حوالی امروز/ درست هفت ماه پیش از آنکه خیلی از سایت‌ها و خبرگزاری‌های داخلی، با آب و تاب از ویژگی‌های اعجاب‌آور پروژه «نیوم» و شهر رؤیایی «لاین» که عربستان سعودی قرار است آن را بسازد، می‌نوشتند و من و شما را انگشت به دهان و حیران می‌کردند، آن طرف جهان بودند نویسندگان، خبرنگاران و دانشمندانی که به چنین طرح‌هایی خوشبین نبوده و به جز هشدار درباره پیامدهای غیرانسانی آن، پیشاپیش حرف از شکست خوردن پروژه «لاین» می‌زدند.
یک نمونه‌اش خانم «ام ال کلارک» نویسنده اصالتاً کانادایی و ساکن کلمبیا که مرداد۱۴۰۱ مقاله جالبی با تیتر«نگذارید کلانشهر عربستان شما را فریب دهد... ما قبلاً اینجا بودیم» در وب‌سایت «اونلی اسکای» منتشر کرد.
پروژه ۵۰۰ میلیارد دلاری
حتی همین چهار ماه پیش با وجود انتقادهایی که از گوشه و کنار جهان به عربستان سعودی و «بن سلمان» می‌شد، هنوز برخی خبرگزاری‌های ایرانی مشغول تشریح و تعریف و تمجید به شکل خبررسانی درباره شهر«لاین» بودند که: «عربستان برنامه‌ریزی کرده تا پایان سال۲۰۳۰ میلادی، در استان تبوک شهری فوق‌مدرن و هوشمند به طول ۱۷۰ کیلومتر و عرض ۲۰۰ متر در یک خط مستقیم بسازد. «لاین» به گونه‌ای طراحی شده است که خودرو، خیابان یا انتشار کربن نداشته باشد. این شهر بر پایه هوش مصنوعی بهینه، کاملاً متکی به انرژی‌های تجدیدپذیر و مدرنیزه خواهد بود. گفته می‌شود این شهر دارای فضای سبز بسیاری بوده و رفاه و سلامت مردم اولویت اول این شهر خواهد بود.
پروژه ۵۰۰ میلیارد دلاری
حتی همین چهار ماه پیش با وجود انتقادهایی که از گوشه و کنار جهان به عربستان سعودی و «بن سلمان» می‌شد، هنوز برخی خبرگزاری‌های ایرانی مشغول تشریح و تعریف و تمجید به شکل خبررسانی درباره شهر«لاین» بودند که: «عربستان برنامه‌ریزی کرده تا پایان سال۲۰۳۰ میلادی، در استان تبوک شهری فوق‌مدرن و هوشمند به طول ۱۷۰ کیلومتر و عرض ۲۰۰ متر در یک خط مستقیم بسازد. «لاین» به گونه‌ای طراحی شده است که خودرو، خیابان یا انتشار کربن نداشته باشد. این شهر بر پایه هوش مصنوعی بهینه، کاملاً متکی به انرژی‌های تجدیدپذیر و مدرنیزه خواهد بود. گفته می‌شود این شهر دارای فضای سبز بسیاری بوده و رفاه و سلامت مردم اولویت اول این شهر خواهد بود.
کار حفاری‌های اولیه برای ساخت شهری خطی با ساختمان‌هایی به ارتفاع۵۰۰ متر و نمایی از آینه و شیشه از اکتبر ۲۰۲۲ آغاز شده و قرار است با ایجاد شغل برای ۳۸۰ هزار نفر، ۴۸میلیارد دلار به تولید ناخالص ملی عربستان بیفزاید و ۹ میلیون نفر در آن ساکن شوند. این البته فقط یکی از موارد ده‌گانه پروژه ۵۰۰ میلیارد دلاری «نئوم» است و از جمله موارد دیگرش می‌شود به «تروجنا» اشاره کرد که یک پیست اسکی هوشمند و عجیب و غریب به مساحت ۶۰ کیلومترمربع، با قابلیت اسکی و ورزش‌های زمستانی در تمام طول سال است و قرار است میزبان بازی‌های زمستانی آسیایی ۲۰۲۹ هم باشد».
