این مسأله نگران کننده است، چرا که نیاز به کشف روش‌های گوناگون برای جلوگیری از شرایط بن بست درمانی در برابر باکتری‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها خواهد بود. آنچه می‌خوانید چکیده‌ای از گفت‌وگوی مؤسسه ملی سلامت و تحقیقات پزشکی فرانسه (Inserm) با پروفسور «لورانت گوتمان» (Pr Laurent Gutmann) در مرکز میکروب شناسی بیمارستان ژرژ پمپیدو (Georges Pompidou) پاریس است که در آستانه روز جهانی بهداشت، تقدیم می‌شود.
آنتی بیوتیک ها؛ تحول درمانی قرن بیستم
آنتی بیوتیک ها، مولکول‌های طبیعی سنتزشده از میکروارگانیسم‌ها هستند که برای مقابله با باکتری‌های محیطی استفاده می‌شوند. این داروها فقط برای مقابله با باکتری‌ها مؤثر بوده و هیچ تأثیری برای قارچ‌ها و ویروس‌ها ندارند. آنتی بیوتیک‌ها مانع از سنتز دیواره، ماده ژنتیک (DNA یا RNA)، پروتئین‌های مورد نیاز و برخی روش‌های متابولیسم در سلول‌ها می‌شوند که برای انجام این فرایندها نیاز دارند روی قسمت‌های خاصی حضور یابند.
امروزه انواع آنتی بیوتیک‌ها متشکل از مولکول‌های طبیعی، سنتز یا نیمه سنتز تولید شده اند که به طور خاص به یک یا گروهی از باکتری‌ها حمله می‌کنند. در حال حاضر این آنتی بیوتیک‌ها برای درمان بسیاری از عفونت‌های گوارشی، مجاری ادراری، پوست، گوش و حلق و بینی و دیگر اندام‌های داخلی مؤثر هستند.
کاربرد گسترده این داروها طی جنگ جهانی دوم موجب کاهش قابل توجه مرگ و میر ناشی از بیماری‌های عفونی مانند سل و طاعون شد.
تأثیر مثبت آنتی بیوتیک‌ها بتدریج سبب استفاده مکرر و زیاد در حوزه سلامت انسان و حیوان شد، اما این مسأله باعث تغییر گونه و سازگاری باکتری‌ها شد که در نتیجه سیستم دفاعی آن‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها تقویت شد و مقاومت نسبت به این داروها پدید آمد. مصرف نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها به خاطر دوره‌های خیلی کوتاه یا خیلی طولانی، دوز نامناسب و همچنین یک بار استفاده از دارو در این باره نقش دارند.
مقاومت در بیمارستان ها!
همان طور که اشاره شد، افراط در مصرف آنتی بیوتیک‌ها بسیار نگران کننده است، زیرا در بعضی موارد مقاومت نسبت به بسیاری از این داروها یا همه انواع آنتی‌بیوتیک‌های موجود ایجاد می‌شود. گرچه مورد اخیر بندرت دیده شده، اما متأسفانه روند پیشرونده ای دارد. متخصصان در حال تحقیق درباره این شرایط هستند، اما هنوز درمان مناسب برای مقابله با چنین عفونت‌هایی کشف نشده است.
بیشتر موارد مقاومت نسبت به آنتی‌بیوتیک در بیمارستان‌ها دیده می‌شود، زیرا حدود نیمی از این داروها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین تجویز آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی برای معمولی‌ترین بیماری‌ها که نیازی به مصرف این دارو ندارد، موجب می‌شود تا باکتری‌های فلور روده ای ساز و کار دفاعی گسترده ای در پیش گیرند. در نتیجه مولکول، فلور را نابود می‌کند و فضای کافی رشد و تکثیر برای باکتری مقاوم ایجاد می‌شود. انتقال باکتری‌های مقاوم از طریق دهان نیز بسیار راحت است و با توجه به سطح بهداشت فردی به طور کم و بیش سریعی صورت می‌گیرد.
از مقاومت طبیعی تا مقاومت اکتسابی
مقاومت نسبت به آنتی بیوتیک‌ها ممکن است از طریق ساز و کارهای گوناگونی از جمله تولید یک آنزیم متفاوت، از بین رفتن آنتی بیوتیک، تغییر هدف دارو و تأثیر نداشتن اجزای باکتری ایجاد شود.
بعضی از باکتری‌ها به طور طبیعی نسبت به آنتی بیوتیک‌ها مقاوم هستند که به آن مقاومت ذاتی گفته می‌شود. در این صورت زمینه ژنتیک آن‌ها در برابر بعضی از ترکیبات عامل، غیرحساس است، مانند مقاومت اشریشاکلی نسبت به وانکومایسین یا سودوموناس آئروژینوزا در برابر آمپی‌سیلین.
اما مسأله نگران کننده پدیده مقاومت اکتسابی است که بروز ناگهانی مقاومت نسبت به یک یا چند آنتی بیوتیک را در برمی گیرد، در حالی که پیش از این، باکتری تحت تأثیر بوده است. این مقاومت‌ها ممکن است از طریق جهش‌های ژنتیک ایجاد شود که روی کروموزوم‌های باکتری تأثیر می‌گذارد و تأثیر زیانباری از آنتی بیوتیک را تعبیر می‌کند. همچنین ممکن است ناشی از کسب ماده ژنتیک حامل یک یا چندین ژن مقاوم از باکتری دیگری باشد.
