به گزارش قدس آنلاین به نقل از فارس، صنعت پتروشیمی یکی از مهمترین بخش‌های اقتصادی کشور است که توسعه آن با توجه به وجود منابع عظیم نفت و گاز در کشور ضروری است و مزایای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی فراوانی برای کشور دارد.
از آنجا که صنعت پتروشیمی می‌تواند یکی از مهمترین مصادیق حرکت به سمت پیاده سازی اقتصاد مقاومتی در کشور باشد، لازم است تا توجه جدی به توسعه آن شود و برنامه‌ها و اقدامات عملیاتی برای توسعه این صنعت در اولویت قرار گیرد با این وجود، برخی دیدگاه‌های نادرست متولیان صنعت پتروشیمی سبب شده است تا حرکت این صنعت در مسیر توسعه در سال‌های اخیر با کندی مواجه شود.
یکی از مهمترین باورهای غلط برخی مسئولان دولتی صنعت پتروشیمی «جذاب نبودن سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی برای سرمایه‌گذاران داخلی» است که منجر به تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری‌های غلط در این زمینه میشود و خروجی آن بلااستفاده ماندن ظرفیت‌های داخلی است؛ در واقع برخی از مسئولان کشور معتقد هستند که این صنعت برای سرمایه‌گذاران داخلی جذابیت خاصی ندارد و باید به سراغ سرمایه‌گذار خارجی رفت زیرا تا زمانی که تورم و ریسک سرمایه‌گذاری در کشور بالا است، سرمایه‌گذار داخلی می‌تواند با ذخیره‌سازی سرمایه خود در حساب‌های بانکی بیش از 20 درصد سود ببرد، بنابراین این سرمایه‌گذار ریسک مشارکت در تامین مالی پروژه‌های صنعت پتروشیمی را به این امید که احتمالاً در آینده به بازگشت سرمایه 20 درصدی برسد، نمی‌پذیرد.
در این مورد عباس شعری مقدم، مدیر عامل سابق شرکت ملی صنایع پتروشیمی اظهار نظرهایی در مورد سرمایه گذاری در این صنعت داشته و اینگونه گفته است که «کوچک ترین واحد پتروشیمی حداقل به 500 میلیون دلار سرمایه نیاز دارد و این پولی است که نزد سرمایه گذاران ایرانی به ندرت پیدا میشود یا اگر هم وجود داشته باشد، سرمایه گذاران ایرانی علاقه‌ای به این حجم سرمایه گذاری ندارند و ما نیاز داریم سرمایه گذاری خارجی در این صنعت ورود پیدا کنند دلیلش هم روشن است سرمایه گذار ایرانی وقتی می بیند به دلیل تورمی که در کشور وجود دارد، اگر پولش را در بانک بگذارد بیش از 20 درصد سود می‌برد، برایش دشوار است که این ریسک را بپذیرد و در صنعتی سرمایه گذاری کند که در آینده ممکن است 20 درصد بازگشت سرمایه داشته باشد در مقابل، سرمایه‌گذاران خارجی بسیار مشتاق هستند، برای این که در کشورهای اروپایی نرخ تورم و نرخ سود بانکی هر دو پایین است و این سرمایه گذاری برای آنها سودآور است.».
درباره اینگونه دیدگاه‌ها نکات زیر قابل طرح است:
1- تفاوت بسیار زیادی بین سود بانکی مطرح شده و سود سرمایه گذاری در پتروشیمی‌ها وجود دارد؛ چرا که سود بانکی مطرح شده از سوی مسئولین مربوطه «سود ریالی» است حال آنکه سود واقعی مشارکت در سرمایه‌گذاری در پتروشیمی‌ها، «سود دلاری» است و سود بانکی 20 درصدی ریالی به مراتب کمتر از سود 20 درصدی دلاری سرمایه‌گذاری در پتروشیمی‌ها است. در نتیجه، مقایسه مسئولین درباره جذاب‌تر بودن سود 20درصدی بانک‌ها نسبت به سود 20 درصدی پتروشیمی‌ها از دیدگاه متقاضیان حقیقی و حقوقی داخلی سرمایه‌گذاری در این صنعت، مقایسه نادرستی است.
میزان سوددهی واحدهای مختلف پتروشیمی به عوامل مختلفی از جمله نوع خوراک مصرفی (خوراک مایع یا خوراک گاز)، درجه پیچیدگی فناوری‌های مورد استفاده، ظرفیت تولید و میزان کشش بازار بستگی دارد. در ایران صنعت پتروشیمی شامل هر دو نوع پتروشیمی‌های خوراک مایع و پتروشیمی‌های خوراک گاز است و باید در مورد میزان سوددهی این دو نوع واحدهای پتروشیمی به صورت جداگانه بحث شود.
