مثل عکس سجل است. عکس بالای شناسنامه، سمت چپ که همه یکی از آن داریم و اگر سری به آلبوم پدر و مادرمان بزنیم یکی نمونه از آن عکس سه در چهار مشکی را که برای ورود به دنیای بزرگسالی فوری فوتی گرفته شده، خواهیم دید. مثل عکس سجل است، سیاه و سفید، فوری، بدون شیله پیله و اگر بخواهم حق مطلب را درباره‌اش ادا کنم، باید بنویسیم برای پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هایمان خود خود عکس سجل بود. عکسی که عین عکس شناسنامه معرفشان بود و می‌گفت که هستند و اهل کجا و اهلی چه کسی هستند. عکسی به نام عکس «حرم بارگاه» که شناسنامه همه زائران مشهدالرضا(ع) بود و عین هر عکس هویتی دیگری می‌توانستی رد و نشانش را توی خیلی از خانه‌های ایران و ایرانی‌ها ببینی. این را من نمی‌گویم. این گستره انتشار در ایران و خارج از ایران، یکی از ویژگی‌ها خاص عکس‌های حرم بارگاه است که در پژوهش‌ها آمده است. نسرین ترابی در مقاله عکاسی زیارت به دیگر ویژگی‌های عکس‌های حرم بارگاهی اشاره کرده است. در ادامه برخی از این ویژگی ها را با هم مرور می‌کنیم.
- می‌گویند ابتدای دوره پهلوی حدود سال 1305 که عکس و عکاسی حرفه‌ای متداول شده بود، عکاسان فوری و دوره‌گرد به همراه دوربین‌های فوری چوبی، اطراف حرم مطهر علی بن موسی‌الرضا(ع) برای خودشان جایگاهی داشتند.
- ابراهیم ذهبی معروف به سیاح، رسول عرب لین، کریم همایونفر، عبادس شادیفر، علی و صفر گلرخ، محمد نصرت، رحمت‌الله خانزاده، ابوالفضل فرهمند و... تعدادی از این عکاسان بودند.
- در حال حاضر هرچند هنوز تعدادی از عکاسان قدیمی این رشته در قید حیات‌اند اما تعداد کمی کسب‌وکارشان را ادامه می‌دهند.
- مشتری‌های این نوع عکس، زائران بودند. مسافری که یک یا چند نسخه از عکسش را تحویل می‌گرفت و ممکن نبود برای مراجعه دوباره یا درخواست چاپ نسخه‌ای دیگر به عکاسخانه برگردد، پس این نوع عکس‌ها آرشیوی ندارند.
- تنها مسافرانی که حی و حاضر بودند، مخاطب عکس‌های حرم بارگاه نبودند؛ به خاطر ارزش معنوی این عکس‌ها برای زائران، می‌شد عکس عزیز از دست رفته‌شان را در پس‌زمینه‌ای از حرم مطهر جاودانه کنند.
- مخاطبان این گروه از عکس، بسیار متنوع هستند، با وجود این می‌شود گفت این عکس یک‌جورهایی بیشتر مختص آدم‌های معمولی بود. عکاسان هم بیشتر از طبقه غیرمرفه بودند.
- در این حرفه، عکاسان فصلی هم بودند که فقط در فصل بهار و تابستان که زائر بیشتر بود، در قهوه‌خانه‌ها از مسافران عکس می‌گرفتند.
- می‌شود گفت کمتر عکسی به اندازه عکس‌های حرم بارگاه گستره انتشار دارد.
- طبیعی است که تعداد عکس‌های گرفته شده در این گروه بسیار زیاد باشد.
- قدیمی‌ترین پرده حرم بارگاهی موجود در مشهد متعلق به عکاسی محمدی است که در سال 1342 توسط غلامحسین عرب لین کشیده شده است.
- از نقاشانی که در گذشته برای عکاسان این بخش پرده نقاشی کرده‌اند می‌توان قوللر آقاسی را نام برد که به دعوت عباس شادیفر به مشهد آمد و در عرض 24ساعت یک پرده برای او نقاشی کرد.
- عنوان فتومونتاژها و کلاژهای عکسی در این گروه انجام می‌شد تا تصویر حاصل از حرم در پس‌زمینه به طبیعی‌ترین شکل ممکن ارائه شود.
- سال 1377 عکاسان به فکر استفاده از رایانه، فتوشاپ و دوربین‌های دیجیتال برای نتیجه بهتر مونتاژها افتادند. این اتفاق در دهه80 سبب رونق دوباره عکس حرم بارگاه شد.
آزاده خلیلی
نظر شما