در این میان بی شک شهرستان سبزوار با پیشینه چندین هزار ساله خود میراث دار وقایع و اتفاقاتی بزرگ در تاریخ ایران می باشد، سرزمینی که خاستگاه قیام های شیعی یحیی بن زید(ع) و سربداران بود و پایتخت اولین حکومت شیعی ایران به حساب می آید.
حکومتی که توانست تاثیری شگرفت بر گسترش تشیع در ایران بگذارد و قیام ها و حرکت های منبعث از آن به حکومت صفویه و تثبیت تشیع در ایران انجامید. با این اوصاف امروزه سربدارن، تاریخ آنها و بناهای تاریخی این نهضت در حاشیه فراموشی و نابودی قرار دارد .
این بی توجهی و گاها غفلت ها این سوال را در ذهن هر علاقمند به تاریخ و فرهنگ سربدارن ایجاد می کند که آیا واقعا زمان آن فرا نرسیده که مجموعه مسئولین شهرستان برنامه ای مدون و جامع جهت حفظ و نگهداری ابنیه و آثار این دوران و شناساندن این برهه ی مهم از تاریخ ایران به همگان تدوین کنند؟
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سبزوار درباره سربداران و میراث این نهضت ونیز برنامه های این اداره در جهت حفظ و نگهداری بناهای این دوره در گفت و گو با خبرنگار قدس آنلایندر سبزوار گفت : نهضت سربداران در قرن ۸هجری و در زمانه سلطه ی مغولان بر ایران در ولایت بیهق شکل گرفت و مردانی از روستای باشتین قیامی را آغاز می کنند که به نهضت و حکومتی بزرگ مبدل می شود که سیطره دولتشان از غرب به سمنان، شرق آن به طوس و همچنین نواحی بسیاری از خراسان جنوبی و شمالی امروز را در برمی گرفت و اینگونه بود که سربداران اولین حکومت شیعی ایرانی را رقم می زند و طی روند بسیار مناسبی که حکام سربداری در پیش می گیرند این حکومت به اندازه ۵۰ سال بر این مناطق حاکمیت می کند.
دکتر سلیمانی افزود : این نهضت یک تفکر بزرگ است، تفکری که به همه می گویید اگر حکومتی تاریخ فهمی داشته باشد و تاریخ مداری را رعایت بکند می تواند از آسیب ها جلوگیری کند. ورود مغول ها در ایران مربوط به عدم این تاریخ فهمی خوارزمشاهیان بود.
وی ادامه داد : در اینجا از شما می خواهم که این مفهوم را جزیی در نظر نگیرید یعنی این بدین معنی نیست که خوارزمشاهیان چند تاجر را کشتند و این اقدام باعث نابودی آنها شدند بلکه این این عدم تاریخ فهمی یعنی حاکمان این سلسله نظام تجارت دنیا را نادیده گرفتند و متوجه نشدند که در مجاورت آنها اروپاییان در حال فعالیت تجاری و مسحیت در حال مکتوب کردن علوم ایرانی بودند، این حاکمان با نگاه محدود قومی خود دفتر تمدن و فرهنگ یک امپراطوری بزرگ را سیاه کرد . حال اگر سربدارانی قیام می کند و از آب و خاک و دین و شرف انسان ها صحبت می کند (که در همین حوزه است که این نهضت در مدت کوتاهی به موفقیت های بزرگی دست می یابد) به این علت است که این نهضت در ابتدا از بدنه مردمی شروع می شود از مردمانی فرهیخته که با حساب و کتاب نگاه می کنند و در درون این نهضت فتوت نامه ها، فتیان و جوانمردان وجود دارند. و دولت مردان این نهضت شعور سیاسی، شعور دینی، مکتبی، ملی و جغرافیایی و تجاری دارند.
