برای شهری چون مشهد که از ابتدای سال تاکنون، کمتر از انگشتان دو دست هوای پاک داشته، چه اقدامی میتواند در حفظ جان انسانها اثربخش باشد؛ کوتاه، میان یا بلندمدت؟ پرسشی که به نظر میرسد پاسخ آن با وجود موضوعات چندوجهی در مسئله آلودگی هوای مشهد، میتواند نتیجه نگرش مدیریتی مسئولان ما به حل مسائل و معضلهای شهر درباره آلودگی باشد.
به تازگی مدیر کل مدیریت بحران استانداری خراسان رضوی در خبری عنوان کرد: «ریزگردها و گرد و غبار اخیر مشهد و مناطق شمالی و شرقی استان نه نتیجه کوتاهمدت فعالیتها؛ بلکه پیامد تغییرات اقلیمی و کاهش بارشها هستند و تعطیلی مدرسهها و ادارهها بهتنهایی نمیتواند اثر قابل توجهی در مقابله با این پدیده داشته باشد. این موضوعی است که باید واقعاً با آن سازگار شویم؛ هرچند که مسائل سلامت مردم برای ما بسیار مهم است و بیشک این موضوعات را مدنظر قرار خواهیم داد. بنابراین به جای اتکا به تعطیلی مکرر، تمرکز باید بر راهکارهای پیشگیرانه و بلندمدت باشد؛ مانند رعایت نکات حفاظتی توسط مردم، هشداردهی به موقع، مدیریت فعالیتهای بیرون از خانه و تدابیر پیشگیرانه برای کاهش آسیبهای گرد و غبار، تا هم سلامت جامعه حفظ شود و هم روند آموزش و فعالیتهای اقتصادی دچار اختلال نشود. تعطیلیهای کوتاهمدت هرگز توان مقابله با این چالشهای عمیق را ندارد».
به طور حتم فقط تعطیلیهای مکرر اقدام مؤثری برای رفع آلودگی هوا نخواهد بود؛ به ویژه اینکه طبق اعلام پلیس متأسفانه با تعطیلیها در برخی ساعتهای روز، ترافیک نیز در شهر افزایش مییابد و مردم در خانهها نمیمانند. با این حال باید دید آیا مسئولان دولتهای مختلف در این سالها اقدامهای دیگری برای مقابله با گرد و غبار انجام دادهاند یا فقط تعطیل کردن را به عنوان راهکار غیرمؤثر تشخیص میدهند.
به نظر میرسد آن طور که باید و شاید، حل معضل آلودگی هوای مشهد، مسئله مسئولان استانی و ملی نیست و شاهد مثال هم فراوان است؛ رئیس سازمان محیط زیست کشور به تازگی در مشهد صحبت از اقدامهای وزارت نفت در این خصوص کرد که این وزارتخانه اولویت نسوزاندن مازوت را به نیروگاههایی میدهد که داخل بافت مسکونی هستند و گویا هنوز به مسئولان کشوری ثابت نشده شهر مشهد به قدری گسترش یافته که نیروگاه طوس فقط در ظاهر، در حریم شهر است؛ ولی در واقعیت، تبعات آلودگی آن در دل شهر قرار دارد. از طرفی موضوعات در دستور کار کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا، همچون ارتقای کیفیت سوخت، اسقاط ناوگان فرسوده و توسعه حمل و نقل نیز حکایت از اقدامهای بلندمدت دارد در حالی که یک اقدام مؤثر کوتاهمدت میتواند قطع همیشگی مازوتسوزی نیروگاه طوس باشد و تأمین برق مورد نیاز مردم در هر حال وظیفه دولت است.
همچنین مصوبههای سال گذشته کارگروه ملی کاهش آلودگی هوای کشور نشان میدهد در حالی که به صورت مشخص، اسم نیروگاههای شازند، شهید منتظری و منتظرقائم برای قطع مازوتسوزی، قید شده؛ ولی خبری از نیروگاه طوس مشهد که اکنون مازوتسوزی ۱۰۰درصدی دارد، نیست که همگی نشاندهنده تبعیض و اولویت نداشتن آلودگی هوای شهر مشهد در نگاه کلان مدیریتی کشور دارد.
تعیین تکلیف بدون اعتبار
به گفته معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی، معضل آلودگی هوای مشهد از ابتدای امسال افزون بر مازوتسوزی، در سطح بسیار بالایی مربوط به گرد و غبار بوده است.
مهدی یزدانجو در گفتوگو با خبرنگار ما تصریح کرد: متأسفانه در راستای مقابله با گرد و غبار، تکالیفی در کارگروه ملی گرد و غبار در سال ۱۴۰۲ برای دستگاههایی مانند راهآهن و جهاد کشاورزی تعیین شده؛ ولی هیچ ردیف بودجه و اعتبار خاصی در دستگاههای اجرایی برای این کار وجود ندارد. تنها راه این است که این تکالیف، مصوبه کارگروه امور زیربنایی را دریافت کند تا استان به عنوان یک پروژه بپذیرد و رایزنیهای خود را شروع کند و تا این اعتبار مصوب نشود، ما نمیتوانیم مطالبات استانی یا ملیمان را انجام دهیم. همچنین پیگیریهایی انجام دادهایم درباره ۱۰۰میلیارد تومان اعتبار مسئولیت اجتماعی وزارت نفت از سوی استاندار که امیدواریم این اعتبار نیز آزاد شود.
