مریم احمدی شیروان:یک تحلیلگر مسائل سیاسی با تأکید بر اینکه رهبر معظم انقلاب همواره بر قانونمداری در جامعه تأکید داشته‌اند به خبرنگار ما می‌گوید: بعد از بیان این واژه افرادی که اهداف سیاسی خاصی را دنبال می‌کنند و مایل هستند این موضوع را با قانونمداری مخلوط کنند، سوءتعبیرهای بسیاری عنوان کردند. اما از آنجا که رهبری نظام خود در رأس قانونمداری است و بارها هم در سالیان گذشته به قانونمداری توصیه کرده‌اند، وقتی تأکید بر «آتش‌به‌اختیار» دارند حتماً به این مسئله توجه دارند که خلاف مقررات کشور رفتار نشود و مقررات مخدوش نشود.
فرمان «آتش‌به اختیار» برگرفته از وصیت نامه امام راحل است
اگر مردم نسبت به مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... حساسیت داشته باشند و وظیفه خود را به موقع و درست انجام دهند، قطعاً دستگاه‌هایی که عقب‌تر حرکت می‌کنند مجبور به جبران کاستی‌ها می‌شوند.
دکتر ناصر ایمانی، اضافه می‌کند: بحث «آتش‌به‌اختیار» را در وصیت نامه امام(ره) هم داشته‌ایم. البته نه با این لفظ، بلکه آنجا گفته شده است اگر مردم در جایی دیدند که مسئولان ذی‌ربط به وظیفه خود عمل نمی‌کنند، خودشان وارد شده و آن را اصلاح کنند. این سخن به معنای خلاف قانون رفتار کردن نیست، بلکه به این معناست که دانشجویان و عموم مردم برای انجام امور فرهنگی یا هنری منتظر نمانند تا دستگاه‌های کشور اعم از وزارت ارشاد، سازمان تبلیغات اسلامی، یا نهادهای مختلف دیگر وظیفه خود را انجام دهند. ضمن آنکه آن‌ها تصور نکنند چون این وظیفه بر عهده آن نهادها است، از دوش آن‌ها ساقط می‌شود.
نباید موضوع را سیاسی کرد
وی می‌افزاید:« آتش‌به‌اختیار» به معنای ورود همه افراد جامعه به صحنه‌های مختلف ابتکارها، خلاقیت‌ها و انجام وظیفه است. به طور مثال می‌دانیم که برخی از روستاها یا مناطق حاشیه‌نشین شهر‌ها دچار محرومیت هستند و وظیفه اصلی رفع محرومیت بر عهده سازمان‌های دولتی و نهادهای امداد رسان است. آتش‌به‌اختیار به این معنا است که مردم به شکل خودجوش می‌توانند در مساجد، محافل گوناگون و... به نیازمندان کمک کنند. این همان معنای ملموس آتش‌به‌اختیار است و به معنای انجام کاری خلاف قانون نیست.
این استاد دانشگاه به اظهارات برخی ناآگاهان و غرض ورزان اشاره کرده و می‌گوید: نباید موضوع را سیاسی کرد. این حرف به معنای انجام خودسرانه قوانین در جامعه نیست، ضمن اینکه آتش‌به‌اختیار تمامی حوزه‌ها را در برمی‌گیرد و مختص به مسائل اجتماعی یا فرهنگی نیست.
آتش‌به‌اختیار؛ حافظ ارزش‌های انقلابی
دکتر مجید ابهری، استاد جامعه شناسی نیز به خبرنگار ما می‌گوید: در میدان جنگ، وقتی خطوط فرماندهی ضعیف یا قطع می‌شوند و یا فرماندهان درگیری‌های مختلفی دارند «آتش‌به‌اختیار» اعلام می‌گردد. یعنی فرماندهان سطوح پایین بر اساس تشخیص و تجربه خود جنگ را ادامه می‌دهند. این استاد دانشگاه با تأکید بر لزوم امر به معروف و نهی از منکر می‌افزاید: وقتی امر به معروف و نهی از منکر به عنوان اصلی‌ترین اهرم‌های پیشگیری در جامعه کنار گذاشته شوند، دشمن، دوست و دوست، دشمن جلوه داده شده و اهداف اصلی و مهم جای خود را به موضوعات ناچیز و خارج از چارچوب می‌دهد. در صورتی که باید در چارچوب منطق و تجربه به ادامه مبارزه همت گمارد. «آتش‌به‌اختیار» یعنی دوستان ناآگاه را آگاه کنیم و در تمام زمینه‌ها مثل هنر، موسیقی، ادبیات و تمامی مسائل اجتماعی و فرهنگی کشور به محافظت از آرمان‌ها و ارزش‌های انقلابی بپردازیم.
