۲۶ فروردین ۱۳۹۵ - ۲۰:۱۰
کد خبر: 368559

مرتضی گودرزی دیباج ضمن تبیین تعریف و جایگاه هنر انقلابی در جامعه ایران از این هنر به عنوان سپر فرهنگی و راه برون رفت از بن‌بست‌های اجتماعی و سیاسی نام برد.

نقش هنر انقلاب در جامعه امروز

به گزارش قدس آنلاین به نقل از مهر، مرتضی گودرزی دیباج هنرمند نام آشنای نقاش و رییس مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری است که حوزه فعالیت های او در زمینه هنر انقلاب و دفاع مقدس اعم از آموزش و پژوهش بر بسیاری از اهالی هنر پوشیده نیست.

وی کتابی با موضوع «هنر انقلاب» در دست چاپ دارد که به بهانه انتشار این کتاب و هفته هنر انقلاب اسلامی گفتگویی را در همین زمینه با وی انجام داده ایم که از نظر می‌گذرانید.

*حوزه هنری از جمله مراکز فرهنگی و هنری است که در زمینه هنر انقلاب فعال است و شما هم به عنوان رییس مرکز هنرهای تجسمی حوزه هنری هر ساله برنامه هایی را در این زمینه دنبال می کنید. هنر انقلابی که امروز به آن می پردازید چه تفاوتی با هنر دوران پیروزی انقلاب دارد؟

-ابتدا باید مبانی فکری، رویکردهای سیاسی و اجتماعی، خاستگاه و تبارشناسی هنر انقلاب را مورد توجه قرار داد که دارای چه مولفه هایی است و پس از آن درباره مسیر هنر انقلاب سخن گفت.

هنر انقلاب یک رویکرد فکری، اعتقادی و رفتاری در حوزه هنر است و هنرمند انقلاب نسبت به شرایط جامعه خود در زمان انقلاب، دوران صلح، جنگ و هر موقعیت دیگری که جامعه با آن درگیر است، عکس العمل های متناسب با آن شرایط را از خود نشان می دهد. هنرمند بر اساس تعهدی که احساس می کند؛ تعهدی که مبنای اعتقادات دینی هنرمند است و جهان بینی هنرمند را تشکیل می دهد، واکنش های متناسب با شرایط جامعه از خود بروز می دهد. ما از هنرمندی حرف می‌زنیم که معتقد است ما برای مردم کشور خودمان و برای مظلومان و مستضعفانی که در اقصی نقاط جهان هستند، احساس دلسوزی می‌کنیم و نسبت به سرنوشت آنها حساسیت داریم. هنرمند انقلابی باید درباره وضعیت زندگی این اقشار در سراسر دنیا حساس باشد و بداند این افراد در چه شرایط سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زندگی می‌کنند.

هنر انقلاب یک هنر متعهد دینی و اجتماعی است و بر اساس این تعهد دینی و  اجتماعی هم عمل می کند و در هر شرایطی عکس العمل خاص خود را دارد. در تاریخ معاصر کشور ما زمانی که انقلاب صورت نگرفته است، هنر انقلاب دست به اعتراض به نظام ستمشاهی می‌‌زند. وقتی که انقلاب به پیروزی رسیده است با جریان انقلاب و مردم همراهی می کند. وقتی جنگ و دفاع مقدس رخ می دهد با مردم همراه است و به آنها انرژی و امید و توانمندی هنرنمایی های ایثارگرانه می دهد و اگر خطری کشور را تهدید می کند تذکر می دهد، بنابراین بشیر و نذیر است.

یکی از ویژگی های هنر انقلاب فعال بودن و به روز بودن آن است. در واقع هنری است که معاصر است و هرگز کهنه نمی شود چون تم ثابت ندارد، بلکه رفتاری دارد که به اقتضای زمان خود تغییر حالت و حتی تغییر فرم و ساختار می دهد و هنر انقلاب بر این اساس یک هنر پویاست.

بنابراین هنر انقلاب نسبت به شرایط هر دوره‌ای واکنش به خرج می‌دهد. اگر اکنون زمان جنگ نیست اما جنگی فرهنگی و نرم در جریان است که هنر انقلاب باید بر اساس مطالعات و سنجش دقیقی که از موقعیت خود و مخاطبان خود دارد به آن ورود پیدا کند.