وی اظهار داشت : مهم ترین مسئله ای که به عنوان آسیب این نهضت می توان اشاره کرد، عدم فهم متقابل از یک عملکرد است. ما در تاریخ ایران پس از اسلام همواره دو مسئله را همگام و همراه با یکدیگر داشته ایم، یکی مباحثی که ایرانیت را دنبال می کند و دیگری مواردی که اسلامیت را و این دو گروه در نقطه ای به نام تشیع به هم می رسند. اگر سربداران شکست خورند به علت عدم فهم درست از هم نشینی این دو مفهوم است. یعنی تشیع به طور کامل و منطقی و بنیادی ترسیم نمی شود و در این نهضت تیره ملی و مذهبی به فهم مشترکی دست پیدا نمی کنند.
این مسئول فرهنگی ادامه داد : دومین علت این افول نفس قدرت است، مسئله قدرت منطق پذیر نیست مگر اینکه صاحب قدرت به قدری صعه صدر و شناخت عرفانی و اخلاقی داشته باشد که قدرت را بتواند کنترل کند.
سلیمانی اضافه کرد : جدای از دو مبحث مذکورکه از درون نهضت سربداران را خورد کرد و بهم ریخت از بیرون نیز عواملی مانند فعالیت های جانی قربان، تیمور لنگ و عواملی که اقتصاد این منطقه را تحت تاثیر خود قرار داده بود باعث شد این نهضت به سراشیبی و افول مبتلا گردد.
رییس اداره میراث فرهنگی سبزوار یادآورشد : ما در تاریخ خود حلقه های مفقوده داریم و هیچ مکانیزمی در ایران تا به امروز این حلقه های مفقوده را باز آفرینی نکرده و پیوستاری تاریخی برای ما ایجاد نشده است. این مهجور ماندن و درج نشدن البته دو دلیل دارد، ابتدا اینکه ما در ایران بر اساس یک عادت قدیمی آویزان به یک نگاه مرکزی هستیم و همیشه منتظریم تا بخشنامه ای برای ما بیاید تا ما کار خود را آغاز کنیم در حالی که هر سرزمینی باید آمایش بومی خود را داشته باشد، امروزه بوم شناسی علمی بسیار مهم در دنیا است و در دانشگاه های بزرگ جهان این علم تدریس می شود اما یک سوال در اینجا به وجود می آید، واقعا مابرای سربداران چه کردیم؟ آیا ما در زمینه مورفولوژی، جامعه شناسی، عرفان، جغرافیا، ورزش و … سربداران تا به امروز تحقیق و تحلیل جامعی به عمل آورده ایم؟پس گوشه ای از این غفلت متوجه خود ماست. اما در حالت دوم باید بدانید سرزمین ایران سرزمین وفور میراث فرهنگی است مثلا تنها در سبزوار بیش از ۸۰۰ اثر و بنای تاریخی داریم و همین وفور میراث باعث می شود پیکره مدیریتی مرکزی نتواند نگاه جامع و مدیریت کاملی بر این زیادت میراث داشته باشد این مشکلها در صورتی حل خواهد شد که ما به مکان جغرافیایی برگردیم. از شما می پرسم آیا در ایران امروز میراث فرهنگی به عنوان یک اولویت برای ما ضرورت دارد یا حفظ این میراث اهمیت دارد؟ ما هنوز در نقطه اهمیت این مقوله ایم و تا نقطه ضرورت فاصله بسیار داریم و تمام پروژه های فرهنگی ما نیز در همین نقطه متوقف شده، قاطعانه می گوییم مادامی که به ضرورت فکر کنیم باخته ایم.امسال برگزاری کنگره تاریخی سربداران را داریم که حرکتی شایسته و قابل تقدیر است و امیدواریم که لزوم ضرورت پرداختن به این برهه و میراث این نهضت بدین وسیله پدیدار گردد. در واقع حرکت از نقطه اهمیت به نقطه ضررت باید مهم ترین مسئله کنگره بین المللی سربداران باشد.
وی خاطر نشان کرد : قطعا نیاز است تاریخ سربداران به مهدکودک ها برود به مدارس ابتدایی و راهنمایی راه یابد و برای نیل به این مهم نیاز است تیمی از متخصصان بنشینند و وجوه روان شناسی و هنری و جامعه شناسی این مسئله را بررسی کنند که چگونه باید سربداران را از حاشیه به متن آورد.