او گفت: ۱/۷ همت برآورد هزینه طرحی بود که منابع طبیعی در سال ۱۴۰۲ برای سرخس با مشارکت دستگاه اجرایی تهیه کرد که ۲۷۰ هکتار از مناطق مستعد و شناسایی شده برای گرد و غبار را بهینهسازی کنند و بحث نهالکاری و مدیریت گرد و غباریاش را داشته باشند. در فرایند تغییر دولتها این ردیف بودجه رقم نخورد. در حال حاضر با توجه به نرخ امروز منابع طبیعی ۲/۳ همت اعلام هزینه کرده که این عدد باید در کارگروه امور زیربنایی استان مصوب شود تا به صورت قانونی بتوانیم اعتبار ملی و استانی برای آن تعیین کنیم. تا آخر هفته، نامه درخواست این ردیف بودجه را به وزارت راه و شهرسازی به منظور دریافت مصوبه کارگروه امور زیربنایی ارسال میکنیم تا وزارت راه و شهرسازی نیز با اولویت در کارگروه تصویب کند.
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با بیان اینکه پدیده گرد و غبار یکشبه به وجود نیامده و یکشبه هم نمیتوان آن را از بین برد، ادامه داد: ما باید مبارزه با گرد و غبار را بر پایه بیولوژیک انجام دهیم؛ یعنی با پوشش گیاهی، بحث چرای دام و تغییر شیوه کشت مدیریت کنیم، نه فقط با مالچپاشی و بادشکنهای غیرزنده که مقابله با شنهای روان محسوب میشود نه گرد و غبار. این اقدامها زمانبر هستند و اگر همین الان شروع کنیم، دستکم سه تا چهار سال زمان میبرند. همچنین با توجه به اینکه ما با موجود زنده در این پروژهها سر و کار داریم، احتمال شکست در طرحها وجود دارد؛ اما باید اقدام کنیم و دست روی دست نگذاریم.
یزدانجو افزود: امروز از نمایندگی وزارت امور خارجه خواستیم فکتهای لازم برای کشور ترکمنستان را تهیه کند تا بتوانیم در بحث دیپلماسی با کشورهای همسایه توجیهپذیری لازم را داشته باشیم. با توجه به پایگاههای علمی همچون دانشگاه فردوسی، اداره کل هواشناسی و مرکز پایش شهرداری مشهد باید اطلاعات علمی لازم را ارائه دهیم تا در حوزه دیپلماسی نیز به سرعت فعالیت خود را آغاز کنیم اگرچه تاکنون نیز اقدامهایی در این حوزه داشته و دو تفاهمنامه هم امضا کردهایم.
وی تأکید کرد: همانطور که میدانید صحرای قرهقوم تأثیر زیادی بر آلودگی هوای ترکمنستان ندارد و از این نظر آسیبپذیر نیست که بخواهد اقدامی انجام دهد. ما باید به منظور نتیجه گرفتن، توجیهات علمی و بینالمللی برای آنها داشته باشیم تا اقدام مؤثری برای ما انجام دهند. با این حال در کارگروه مصوب کردیم بر اساس ملاحظاتی که وزارت امور خارجه در این زمینه به ما اعلام کند، در کمتر از یک یا دو هفته اطلاعات جمعآوری و در اختیار نمایندگی وزارت امور خارجه شرق کشور قرار بگیرد.
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با بیان اینکه تصمیمهای کوتاهمدت و بلندمدت در مقابله با گرد و غبار باید همراه با هم انجام شوند، به چالشهای موجود در راستای کاهش آلودگی هوای مشهد اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات ما در این زمینه بازخورد اقدامهاست. ما مدرسهها را تعطیل میکنیم تا همشهریان بیشتر در منازلشان بمانند؛ ولی بار ترافیکی بالا میرود و متأسفانه بر اساس اعلام پلیس، در روزهایی که تعطیل میکنیم، ترافیک نیز در بعضی از ساعات بیشتر میشود.
یزدانجو با بیان اینکه اگر همراهی همشهریان را داشته باشیم، شاید تصمیمگیریها دلگرمکنندهتر باشد، اظهار کرد: احساس میکنیم تنها با تعطیل کردن، مردم عکسالعمل مناسبی نشان نمیدهند. تمام اینها باید با هم باشند؛ یعنی ما باید مواجهه گروه حساس با آلایندهها را به شدت کاهش دهیم؛ حالا چه با تعطیلی، چه با استفاده از ماسکها و کارهای حفاظتی. در کنار آن باید کارهای بلندمدت و میانمدت برای مقابله با آلودگی نیز انجام شود.
همراهی یک سویه
هماکنون آلودگی هوا در مشهد به یکی از چالشهای اساسی زندگی شهری تبدیل شده و افزون بر اقدامهای بلندمدت، نیازمند تدابیر فوری و مؤثر است. اگرچه تعطیلی راهکار مقابلهای برای مبارزه با گرد و غبار نیست؛ اما اقدامی کوتاهمدت و پیشگیرانه برای حفظ جان انسانهاست که نمیتوان از خیر همین اقدام کوچک گذشت. درست است که تجویز سازگاری برای مردم با وضع موجود در نگاه نخست میتواند به حفظ آرامش و مدیریت بحران در جامعه کمک کند؛ اما هنگامی که دولت تأمین اعتبار و تعیین ردیف بودجه برای مصوبهای را که خودش دو سال پیش به منظور مقابله با گرد و غبار توسط دستگاههای اجرایی تصویب کرده، دو سال به تأخیر میاندازد، آیا میتوان انتظار داشت همیشه فقط مردم همراهی کنند و با شرایط آلودگی هوا و ناترازی انرژی سازگار شوند؟ هرچند سازگار نباشند، چه کنند؟ در واقع کار دیگری از دستشان برنمیآید.
نظر شما