*چرا از میان خیل عظیم هنرمندان ما در شاخه های مختلف هنرهای تجسمی تنها عده اندکی نسبت به این موضوعات حساسیت دارند و با رویکرد هنر انقلاب فعالیت می‌کنند؟ مشکل از کجاست؟

-نمره کمی نمی توان داد. هنرمندان آزادند در هر شرایطی رویکرد خود را انتخاب کنند. این دنیا جای آزمایش انسان‌هاست و اگر هنرمندی تعهد در هنر را برنمی تابد، نمی توان از او سوال کرد که چرا متعهد نیستی. اگر هنرمندی سرنوشت مردم کشور خود و مردم طبقه مظلوم دیگر کشورها برایش اهمیتی ندارد، نمی توان او را مورد پرسش قرار داد چرا که این جوشش باید از درون خود هنرمند باشد.

این عرصه در واقع جبهه فعالیت های فرهنگی و هنری است و اگر هنرمندی دشمنی را نمی بیند و یا چشم خود را روی آن بسته و غافل است، جز دعا برای بیدار شدن او کاری نمی توان کرد. اگر هم هنرمندی بیدار بوده و حالا خود را به خواب زده است، باز هم کاری نمی شود کرد. این جا عرصه آزمون انسان‌هاست. همان طور که یک مهندس و کارگر در مسیر کاری خود بین خیر و شر یکی را برمی گزیند، یک هنرمند هم در زندگی حرفه ای خود میان خیر و شر یکی را برمی گزیند. اگر در صحنه زندگی خود میان حق و باطل دست به انتخاب نزند و اهمیت نداشته باشد که حق و باطلی در جریان است به جهان بینی انسانی او برمی‌گردد؛ انسانی که هنرمند هم است و پرسش ما از او ابتدا درباره انسانیت او و بعد از عالم هنر اوست.

این یک بحث انسانی است و باید در این‌باره هنرمندان خودشان تعمق کنند اما از سوی دیگر بایستی استادان و هنرمندان پیشکسوت نسبت به مساله تعهد، بیداری، آموزش و تربیت هنری جوانان بیشتر بپردازند. رسانه های ما نیز نقش موثری در ایجاد ارزش و ارزش گذاری در جهت هنر می‌توانند داشته باشند.

رسانه‌ها می‌توانند هنر بی تعهد، خنثی و بدون رویکرد انسانی، دینی و ملی را به شکل درستی مورد نقد قرار دهند و با پرداختن به نقد هنری با جدیت، کفایت و استمرار، زمینه را برای حل این مساله فراهم کنند. معتقدم که این موضوع نیاز به یک بسته فعالیت فرهنگی شامل برنامه ریزی، پژوهش، ترغیب، تشویق، عملیات رسانه ای و آموزش دارد که این مساله حل شود.

*آیا تلاش سازمان‌ها و ارگان‌های ذیربط در زمینه توسعه هنر انقلاب به کفایت بوده است؟

-به هیچ وجه به کفایت نبوده است، اما معتقدم که حوزه هنری به عنوان یک مرکز فرهنگی و هنری صادقانه تلاش خود را کرده و می کند و تاکنون آنچه در بضاعت ما بوده است، انجام داده ایم. اما این فعالیت ها در حوزه هنری به تنهایی کفایت نمی کند و نیازمند هم افزایی قوی تر و لجستیکی به اندازه و کفایت هستیم تا در عرصه فعالیت های فرهنگی به ویژه هنر انقلاب که معنا و مفهوم گسترده ای دارد، فعال تر و گسترده تر عمل کنیم.

*آیا تعریف دقیقی از هنر انقلاب ارائه شده است؟

-من معتقدم توهمی در میان بسیاری از اقشار جامعه درباره هنر انقلاب وجود دارد و این شفاف سازی، تحلیل، شناسایی و تعاریف هنوز به درستی صورت نگرفته است که این موضوع حل شود.

بنابراین ما هم نیاز به هم افزایی بیشتری و هم تجدیدنظر در اصل تعریف هنر انقلاب و بردن هنر انقلاب به فضای آموزشی و مباحث پژوهشی هنر انقلاب داریم.

