بدون مقدمه باید گفت، در همه جای دنیا دهه گذشته فیلم مستند رشد چشمگیری داشته است. افزایش روز به روز جشنوارههای فیلم مستند در سراسر دنیا و گسترش بازارهایی برای عرضه و پخش فیلم مستند، توجه به اکران فیلمهای مستند در سینماها و فروش آنها در مراکز فرهنگی و دانشگاهها همه گواهی هستند بر این که سینمای مستند روز به روز بزرگ تر و عمومیتر میشود، اما آیا با وجود همه این وسعتی که در تولید فیلم مستند در سراسر دنیا اتفاق افتاده، مخاطب فیلم مستند هم به همان اندازه افزایش یافته است؟ چه چیزی مخاطب را برای دیدن یک فیلم وسوسه میکند؟ چرا منتقدان تمایلی برای نوشتن نقد فیلمهای مستند ندارند؟
درباره مشکلات سینمای مستند میتوان سیاهه بلند بالایی را ردیف کرد، اما آنچه دست اندرکاران و کسانی که با آن از نزدیک درگیرند امکانات تولید، تجهیزات و جذب بودجه برای این نوع سینماست.
سازمانها و نهادهای دولتی برای حمایت از مستندسازان که بودجه را در اختیار آنان قرار دهند، نگاه، بینش، سلیقه و نوع تلقی خودشان را از سینمای مستند به فیلمساز تحمیل میکنند . مشکل فروش، پخش و اکران فیلمهای مستند مسأله بعدی است؛ یعنی مراکزی وجود ندارند که فیلمها را بخرند و یک روال منظم و مشخص و آیین نامه داری در این زمینه وجود ندارد.
کم بودن مراکز مستندسازی حرفهای در کشور و سازمانهایی که بتوانند مستندسازان را در این امر یاری کنند، یکی از مهم ترین چالشهای موجود در مسیر فیلمسازی مستند در کشور است؛ چالشی که وقتی با عنصر ناکارآمدی همین سازمانهای اندک شمار هم گره میخورد، دوچندان به نظر میرسد.
ناپایداری مدیریتها در سازمانهای مربوط به سینمای مستند و انتصاب کسانی در این مدیریتها که هیچ ربطی به مستندسازی و سینمای مستند نداشته و در این زمینه از دانش و آگاهیهای لازم برخوردار نیستند، به نظرم یکی از دلایلی است که فعالیت در زمینه تولید فیلم مستند را همواره با افت و خیزهای بسیار روبهرو کرده است.
امكان دسترسی به فیلمهای مستند شاخص ایران و جهان برای فیلمسازان بخصوص كسانی كه در شهرستانها ساكن هستند، بسیار محدود و دشوار است. در واقع ما با نبود آرشیو تخصصی فیلمهای مستند روبهرو هستیم .
در بیشتر موارد، كارگاههای تخصصی همزمان با جشنوارهها برگزار میشود و فقط برای كسانی قابل استفاده است كه امكان راهیابی به جشنواره را یافتهاند، در حالی كه برگزاری كارگاهها و اردوهای فیلمسازی و رویارویی مستقیم با تجربههای استادان و بزرگان این عرصه در طول زمان و برای همگان لازم است.
هر چه بیشتر امكان برگزاری چنین برنامههایی در شهرهای گوناگون میسر و فراهم شود و دسترسی فیلمسازان در مناطق گوناگون كشور به منابع، استادان و امكانات افزایش یابد، با فیلمهایی روبهرو خواهیم شد كه هر یك حال و هوای بخشی از سرزمینمان را با خود خواهد داشت و تحقق سینمای ملی مستند را به واقعیت نزدیكتر خواهد كرد.
و اما جشنواره :فیلمهای مستند به جز اکران در گروه هنر و تجربه ، تنها موقعیت عرضه و ارایهای كه در اختیار دارد، محدود به جشنوارههای داخلی و خارجی است، بنابراین حضور در جشنوارهها برای فیلمسازان بسیار اهمیت دارد و همین موضوع سبب میشود كه جشنوارهها جهتدهنده و تعیینكننده جریان فیلم مستند شوند؛ بخصوص جشنوارههای موضوعی كه بشدت به تفكر، خلاقیت و آزادی بیان فیلمساز سمت و سو داده و آنها را در مسیر دلخواه خود قرار میدهند و فیلمسازان آرام آرام دستاویز قوانین اجرایی جشنوارهها میشوند. نباید از یاد برد كه سازندگان فیلم مستند به جز عده معدود و خاصی اغلب در ابتدای راه فیلمسازی خود هستند و بشدت نیاز به كسب اعتبار معنوی و حمایت مالی دارند، پس طبیعی است كه به دنبال راههایی باشند تا بتوانند جایشان را در سینما باز كنند.
در واقع آنها به جز جشنوارهها راهی برای معرفی و اثبات خود ندارند و این موضوع افراد را به سمت تولید فیلمهای مورد پسند جشنوارهها سوق میدهد و از آنها فیلمسازان وابسته و مقلدی میسازد.
در دهههای اخیر با نسل جدیدی از فیلمسازان روبهرو هستیم كه با خود شور و خلاقیت ویژهای به سینما آوردهاند. پس بهتر است راه را برای فیلم مستند باز كنیم .
در عرصه مطبوعات جای نقد جدی و عمیق در زمینه فیلم مستند خالی است. بعضی از مجلات تخصصی سینمایی صفحات مختصری را به بهانه جشنوارهها به معرفی فیلمهای كوتاه و گفتوگو با فیلمسازان یا ارایه اخبار جشنوارهها اختصاص میدهند، اما هیچ منتقد و صاحبنظری بهطور جدی و مستقل جریان فیلم مستند را پیگیری نمیكند، در صورتی که فیلم مستند میتواند جریانسازی كنند و تأثیر مهمی از خود بهجا بگذارد.
۲۹ بهمن ۱۳۹۴ - ۰۸:۱۹
کد خبر: 350978
نظر شما