فریب زرق و برق را نخورید
اوایل تیرماه امسال هم بالاخره «محمد بن سلمان» تصمیم گرفت به منتقدان پروژه نئوم و شهر «لاین» پاسخ بدهد. ولیعهد اما همه کاره عربستان سعودی در سخنانش مدعی شد می‌خواهیم تمدن جدیدی را برای بشریت بسازیم! بن‌سلمان البته به جز کمی توضیح بیشتر، درباره آینده کشورش، ویژگی‌های «نئوم» و همچنین شهر لاین چیز دیگری نگفت و فقط قول داد آینده این سرمایه‌گذاری سنگین و عجیب و غریب روشن و امیدوارانه باشد. یعنی انتقادهای منتقدان تقریباً بی‌پاسخ ماند.
فریب زرق و برق را نخورید
اوایل تیرماه امسال هم بالاخره «محمد بن سلمان» تصمیم گرفت به منتقدان پروژه نئوم و شهر «لاین» پاسخ بدهد. ولیعهد اما همه کاره عربستان سعودی در سخنانش مدعی شد می‌خواهیم تمدن جدیدی را برای بشریت بسازیم! بن‌سلمان البته به جز کمی توضیح بیشتر، درباره آینده کشورش، ویژگی‌های «نئوم» و همچنین شهر لاین چیز دیگری نگفت و فقط قول داد آینده این سرمایه‌گذاری سنگین و عجیب و غریب روشن و امیدوارانه باشد. یعنی انتقادهای منتقدان تقریباً بی‌پاسخ ماند.
انتقادهایی مثل آنچه خانم «کلارک» در سال۲۰۲۲ مطرح کرده و خواسته بود دنیا گول زرق و برق یک تجربه شکست خورده را نخورد. بخشی از این انتقادها را بخوانید: «پروژه لاین که بخشی از یک طرح توسعه بزرگ‌تر به نام نئوم است، به مجموعه‌ای از سیاست‌های منطقه‌ای موسوم به «مناطق ویژه اقتصادی» تعلق دارد که بررسی موشکافانه‌تری می‌طلبد، حتی اگر به دست کشورهایی انجام شود که به‌خاطر موارد جدی نقض حقوق بشر بدنام‌اند.
بنابراین کارزارهای تبلیغاتی عربستان سعودی نباید با وعده‌های زندگی مجلل در واحه‌ای صحرایی که نقل چند محفل خبری می‌شوند حواس ما را پرت کند. اواسط دهه ۲۰۰۰ تا اواخر آن، دوره رونمایی از پروژه‌های بلندپروازانه عظیم در مقیاس شهری بود که همگی حول همین ایده نوآوری دیجیتال و آینده‌ای با انرژی پاک شکل گرفته بودند. ایده‌ای که محور فعالیت‌های تبلیغاتی پروژه لاین را نیز شکل می‌دهد.
بنابراین کارزارهای تبلیغاتی عربستان سعودی نباید با وعده‌های زندگی مجلل در واحه‌ای صحرایی که نقل چند محفل خبری می‌شوند حواس ما را پرت کند. اواسط دهه ۲۰۰۰ تا اواخر آن، دوره رونمایی از پروژه‌های بلندپروازانه عظیم در مقیاس شهری بود که همگی حول همین ایده نوآوری دیجیتال و آینده‌ای با انرژی پاک شکل گرفته بودند. ایده‌ای که محور فعالیت‌های تبلیغاتی پروژه لاین را نیز شکل می‌دهد.
وقتی یک شرکت سرمایه‌گذاری با هدف ترسیم چشم‌اندازی برای آینده فناوری پاک در خارج از ابوظبی، پروژه شهر «مصدر» را آغاز کرد، سرانه ردپای زیست‌محیطی امارات متحده عربی به‌طرز آشکاری بالا رفت. اما با گذشت تقریباً دو دهه، هنوز این پروژه به اتمام نرسیده و بحث‌های زیادی وجود دارد درباره سازه‌های ناتمامش که طی فرایندهایی بسیار آلاینده ایجاد شده‌اند! این روزها نتایج مختلف طرح‌های سبز این پروژه و شباهت آن به شهر ارواح موجب شده به فکر تغییر کاربری‌اش بیفتند.