*برخی از هنر انقلاب به عنوان یک مکتب نام می‌برند. آیا می توان چنین ویژگی را برای هنر انقلاب برشمرد؟

-خیر. هنوز برای هنر انقلاب زود است که به عنوان مکتب از آن یاد شود؛ چراکه زمانی یک رویکرد هنری تبدیل به مکتب می شود که ضمن داشتن جهان بینی خاص خود دارای ساختارشناسی خاص خود هم هست و قالب خود را هم پیدا می  کند. هنر انقلاب هنوز هنر جوانی است و در واقع مثل یک نهال است که تا بخواهد به ثمر برسد باید آرام آرام روی مبانی زیبایی شناختی، ساختارشناسی و ضعف های آن کار کرد، قابلیت های آن را شناسایی کرد و در مباحث نظری و پژوهشی هنر نیز بحث های لازم روی آن انجام بگیرد و متخصصان درباره جهان بینی شگرف آن بحث کنند تا بتواند رفته رفته به این ویژگی دست پیدا کند.

من معتقدم که هنر انقلاب یکی از معاصرترین و به روزترین و ضروری ترین گرایش های هنری در دوران جدید و آینده ماست که می تواند بن بست های ما را در عرصه های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی پاسخ دهد و کشور را نجات دهد.

این اتفاق شگرفی است که برای اولین بار در تاریخ ایران، هنر بویژه در زمینه هنرهای تجسمی، اجتماعی می شود از حالت تزیینی خارج شده و به میان مردم می آید و درگیر مسائل اجتماعی روز می شود.

هنر انقلاب در عرصه های مختلف پاسخگو بوده است اما برای بالندگی آن نیاز به حمایت و بسترسازی مناسب، طرح مباحث علمی و ارزشگذاری به کفایت است که اگر این اتفاق رخ دهد، هنر انقلاب می تواند به ثواب و صواب نزدیکتر شود.

*در زمینه هنر انقلاب چه اندازه کار پژوهشی صورت گرفته است؟

-حجم کارهای پژوهشی بسیار اندک بوده است. در این عرصه بسیار فقیریم و کار جدی انجام نگرفته است به این دلیل که لجستیک مورد نیاز مالی، حمایت های قانونی، تشکیلاتی و رسانه ای و... صورت نگرفته است. همچنین سایر مواردی که برای بالندگی، پختگی و استمرار یک مکتب هنری نیاز است، برای کارهای پژوهشی هنر انقلاب باید درنظر گرفته شود.

*به لحاظ آموزشی هنرانقلاب چه جایگاهی دارد؟ آیا در مدارس و دانشگاه ها به شایستگی به این موضوع پرداخته می شود؟

-در حوزه آموزش هنر انقلاب هیچ کاری انجام نشده است و این جای تاسف است. به جز به صورت محدود که من در کتاب «تاریخ نقاشی ایران» سال‌ها پیش فصل محدودی را درباره هنر انقلاب در آن گنجاندم، در سایر کتاب‌های درسی ما هنر انقلاب هیچ جایی ندارد.

در حالی که باید در سطوح مختلف به هنر انقلاب پرداخت و در زمینه آموزشی آن کار کرد حتی می توان از دوره ابتدایی شروع کرد و به کودکانمان هنر انقلاب را آموزش دهیم. در سایر مقاطع راهنمایی و دبیرستان این قابلیت وجود دارد که در کتاب‌های تاریخی هم به این موضوع پرداخته شود.

*آیا کار پژوهشی به صورت کلی در زمینه هنر معاصر انجام نشده یا فقط درباره هنر انقلاب پژوهش نشده است؟

-در حوزه هنر معاصر ایران اصلا هیچ پژوهشی به معنای واقعی صورت نگرفته است بنابراین در هنر انقلاب هم که یکی  از شاخه های هنر معاصر ماست کاری انجام نشده است.

*آیا هنر انقلاب با توجه به مبانی اعتقادی و ایدئولوژیکی که دارد، می تواند مخاطب خاص خود را در دنیای هنر امروز جلب کند؟

-حتما می تواند. اگر ویژگی هایی که برای آن برشمردم رعایت شود و مساله ارزشگذاری ها و حمایت های رسانه ای و حقوقی و ... هم حل شود، بله می تواند؛ چراکه هنر انقلاب صرفاً مربوط به دوران هیجان انقلاب نیست و فقط مربوط به دوران اعتراض هنرمند نیست. هنر انقلاب اگر احساس نیاز کند که کشور و مردمش نیازمند زیبایی و امیدبخشی و نیازمند توجه به هستی است با رویکرد اعتقادی و اعتقاد به مبدا و معادی که بر اساس جهان بینی خود تعریف می کند، همیشه می تواند فعال باشد و حضور داشته باشد.