پتروشیمی های خوراک مایع: فناوری قدیمی، استهلاک بالای تجهیزات و عدم تنوع در محصولات تولیدی سبب شده است تا این نوع از پتروشیمی‌های کشور از جذابیت اقتصادی پایینی برخوردار باشند. این در حالی است که توسعه پتروشیمی‌های خوراک مایع در کشورهای دیگر و حتی کشورهای حاشیه خلیج فارس کماکان ادامه دارد، بنابراین احداث این نوع از پتروشیمی‌ها همچنان اقتصادی است. در نتیجه، انتظار می‌رود با رفع مشکلات پتروشیمی‌های خوراک مایع داخل کشور، جذابیت بالایی برای احداث واحدهای جدید خوراک مایع ایجاد شود. از آنجا که توسعه زنجیره ارزش و کاهش خام فروشی نیز جزء برنامه‌های راهبردی کشور و پایه های اصلی سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی است، زمینه سازی دولت برای افزایش سرمایه‌گذاری در واحدهای پتروشیمی خوراک مایع و توسعه این بخش از صنعت پتروشیمی کشور از اولویت خاصی برخوردار است.
پتروشیمی های خوراک گاز: اما میزان جذابیت اقتصادی پتروشیمی‌های خوراک گازی قابل مقایسه با پتروشیمی‌های خوراک مایع نیست به طوری که میزان جذابیت سرمایه‌گذاری در این واحدها به حدی بالا است که بیش از 80 درصد پتروشیمی‌های برنامه ریزی شده برای احداث در کشور در افق سال 1404 از نوع پتروشیمی‌های خوراک گازی خواهند بود. سود ریالی محقق شده پتروشیمی‌های خوراک گازی را به عنوان جذاب‌ترین بخش برای سرمایه‌گذاری بخش داخلی کشور در سال های 92 و 93 به طوری است که سود 38 درصد برای پتروشیمی زاگرس کمترین سود بدست آمده در بین واحدهای موجود به حساب می‌آید.
سود پتروشیمی‌های گازی کشور در سال 1392 (صورت مالی شرکت‌های پتروشیمی در بورس)
سود پتروشیمی‌های گازی کشور در سال 1393
3- با توجه به نکات فوق، سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف صنعت پتروشیمی بخصوص پتروشیمی‌های گازی از جذابیت خوبی برخوردار هستند. در نتیجه، اگر مسئولین کشور اقدام به راه‌اندازی مدل‌های تامین مالی مناسب برپایه استفاده از نقدینگی داخل کشور مانند صندوق سرمایه‌گذاری پروژه باشند و این اطمینان را به مردم بدهند که روند احداث این پروژه‌ها دچار توقف نخواهند شد و ارزیابی حجم سرمایه‌گذاری از ابتدای جذب سرمایه دچار نوسان نمی‌شود و همچنین حداقل سودهای متعارف را نیز با توجه به اینکه سود پتروشیمی‌های گازی بسیار بیشتر از سود بانکی است تضمین کنند؛ قطعاً بخش زیادی از سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای توسعه این بخش را می‌توان با تکیه بر توان مردمی پیش برد. این موضوعی است که با توجه به تاکید بند 1 سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی مبنی بر افزایش نقش مردم در اقتصاد کشور، از اهمیت خاصی برخوردار است.
4- حاکمیت ایران ابزارهای فراوانی برای مردمی کردن اقتصاد در دست دارد که بسیاری از کشورها از داشتن آن محروم هستند و آن ابزار همان مالکیت بر منابع نفت و گاز است. ابزاری که با در دست داشتن آن، می‌توان موتور محرک بخش‌های اقتصادی شد و با ایجاد جذابیت در این بخش با استفاده از سازوکارهای هوشمندانه ای مانند ایجاد مکانیزم‌های تنفس یا همان تخفیف مشروط در قیمت خوراک واحدهای پتروشیمی، جذابیت سرمایه گذاری در بخش هایی مانند صنعت پتروشیمی را افزایش داد تا اقتصاد کشور از وابستگی شدید به سرمایه‌گذاری خارجی که به شدت تابع عوامل سیاسی است، رها شود و پایه توسعه کشور، استفاده از سرمایه‌های داخلی قرار گیرد. به حداقل رساندن سرمایه خارجی مواهب بسیار دیگری نیز دارد و مهمترین آن جدا شدن از قید و بندهای فراوانی است که در ازای سرمایه‌گذاری خارجی، از سوی خارجی‌ها به ایران تحمیل میشود. به عنوان مثال، در این حالت، فاینانس خارجی به خرید تجهیزات و دانش فنی از کشور فاینانس کننده که به معنای پشت کردن به تولید داخل و ایجاد رکود و تعطیلی صنایع داخلی مشروط نخواهد شد.
در نتیجه، ضرورت دارد وزارت نفت با شفاف سازی سودآوری بالای صنعت پتروشیمی بخصوص پتروشیمی های گازی برای مردم و همچنین با پیش بینی سازوکارهای لازم برای افزایش سودآوری پتروشیمی های خوراک مایع، شرایط لازم برای افزایش سهم سرمایه های داخلی در توسعه صنعت پتروشیمی را فراهم آورد.
در عین حال با توجه به اینکه بزرگ‌ترین مزیت سرمایه‌گذاری خارجی برای کشور ما ورود فن‌آوری و دانش فنی تولید محصولاتی است که تا امروز در ایران تولید نشده‌اند و فن‌آوری بالاتری نیاز دارند، سرمایه‌گذاری خارجی باید به بخش‌هایی هدایت شود که خلاء فن‌آوری در آنها در کشور وجود دارد و به توسعه زنجیره ارزش کمک می کند. نه بخش‌هایی که بدون نیاز به فن‌آوری پیشرفته، سودهای کلان نصیب سرمایه‌گذاران خواهد کرد.
علی کهزادی
نظر شما