همچنین، وقتی شهر هوشمند شرکت اینچئون یوسیتی در کره جنوبی پیشنهاد شد، دولت کره جنوبی امیدوار بود پروژه، کانون شاخصی برای توسعه کسب‌وکار بین‌المللی باشد، اما با همه فناوری‌های فانتزی که در بسیاری از بخش‌های تکمیل‌شده آن استقرار یافته‌اند، تا امروز شهری کم‌جمعیت، متروکه و ملال‌انگیز باقی مانده است.عربستان سعودی میانه دهه ۲۰۰۰ به این موج پیوست و به «شهر اقتصادی ملک عبدالله» پروژه‌ای به وسعت واشنگتن دی‌سی، می‌نازید. این پروژه نوید آن را می‌داد که با دور کردن عربستان از نفت و گشایش یکی از بزرگ‌ترین و کارآمدترین بندرهای تجاری دنیا، کسب‌وکار این کشور را متحول خواهد کرد. پروژه شهر اقتصادی ملک عبدالله را به‌عنوان یک طرح توسعه دوستدار محیط زیست تبلیغ می‌کردند، اما طراحان نتوانستند هزینه‌های ساخت و حتی ارتباطات این شهر را تأمین کنند درنتیجه کار به ورشکستگی کشید و کل پروژه خوابید.
اختراع دوباره یک چرخ پیشرفته
به تازگی طرح «سایدواک لبز» شرکت آلفابت نیز در مقیاسی کوچک‌تر ولی همچنان قابل‌توجه، تلاش می‌کرد با استفاده از فناوری، یک منظره شهری مهندسی‌شده بسازد، رویکردی که معمولاً مثل اختراع دوباره چرخی پیچیده‌تر است! پروژه « کیساید» همزمان با عنوان «اولین محله دنیا که بر پایه اینترنت ساخته شده است» تبلیغ می‌شد و همه‌جور وعده فانتزی برای مقابله با سرمای زمستان در پیاده‌روها و جلوگیری از اتلاف انرژی می‌داد. این پروژه در سال۲۰۲۰ با شکست روبه‌رو شد.
اختراع دوباره یک چرخ پیشرفته
به تازگی طرح «سایدواک لبز» شرکت آلفابت نیز در مقیاسی کوچک‌تر ولی همچنان قابل‌توجه، تلاش می‌کرد با استفاده از فناوری، یک منظره شهری مهندسی‌شده بسازد، رویکردی که معمولاً مثل اختراع دوباره چرخی پیچیده‌تر است! پروژه « کیساید» همزمان با عنوان «اولین محله دنیا که بر پایه اینترنت ساخته شده است» تبلیغ می‌شد و همه‌جور وعده فانتزی برای مقابله با سرمای زمستان در پیاده‌روها و جلوگیری از اتلاف انرژی می‌داد. این پروژه در سال۲۰۲۰ با شکست روبه‌رو شد.
طرح ایلان ماسک برای ساخت شهر مریخی اسپیس‌ایکس و طرح جف بزوس برای ایجاد کلونی‌های اونیل (استوانه‌های چرخان) در مدار نزدیک زمین هم در فهرست این طرح‌ها و ادعاهای بلندپروازانه قرار می‌گیرد. شاید ما انسان‌ها، با هم می‌توانیم شهرهای شگفت‌انگیزی برای آینده بسازیم. اما هروقت اشخاص و شرکت‌های ثروتمند زمام کارها را با الگوی بالا به پایین و مبتنی بر فناوری در دست می‌گیرند، باید بدانیم واقعاً هدف از این اقدام اقتصادی بین‌المللی چیست؟
پروژه‌های ابرشهری مثل نئوم، نشانه‌ای است برای خروج جریان پول از نظام دموکراتیک و ورود به پروژه‌های مهندسی اجتماعی معمولاً ناقص که هرگز هیچ تعهدی برای ارائه خدمت به همه ما ندارند.
پروژه‌های ابرشهری مثل نئوم، نشانه‌ای است برای خروج جریان پول از نظام دموکراتیک و ورود به پروژه‌های مهندسی اجتماعی معمولاً ناقص که هرگز هیچ تعهدی برای ارائه خدمت به همه ما ندارند.
نظر شما