مناظره درباره یک واقعه تاریخی، موضوعی بود که روز گذشته توجه بسیاری از علاقمندان مباحث معرفتی را به خود جلب کرد. مناظره‌ای که بیش از ۸ هزار نفر آن‌را در بستر ناپایدار یوتیوب و هزاران نفر نیز از سایر سکوها دنبال کرده یا به مشاهده بخش‌های ضبط‌شده آن اکتفا کردند.
حجت‌الاسلام سلیمانی‌اردستانی که پیش از این ادعاهایش درباره حوادث پس از رحلت پیامبر(ص) و شهادت حضرت زهرا(س) با واکنش هایی مواجه شده بود، در یک رسانه‌ وهابی هم حاضر شده و سخنانی گفت که عقاید شیعه را به چالش می‌کشید. سخنانی که پیشنهاد مناظره از سوی حجت‌الاسلام حامد کاشانی را به دنبال داشت.
حامد کاشانی روحانی و خطیب چهل‌ساله‌ای است که آثاری در تاریخ تشیع دارد و به ادعای خودش ۲۰ سال صرف مطالعه تاریخ اسلام و امامت‌پژوهی کرده است، با شرط رعایت احترام متقابل اخلاق و مبتنی بر موازین علمی و تمرکز بر موضوع، سلیمانی‌اردستانی را به اثبات ادعاهایش دعوت کرد. او در اقدامی جالب، ساعتی پیش از مناظره همه مستنداتی که قرار بود در مناظره استفاده کند و از جمله تصویر صفحات کتب را در جزوه‌ای ۹۲صفحه‌ای منتشر کرد.
سلیمانی‌اردستانی ۶۶ساله، پژوهشگر ادیان و از متفکران جریان موسوم به نواندیشی دینی است و آثاری هم در زمینه ادیان ابتدایی، مسیحیت و یهودیت دارد. اما خود معترف است که مطالعات عمیقی در زمینه تاریخ اسلام و منابع شیعی نداشته و حتی تصریح می‌کند که خود را شیعه مصطلح نمی‌داند و گاهی شیعه، گاهی اهل‌سنت و گاهی وهابی است. با این‌حال با لباس روحانیت در عرصه‌های رسانه‌ای حاضر شده و به نقد باورهای شیعه می‌پردازد.
در این مناظره هم سلیمانی‌اردستانی بیش از استناد به وقایع تاریخی و محکمات الاهیاتی شیعه، ذهنیت‌های تاریخی، باورهای عامه و محتوای روضه‌ها را هدف گرفته بود و البته ادعایی هم بر اثبات ادعاهایش به‌عنوان واقعیت تاریخی نداشت. او تنها مدعی بود گزاره‌های مطرح‌شده، «دلایل انباشتی» و در واقع مجموعه شواهد و قرائن ضعیف و ظنی هستند که نتیجه‌ «پدیدارشناسانه» به همراه داشته باشند.
در مقابل، حامد کاشانی مبانی، استدلال‌ها و شواهد مورد ادعای طرف مقابل را ضعیف و ذوقی و خارج از چارچوب‌های علمی و تاریخ‌پژوهی روش‌مند و حتی پدیدارشناسانه می‌دانست و ادعاهای خود را به جزوه مستنداتش که پیش‌تر منتشر کرده بود ارجاع می‌داد.
اما مهم‌تر از ادعاهای طرفین و نتیجه مناظره، ضرورت اصل گفت‌وگو و مناظره است. هرچند مناظره عمومی از آن‌جا که بیش از روش‌ها و مبانی علمی، تابع مهارت‌های خاص و فضای گفتمانی حاکم است، لزوما به رد و اثبات علمی یک موضوع منجر نمی‌شود؛ بلکه موضوع را به قضاوت افکار عمومی می‌گذارد. اما همین فرایند می‌تواند جامعه را به فکر وادارد و زمینه‌ای برای رسیدن به حقیقت در زیر باران شبهات ایجاد ‌کند.مباحث تاریخی و مذهبی با توجه به تعدد روایات و خلل‌های موجود در منابع، طبیعتاً اختلاف‌انگیز هستند؛ اما راه‌حل آن در سکوت نیست! باید گفت‌وگو کرد و از طرح مباحث اختلافی نهراسید. گفت‌وگوی روش‌مندی که مبتنی بر اخلاق و تحمل باشد، فضای عمومی را به سمت فهمی مشترک سوق خواهد داد.در این مناظره که در رسانه «آزاد» برگزار شد، رعایت اخلاق مناظره و ادب علمی از سوی طرفین، به‌جز موارد جزئی، مشهود بود و چنین فضایی به مخاطب کمک می‌کرد تا فارغ از جنجال و هیجان‌های بی‌مورد، استدلال‌ها را بشنود و قول احسن را بپذیرد.
با این‌حال باید توجه داشت که سکوهای برخط غیررسمی از آن‌جا که چارچوب‌های روشنی ندارند و جنجال و هیجان هرچه بیشتر را دنبال می‌کنند، ممکن است باعث برانگیختن احساسات و افزایش شکاف‌ها شوند.
شاید با فضای فعلی، برگزاری چنین مناظره‌ای با توجه به موضوع خاص آن در صداوسیما بعید به‌نظر برسد، اما واقعیت آن است که رسانه ملی باید چنین بستری را برای گفت‌وگوهای جدی و آزاداندیشانه ایجاد کند تا بتواند به مرجعیت خود تداوم بخشد.