌های درمانی پیشرفته می‌توان به تارگت درمانی و یا هدف درمانی اشاره کرد که با به کارگیری آن کمترین آسیب بر معده و مغز استخوان بافت سالم در روند درمان بخصوص در سرطان‌هایی همانند دستگاه گوارش و خون وارد می‌شود در مقابل بیشترین اثرگذاری را بر بافت‌های غیرطبیعی داراست. البته این روش به دلیل گرانی خدمات خود تحت پوشش حمایت‌های دولتی قرار ندارد، بنابراین هزینه‌هایی را به بیمار تحمیل می‌کند.
ضرورت بومی شناسی سرطان
این انکولوژیست ادامه می‌دهد: برای آنکه نهادهای غیردولتی باری از دوش دولت‌ها بردارند، باید به تدوین علمی فعالیت‌های خود بپردازند و براساس نیازهای موجود ملی و منطقه‌ای مشارکت داشته باشند. چنانکه در کشور ما برخی سرطان‌ها بومی مناطقی خاص هستند. در نیمکره شمالی کشور از شرق تا غرب، سرطان دستگاه گوارش فوقانی همانند مری و معده را می‌بینیم. همچنین در جنوب غرب ایران و استان‌های همجوار با حوزه‌های آبی این منطقه همانند کارون به دلیل شنا در این رودخانه‌ها و وجود انگل شیستوزومیازیس، امکان ابتلا به سرطان مثانه بیشتر مشاهده می‌شود.
در جنوب شرقی و برخی استان‌های مرکزی کشور نیز به دلیل مصرف ناس که از مخدر‌ها به حساب می‌آید، شاهد بروز سرطان حفره دهان هستیم.
همت نیکوکاران
از نهادهای غیردولتی پیشکسوت در زمینه همکاری با مبتلایان به این بیماری می‌توان به انجمن حمایت از بیماران سرطانی مشهد اشاره کرد. رحمان اسداللهی، مدیر روابط عمومی مرکز رادیوتراپی و انکولوژی رضا(ع) با بیان سابقه شکل گیری این انجمن از اوایل دهه۵۰ و به همت نیکوکاران می‌گوید: بتدریج با حمایت مداوم خیران، خدمات این مجموعه نیز به بیماران سرطانی گسترش یافته، چنانکه در سال۱۳۸۷ مرکز رادیوتراپی انکولوژِی رضا(ع) با دارا بودن تجهیزات پیشرفته در زمینه تشخیص و درمان بیماران فعالیت خود را آغاز کرد.
وی با تأکید بر حضور متخصصان در این مرکز ادامه می‌دهد: از اهداف بنیانگذاران این مؤسسه، ساماندهی و مساعدت به بیماران شهرستانی بود که ناگزیر بودند روز‌ها برای مداوای خود یا عضوی از خانواده سرگردان باشند. چنانکه در حال حاضر نیز بیمارانی از استان‌های همجوار و حتی کشور عراق به مرکز ما مراجعه می‌کنند، اما همه توان کافی برای ادامه درمان ندارند. همچنین به دلیل ناتوانی برخی بیماران این مؤسسه، علاوه بر خدمات درمانی به حمایت‌های مالی از بیماران می‌پردازد چنان که بنابر برآورد‌های انجام شده؛ این مجموعه در سال ۱۳۸۹ بیش از ۸۰۰ میلیون تومان به بیماران مساعدت مالی داشته است.
اسداللهی با اشاره به اینکه بخشی از هزینه‌های این مرکز حاصل موقوفات نیکوکاران است، می‌افزاید: هرروزه به طور میانگین ۵۲۵ بیمار به مرکز مراجعه می‌کنند. همچنین در سال گذشته دوهزار و 915 نفر به این مرکز مراجعه کرده‌اند که این رقم در سال ۶۳ ، ۳۴۱ نفر بوده است. مسأله دیگر اینکه با وجود تجهیزات پیشرفته در این مرکز، میزان تعرفه‌های درمانی آن در حد تعرفه‌های مراکز دولتی است و چنانچه بیماری قادر به پرداخت آن نباشد، به طور رایگان از این خدمات برخوردار می‌شود.
چشم به راه آینده
بر اساس آمار موجود، سالانه بیش از ۸۰۰ میلیارد تومان صرف شیمی درمانی بیماران سرطانی در مراحل اولیه یا نهایی کنترل سرطان می‌شود. این در حالی است که درصورت ابتلا به این عارضه، هزینه‌های مستقیم یا غیرمستقیمی به جامعه و خانواده‌ها تحمیل می‌شود.
دکتر قوام نصیری می‌گوید: بیشتر بیماران را افراد بین ۴۰تا۶۰ سال تشکیل می‌دهند. در واقع در سنینی که جامعه باید از دستاورد‌ها و تجربیات این افراد برخوردار شود، آن‌ها بیمار و از کار افتاده می‌شوند. این در حالی است که براساس بررسی‌های مبسوطی که مرکز تحقیقات سرطان کشور در سال ۱۳۷۸ انجام داده، هزینه‌های این عارضه برای هر فرد سالانه بیش از ۲۰ میلیون تومان برآورد می‌شود. بدین‌ترتیب در حال حاضر با افزایش خدمات و تجهیزات درمانی، این رقم به طور طبیعی رشد چشمگیری داشته است. از این رو نیازمند برنامه‌های طولانی مدت و کوتاه مدت آینده نگر از سوی متولیان امر هستیم چنانکه با تأکید بر این محور‌ها می‌توان از ۵۰ درصد بروز سرطان‌ها پیشگیری کرد.
نظر شما