حجت‌الاسلام‌ قائمی‌نیک، کارشناس دینی و مشاور خانواده با اشاره به اهمیت مدیریت درونی انسان و نقش آن در روابط خانوادگی اظهار داشت: امروز بسیاری از تنش‌های خانوادگی، ریشه در بی‌توجهی به ساختار درونی انسان دارد. وقتی ذهن و قلب ما آشفته‌اند، هیچ گفت‌وگویی به آرامش نمی‌رسد. نخستین گام در تحکیم روابط، کنترل درون و مراقبت از ورودی‌های قلب است.

وی با تأکید بر پیوند مستقیم تعالیم نبوی با مهارت‌های انسان‌ساز افزود: پیامبر گرامی اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در خطبه‌های نورانی خود، دستورالعمل‌هایی طلایی برای زندگی خانوادگی ارائه کرده‌اند؛ بر تعظیم بزرگ‌ترها، ترحم به خردسالان، گذشت، مدیریت نفس و مراقبت از ورودی‌های ذهنی تأکید دارند. این نکات، نه فقط یک توصیه اخلاقی بلکه یک نقشه راه برای ساختن جامعه‌ای سالم و خانواده‌ای آرام است.

حجت‌الاسلام قائمی‌نیک خاطرنشان کرد: ما اگر بتوانیم مهارت‌هایی مانند همدلی، گذشت، خویشتن‌داری و هوشیاری در برابر اطلاعات غلط را در خود تقویت کنیم، پیوندهای عاطفی‌مان محکم‌تر می‌شود. اما زمانی که بی‌محابا هر سخن یا تصویر را به ذهن راه دهیم، همان آرامش از درون ما رخت می‌بندد. مراقبت از ورودی‌های قلبی، سنگ‌بنای یک زندگی آرام و پرمحبت است.

تعظیم بزرگان و ترحم به خردسالان؛ راهی برای پیوند دل‌ها

وی تصریح کرد: در آموزه‌های پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) آمده که مؤمن، هم در برابر بزرگ‌ترها ادب دارد و هم با کودکان مهربان است. اگر این دو رفتار در خانواده نهادینه شود، روح احترام متقابل شکل می‌گیرد. احترام، محبت می‌آورد و محبت، کدورت‌ها را از بین می‌برد.

وی تصریح کرد: کسی که می‌خواهد روابط صمیمانه و تعاملی داشته باشد، باید از کینه و نفرت بپرهیزد. محبت، در دل پاک ریشه می‌دواند؛ دلی که از بغض و قضاوت خالی است. تعامل مبتنی بر اخلاق دینی، رمز آرامش خانواده است؛ هر جا اخلاق و رأفت حضور دارند، سوءتفاهم از بین می‌رود.

حجت‌الاسلام قائمی‌نیک همچنین درباره سبک رفتاری و اجتماعی انسان گفت: پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) به ما آموخته‌اند که همدلی و تقسیم مواهب، حتی در ساده‌ترین امور، چقدر می‌تواند تأثیرگذار باشد. اگر انسان بتواند اندک داشته‌اش را با دیگران قسمت کند—حتی در حد یک نوشیدنی ساده—روح الفت در او زنده می‌شود. این عمل کوچک، جلوه‌ای از گذشت و اتحاد است و ریشه در نوع‌دوستی دارد. وقتی هرکدام از ما به آرامش دیگری بیندیشیم، جامعه‌ای سرشار از مهربانی خواهیم داشت.

وی اضافه کرد: همدلی، مهارتی است که باید آموخته شود. در قرآن کریم و سیره نبوی نیز، همدلی به‌عنوان اساس روابط انسانی معرفی شده است. انسان همدل، درد دیگران را حس می‌کند و آن را از خود جدا نمی‌داند، همین کاستن از فاصله‌های احساسی، باعث می‌شود شخصیت‌ها رشد کنند و روابط خانوادگی دوام پیدا کند.

حجت‌الاسلام قائمی‌نیک با بیان اینکه خودآگاهی و کنترل نفس دو مؤلفه اساسی در تربیت اخلاقی هستند، گفت: اگر کسی چشم خود را از دیدن خلاف بپوشاند، گوش خود را از شنیدن سخن ناروا بازدارد و زبان خود را از دروغ و غیبت نگه دارد، در مسیر درست است. وقتی اعضای بدن در اطاعت عقل قرار بگیرند، تعادل روحی برقرار می‌شود.