سلیمانی گفت : متاسفانه اداره میراث فرهنگی هم اکنون منزوی ترین اداره شهرستان است. در شهرما صاحبان ثروت میراث فرهنگی را دشمن و مخل فعالیت های خود می دانند و این نظر را القاء می کنند که این اداره جلوی ساخت و ساز و عمران را گرفته است این در حالی است که ما از تخریب خانه ها و بناهای تاریخی جلوگیری می کنیم البته که این انزوا دو طرفه بوده یعنی مسئولین سابق هم فعالیتی برای بالا کشیدن خود و نمایان کردن نقش مهم این اداره در حفظ و آشکار کردن تاریخ و فرهنگ شهرستان انجام نداده اند و این دلایل باعث منزوی شدن میراث فرهنگی شده است اما باید بدانید تا به امروز بهترین و کاملترین تحقیقات و پژوهش های تاریخی و فرهنگی این دیار توسط کارشناس این اداره صورت گرفته است. در بحث تاریخ سربداران هم اکنون در حال تحقیقات و رایزنی جهت راه اندازی و تاسیس موزه تاریخ سربداران در روستای باشتین هستیم زیرا در مجموعه میراث فرهنگی و موزه شهر سبزوار به این اعتقاد داریم که خارج کردن اشیاء و آثار تاریخی از روستاهای ما باعث شده روستاها حقیر و فقیر شوند و امروزه روستایی مانند باشتین که زمانی فخر عالم و امکان بوده و نقطه آغاز اولین قیام شیعی ایرانیان، اینچنین مهجور و ناشناخته باقی بماند که بدون تردید این ظلمی تاریخی در حق مردم این خطه و نهضت سربداران است.
وی اظهار امیدواری کرد تاسیس این موزه در آینده نزدیک محقق شود که بی شک راه اندازی این مکان باعث رونق گردشگری این دیار نیز خواهد شد و به این ترتیب می توانیم فرایندگردشگری سربداران را آغاز کنیم .
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان سبزوار افزود : بدون تردید سربداران دَین بزرگی بر گردن تاریخ این سرزمین دارند و بی را ه نیست این جمله که بگوییم دین بزرگی بر گردن دنیا دارند، در واقع سربداران یک مفهوم عمیق را به دنیا نشان داد و آن این مهم بود که ای مردم جهان بدانید خیلی راحتتر و بهتر است که سرتان را در راه عزت و شرف خود به دار بدهید اما تن به ذلت و حقارت نسپارید، این پیام بسیار بزرگی است که ابعاد گسترده و جهانی دارد و امروز کنگره سربداران می خواهد این مفهوم را توسط دانشگاه حکیم سبزواری در جهان نشر دهد و این مفهوم را بین المللی کند که بی شک این بهترین مجال و فرصت برای این مهم است زیرا در تمامی دانشگاه های دنیا از بوم خودشان آغاز می کنند و تا زمانی که دانشجوی دکتری و ارشد ما بتواند رساله و مقالاتی در فضاهای بومی تدوین کند چرا این تحقیقات را به خارج این بوم برده و انجام دهد ما باید زمینه و پشتوانه ای برای تحقیقات محققان بومی خود باشیم هنگامی که دانشگاه بزرگی مانند حکیم سبزواری به عنوان پشتوانه ای بزرگ حامی میراث فرهنگی و تاریخ این بوم باشد و از داشته های تاریخی ما حمایت کند و راه را برای تحقیق و پژوهش پژوهندگان هموار سازد بی شک همگان به ارزشهای آثار و میراث فرهنگی پی خواهند برد و درصدد حفظ و نگهداری این داشته های غرور آفرین خواهند بود و امیدواریم به وسیله برگزاری کنگره سربداران این مهم نیز محقق گردد. / انتهای پیام
نظر شما