*در زمینه معرفی هنر انقلاب در سطح بین المللی چه وضعیتی داریم؟ چه اندازه هنر انقلاب ما در دنیا شناخته شده است؟

-متاسفانه هنر انقلاب ما در عرصه بین المللی نتوانسته خود را معرفی کند. البته هنر و هنرمند کار خودش را می کند اما سیستم هایی باید باشند که این هنر را در قالب نشست ها، کتاب های پژوهشی به زبان های جوامع مقصد و ... عرضه کنند.

به طور مثال هنوز کتاب تازه من با عنوان «هنر انقلاب» به فارسی چاپ نشده است و برای  اولین بار ماکت آن رونمایی شد تا با حمایت های دوستان بتواند از زیر چاپ بیرون بیاید ولی این کتاب باید ترجمه شود چراکه هزاران نفر در دیگر کشورها هستند که دوست دارند بدانند در عرصه هنر انقلاب ایران چه گذشته و اکنون چه می کند. ما اطلاعات بسیار ذی قیمت و هزاران اثر و تصویر داریم که مردم دنیا برای دیدنش مشتاقند. آنها به تحلیل های اجتماعی و زیبایی شناختی هنر انقلاب نیازمندند اما در این زمینه حمایت لازم را نداریم.

*کتاب «هنر انقلاب» شما چه بازه زمانی را دربرمی گیرد و کارهای پژوهشی آن چگونه صورت گرفته است؟

-از دوره مشروطه شروع می شود اما به صورت جدی از انقلاب سال ۴۱ شروع می شود تا دوره معاصر که سال ۹۰ است و همه حوزه های هنرهای تجسمی به ویژه نقاشی، مجسمه سازی، کاریکاتور و گرافیک را شامل می شود.

این كتاب كه مشتمل بر ۹ فصل است، جریان هنر انقلاب را از مراحل شكل گیری در سال های پیش از انقلاب اسلامی ایران روایت می کند و ضمن معرفی هنرمندان مؤثر در ایجاد این دوره از تاریخ هنر ایران، به ابعاد و روند رشد و بلوغ هنر انقلاب در طول سال های گذشته پرداخته است. این کتاب با بررسی ۵۷ هزار اثر هنری در نهایت در ۶۰۶ صفحه با ارائه تصاویر بیش از هزار اثر هنری آماده شده است که حاصل سال‌ها کار پژوهشی به صورت میدانی است چراکه هیچ منبع کتابخانه ای در این زمینه وجود ندارد.

*به زعم شما مسئول مستقیم حمایت از هنر انقلاب درکشور چه سازمان‌ها و ارگان‌هایی است؟

-قطعا وزارتخانه ها و نهادهای مرتبط با این موضوع وزارت ارشاد، بنیاد ایرانشناسی و مراکز تحقیقاتی دیگری است که در کشور وجود دارند.

به طور مثال ادامه کار من در زمینه پژوهش هنر انقلاب، کتاب هشت جلدی هنر دفاع مقدس است که نیاز به حمایت دارد و من نزدیک ۱۵ سال است که کار پژوهشی آن را انجام می دهم ولی هیچ حمایتی از آن صورت نگرفته است در حالی که هم در دولت قبل برای رییس جمهور نامه نوشتم و هم برای رییس جمهور فعلی نامه نگاری کردم که از این کار پژوهشی حمایت شود.

این پژوهش به صورت میدانی صورت می گیرد و هیچ منبعی در کتابخانه ها در این زمینه وجود ندارد، به همین دلیل کاری زمان بر و هزینه بر است که نیاز به حمایت دارد.

برای این کار پژوهشی در زمینه هنر دفاع مقدس مجبور به مطالعه فیزیکی کل کشور اعم از شهرها و روستاها هستیم چرا که بسیاری از کانسپتچوال آرت ها و اینستالیشن های ما در روستاها اتفاق افتاده است و باید کسی اینها را بداند و برود انجام دهد.

متاسفانه هر چقدر در این زمینه گفته می شود در حد طرح رسانه ای باقی می ماند و فردا به فراموشی سپرده می شود. این گله مندی جدی ماست که چرا هنر انقلاب که می تواند سپر فرهنگی انقلاب ما در جامعه امروزی باشد، مورد حمایت قرار نمی گیرد.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.