وی یادآور شد: درواقع تمرین تسلط بر نفس، تمرین شناخت خویشتن است. بسیاری از ما به دنبال آرامش بیرونی هستیم، درحالی‌که آرامش از درون آغاز می‌شود. وقتی انسان، ذهنش را پاک کند، چشمانش را مهار کند و زبانش را کنترل نماید، اولین نشانه‌های آرامش را در روابط خانوادگی خواهد دید.

کارشناس دینی ادامه داد: بخشش یکی از عمیق‌ترین مفاهیم قرآنی است و خداوند در کتاب خود فرموده است: ‹ببخشید و درگذرید؛ آیا دوست ندارید خداوند نیز شما را ببخشد؟ › این آیه، کلید ارتباط سالم انسانی است؛ زیرا وقتی انسان می‌بخشد، از قید کینه آزاد می‌شود. کسانی که نتوانند ببخشند، با هر خاطره‌ای دوباره دچار اضطراب می‌شوند، اما کسی که گذشت می‌کند، فارغ از گذشته، در مسیر رشد قرار می‌گیرد.

وی با ذکر روایتی از امیرالمؤمنین علی(علیه‌السلام) گفت: حضرت فرمودند: «بخشش زیبا آن است که گنهکار را مجازات نکنی.» یعنی بخشش، نه با لفظ که در عمل معنا می‌یابد. کسی که بخشید اما مدام خطای طرف مقابل را یادآوری کرد، در واقع منت گذاشته و این از ارزش عمل می‌کاهد. بخشش خالصانه، نشانه بلوغ روح و عمق ایمان است.

وی با تأکید بر اینکه قلب و ذهن انسان باید تحت مراقبت دائم باشند، ابراز کرد: اگر ذهن ما هر صدایی را بشنود یا هر تصویری را ببیند، در نهایت از آرامش محروم می‌شود. ورودی‌های آلوده، سلامت روان را می‌گیرند. ما باید همان‌قدر که غذای جسم خود را کنترل می‌کنیم، مراقب غذای روح خود یعنی اطلاعات، تصاویر و سخنان نیز باشیم.

حجت‌الاسلام قائمی‌نیک افزود: امروزه بیشترین آسیبی که به آرامش خانوادگی وارد می‌شود، از ناحیه ورودی‌های ذهنی است. اخبار پراسترس، محتوای ناسالم، یا حرف‌های ناامیدکننده، روابط را متزلزل می‌سازد. در محیطی که ذهن آشفته است، محبت دوام ندارد. بنابراین، مدیریت ورودی‌های ذهن، یک تمرین دینی و خانوادگی هم‌زمان است.

وی درباره تقویت اراده اظهار کرد: گاهی انسان می‌داند چه باید بکند، ولی چون اراده‌اش ضعیف است، عمل نمی‌کند. دین، برنامه‌ای برای استحکام اراده است. عبادت‌ها، روزه، نماز، و ریاضت‌های اخلاقی، همه برای تمرین تسلط بر خود طراحی شده‌اند. کسانی که در مسیر بندگی خدا گام برمی‌دارند، عملاً در حال آموزش اراده‌اند.

وی تصریح کرد: حکمت این تعالیم در این است که انسان بتواند در تصمیم‌ها و رفتار خود پایدار بماند. ضعف اراده، روابط خانوادگی را هم تهدید می‌کند؛ کسی که نتواند بر خشم خود مسلط شود، ارتباطش را تخریب می‌کند. پس تقویت اراده همان کنترل رفتار، گفتار و احساسات در همه روابط، به‌ویژه در خانه است.

حجت‌الاسلام قائمی‌نیک خاطرنشان کرد: اگر هرکس در خانواده خود این اصول را تمرین کند، مراقبت از ورودی‌ها، کنترل نفس، تمرین بخشش و پرهیز از کینه، محیط خانه به محیط آرامش تبدیل می‌شود. خانواده‌ای که در آن زبان به نرمی گشوده می‌شود و دل‌ها از صفا لبریز است، همان جایی است که خداوند سکینه خویش را نازل می‌کند.