مقاومت‌های کروموزومی به طور کلی به یک یا خانواده ای از آنتی بیوتیک‌ها مربوط می‌شود، اما در حالت دوم مقاومت نسبت به بسیاری از آنتی بیوتیک‌ها حتی از انواع گوناگون ایجاد می‌شود که شایع‌تر است و 80 درصد مقاومت‌های اکتسابی را در بر می‌گیرد.
پدیده ای جهانی
چنین تغییراتی در زمینه سلامت و درمان در همه کشورهای جهان دیده می‌شود و بخصوص در مورد کشورهایی که سطح بهداشت پایینی دارند، اهمیت بیشتری دارد. البته در کشورهای گوناگون تفاوت‌هایی دارد که به برنامه‌های پیشگیرانه انتقال بیماری ها، اهمیت مسأله باکتری‌های مقاوم و همچنین راهکارهای کنترل مصرف نادرست و زودهنگام آنتی‌بیوتیک‌ها مربوط می‌شود.
تکثیر باکتری‌های مقاوم به انواع آنتی‌بیوتیک‌ها و نبود داروهای جدید برای مقابله با آن‌ها اتفاق ناگواری است که زمینه بروز بن بست درمانی را ایجاد می‌کند. در مورد رویارویی با چنین مسأله‌ای نباید انتظار داشت راه حلی پیدا شود که مانع از مقاومت باکتری‌ها شود، زیرا این موجودات همیشه روشی برای سازگاری با محیط پیدا می‌کنند. رعایت بهداشت فردی مانند شست‌وشوی کامل دست‌ها پس از دستشویی یکی از مهم ترین اقدام‌ها برای جلوگیری از انتقال باکتری‌های مقاوم است.
ضرورت کاهش مصرف آنتی بیوتیک‌ها
یکی از مهم‌ترین اصول برای کاهش تغییر گونه باکتری‌ها و سازگاری آن‌ها، کاهش مصرف آنتی بیوتیک‌هاست. به کمک برنامه‌های ملی تجویز دارو و برنامه‌های آگاهی رسانی تحقیقات عمومی، مصرف این داروها طی سال‌های 2000 تا 2009 میلادی 16 درصد کاهش داشته است.
در این باره بسیار مهم است که پزشکان عفونت‌های باکتریایی و ویروسی را به طور دقیق تشخیص دهند، زیرا مصرف آنتی بیوتیک‌ها برای عفونت‌های ویروسی بی‌فایده است.
استفاده از آنتی بیوتیک‌های جدید
استفاده از داروهای آنتی بیوتیک جدید برای مقابله با باکتری‌های مقاوم ضروری خواهد بود. البته نبود سیاست‌های تشویق همگانی مبنی بر کاهش مصرف این داروها گاه موجب دلسردی شرکت‌های داروسازی از تحقیقات در این باره شده است. با این حال محققان همواره به دنبال معرفی آنتی‌بیوتیک‌های مؤثر هستند و به عنوان نمونه در اروپا تحقیقات گسترده ای در این باره با هزینه ای بیش از 223 میلیون یورو از سال 2012 در حال انجام است. هدف ازاین طرح تسریع روند درمان داروی آنتی‌بیوتیک نسبت به باکتری‌های مقاوم بوده و بعضی از آن‌ها روانه بازار مصرف شده است.
روش‌های درمانی دیگر
محققان سعی دارند عملکرد آنزیم‌های بتا لاکتاماز تولید شده توسط بعضی باکتری‌ها را که موجب مقاومت نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها مانند سفالوسفورین نسل 3 و 4 می‌شود، مهار کنند و چنین برنامه‌ای در حال حاضر در حال گسترش است. گروه‌های دیگری نیز در حال بررسی گسترده در مورد درمان‌های کاهش خطر هستند. هدف از آن‌ها نابود کردن باکتری عامل عفونت نیست، بلکه سعی می‌شود سیستم بروز بیماری در بدن انسان متوقف شود. آنتی‌توکسین‌های علیه برخی سموم باکتریایی و مطالعه روی ملکولی برای جلوگیری از شدت عمل مننگوکوک در حال بررسی است. البته استفاده از این محصولات هنوز در حد آزمایشگاهی است.
فاژوتراپی، روش مؤثر دیگری است که البته تحقیقات زیادی در مورد آن وجود دارد. در این روش باکتری‌ها توسط ویروس‌هایی که به طور خاص بعضی از باکتری‌ها را بیمار می‌کنند، نابود می‌شوند. مزیت فازوتراپی در این است که برخلاف بعضی آنتی بیوتیک هایی که همه باکتری‌ها را از بین می‌برند، فقط باکتری‌های بیماری‌زا را نابود کرده و تأثیری در بقیه ندارد. با این حال هنوز این روش با پیچیدگی‌های خاصی روبه‌روست.
منبع:www.Insern.fr
نظر شما