این تداوم، نهتنها در سیاست و مقاومت نظامی، بلکه مهمتر از آن، در عرصه فرهنگی و اجتماعی نیز مشهود است. سید عزیز با بهرهگیری از ایدههای صدر و افزودن ابزارها و روشهای روزآمد، توانست یک «زیستجهان فرهنگی و اجتماعی» کارآمد و پویا برای مقاومت بسازد که هم هویتساز است و هم مشروعیتآفرین. در این یادداشت، به بررسی ابعاد مختلف این حرکت فرهنگی میپردازیم.
فرهنگ مقاومت؛ از ایده تا زیستجهان
بزرگترین نقطه پیوند میان امام موسی صدر و سید حسن نصرالله، شاید همین «فرهنگ مقاومت» باشد. صدر، مقاومت در برابر اشغال و بیعدالتی را یک اصل اساسی میدانست. نصرالله این ایده را گسترش داد و آن را به یک فرهنگ همهجانبه تبدیل کرد. در این فرهنگ، هر چیزی از موسیقی و شعر گرفته تا مراسم آیینی، در خدمت مقاومت است. حزبالله با ابزارهایی همچون المنار، مدارس «شبکه المهدی» و مراسم یادبود شهدا، توانست این فرهنگ را در نسلهای مختلف بازتولید کند.
خدمات اجتماعی؛ از رفع نیاز تا هویتسازی
محرومیت، مفهومی چند بعدی است و محرومیت اقتصادی تنها یکی از ابعاد آن است. به گفته جامعهشناسان، محرومیت دارای ابعاد مختلف اجتماعی، فرهنگی و روانی است. پیتر تاونسند، جامعهشناس برجسته، در نظریه «محرومیت نسبی» مطرح میکند افراد محروم، نهتنها از منابع اقتصادی کمتر برخوردارند، بلکه از مشارکت اجتماعی، دسترسی به خدمات عمومی و احساس تعلق به جامعه نیز محروم میشوند. این وضعیت، منجر به انزوای اجتماعی و کاهش احترام به خویشتن میشود و تا زمانی که احترام اجتماعی توسط حاکمیت معطوف به این طبقه نشود، محرومیت به اشکال مختلفی خود را بازتولید میکند. بنابراین، کمک مالی بهتنهایی نمیتواند تمام نیازهای افراد محروم را برطرف کند. آنها به دیدهشدن و مشارکت فعال در جامعه نیاز دارند تا احساس کنند بخشی از یک کل بزرگتر هستند و ارزش اجتماعی دارند.
شهید نصرالله نیز همانند امام موسی صدر، معتقد بود فقر فقط نداشتن پول نیست؛ بلکه فقر آموزشی، بهداشتی و حتی «احساس دیدهشدن» نیز بخشی از آن است. امام موسی صدر با تأسیس مدارس و مراکز خدماتی تلاش کرد شیعه لبنان احساس کند به رسمیت شناخته شده است. نصرالله این مسیر را با تأسیس نهادهای گسترده ادامه داد. شبکه مدارس المهدی، کلینیکها و بیمارستانهای وابسته به حزبالله و مؤسسات خیریهای همچون بنیاد شهید، نهتنها نیازهای فوری مردم را برطرف میکنند، بلکه هویت جمعی ساکنان جنوب لبنان را از نو میسازند.
المنار؛ صدای جهانی مقاومت
اگر امام موسی صدر با تأسیس «حرکة المحرومین» بهدنبال ایجاد نهادی همزمان سیاسی و فرهنگی بود، نصرالله این ایده را با ابزارهایی نوین گسترش داد. تأسیس شبکه تلویزیونی «المنار» در دهه ۹۰ میلادی، نقطه عطفی در این مسیر بود. المنار، رسانهای بود که مقاومت را از سطح یک تاکتیک نظامی به یک فرهنگ همهجانبه ارتقا داد. این شبکه با پخش اخبار، مستندها و برنامههای فرهنگی، نهتنها روایت حزبالله را به دنیا مخابره میکند، بلکه یک هویت پایدار برای مقاومت میسازد. از سرودهای کودکانه گرفته تا فیلمهای مستند، همه در خدمت تثبیت این هویتاند.
از حاشیه به متن
اگر امام موسی صدر تلاش کرد شیعه لبنان را از حاشیه به متن جامعه بیاورد، سید حسن نصرالله به تکمیل این ایده با ابزارهای روزآمد پرداخت. او با ساختن نهادهای فرهنگی و اجتماعی، نهتنها نیازهای محرومان را برطرف کرد، بلکه آنها را به شهروندانی مقاوم و آگاه تبدیل کرد. حرکت فرهنگی نصرالله، ادامه همان خطی است که امام موسی صدر آغاز کرد؛ خطی که محرومان را از تودهای منفعل به نیرویی فعال و هویتساز تبدیل میکند. این حرکت، نهتنها در لبنان، بلکه در سطح منطقهای و جهانی نیز الهامبخش است.
نظر شما