آتش‌به‌اختیار هرج و مرج نیست
این فعال فرهنگی و اجتماعی در ادامه می‌گوید: وقتی که شورای عالی فضای مجازی، شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت ارشاد و سایر مراکز فرماندهی کشور که باید برنامه‌ریزی لازم و نقش فرماندهی داشته باشند، به هر دلیلی طوری عمل کنند که دشمن توانایی پیدا کند بر ترفندهای خود شدت بخشد، دیگر نباید منتظر اقدام از بالا باشیم. مهم‌ترین معیار و استاندارد رهنمودها، نظریات و راهنمایی‌های ولی حی ماست که تمام نیروهای وفادار به انقلاب باید بر اساس آن‌ها به وظایف انقلابی خود عمل کنند. وقتی دشمن تا پشت در خانه ما آمده و آرامش جامعه را بر هم می‌ریزد، این وظیفه‌ای عمومی و همگانی است که برای تقویت امنیت فکری جامعه حرکت کند و اجازه ندهد سستی و بی‌خیالی موجب فرسودگی نیروهای اصیل و وفادار شود.
ابهری خاطرنشان می‌کند: عده‌ای که مفهوم اصیل «آتش‌به‌اختیار» را درک نکرده و یا خود را به مسیر انحرافی سوق می‌دهند، می‌خواهند از این عبارت رفتارهای آنارشیک و خودمختار را نمایان سازند که باید برای اطلاع آن‌ها و افراد دیگر گفته شود «آتش‌به‌اختیار» هرج و مرج و حمله به خودی نیست. بلکه یکی از قانونمدار‌ترین رفتارها در جنگ سخت‌افزاری و جنگ فرهنگی است. نباید اجازه دهیم از یک اصل بی‌بدیل، خلاق و سازنده به دلخواه برداشت سوء شود.
رسیدگی به محرومان مصداق بارز آتش‌به‌اختیار بودن است
حمیدرضا ترقی، عضو هیئت امنای کمیته امداد امام خمینی(ره) نیز در توضیح این مفهوم به خبرنگار ما می‌گوید: آتش‌به‌اختیار بودن در حوزه کمک به محرومان و نیازمندان یکی از مسلماتی است که در آیین مقدس اسلام به عنوان یک وظیفه عمومی و مردمی در نظر گرفته شده است. مردم در انجام وظایف دینی خود نسبت به فقرا و محرومین وظایفی دارند که برای انجام این وظایف نیاز به دستور یا ابلاغ از سوی فردی خاص نیست و باید خود، آن‌ها را انجام دهند. به طور مثال فطریه، دِینی است به گردن روزه‌دار که باید در پایان ماه مبارک رمضان به فقرا تقدیم کند. یا صدقه که برای بیمه کردن هر فرد به فقرا داده می‌شود یا انفاق در راه خدا برای نیازمندان و محرومان از ویژگی‌های اهل ایمان و مؤمنان است و در آیات مکرر قرآن به عنوان یک وظیفه بر دوش همه مسلمانان گذاشته شده است. وی می‌افزاید: در اطعام نیازمندان هم مشوق‌های متعددی داریم که خداوند در قرآن و ائمه در روایات متعدد اهل ایمان را به اطعام نیازمندان توصیه کرده‌اند. در جای جای روایات و آیات قرآنی وظایف اهل ایمان در جامعه اسلامی نسبت به فقرا و محرومان وظیفه‌ای است که خودشان باید آن را انجام داده و پیش قدم در نیکوکاری و احسان باشند. در این راستا همه آتش‌به‌اختیار هستند. علت به وجود آمدن تعداد زیاد مؤسسات خیریه در طول تاریخ این است که مردم از طریق این مؤسسات مستقل از دولت، می‌توانند این آتش‌به‌اختیاری را با یک برنامه‌ریزی و اصول منظم و شناسنامه‌داری انجام دهند.در نظام جمهوری اسلامی بحمدالله همه در حوزه رسیدگی به محرومان آتش‌به‌اختیار هستند و روز به روز هم متکامل‌تر می‌شوند. چه به لحاظ فرهنگی، اقتصادی، عمرانی و... هیچ کدام در چارچوب دستورعمل و مصوبه و ابلاغیه از سوی دستگاه‌های اجرایی نبوده و عمل به آن‌ها بی‌قانونی هم محسوب نمی‌شود. تا وقتی که فقر و محرومیت در جامعه وجود دارد، برغم وجود دستگاه‌های حمایتی متعدد متولی محرومین و نیازمندان، بدون آتش‌به‌اختیار بودن مردم، نمی‌شود این مشکلات را حل کرد.
در برابر نیازمندان باید آتش‌به‌اختیار بود
ترقی در پایان بیان می‌کند: اگر مردم نسبت به مسائل اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و... حساسیت داشته باشند و وظیفه خود را به موقع و درست انجام دهند، قطعاً دستگاه‌هایی که عقب‌تر حرکت می‌کنند مجبور به جبران کاستی‌ها می‌شوند. از این روحیات در ابتدای انقلاب بسیار داشتیم و به عنوان روحیه انقلابی مردم هر جا احساس می‌کردند دولتمردان غفلت کرده‌اند، وارد عمل می‌شدند. بدون اینکه خودسری یا هرج و مرج داشته باشند و از چارچوب قوانین و مقررات خارج شوند. بنابراین در این حوزه به نظر می‌رسد ضمن اینکه مردم می‌توانند با دستگاه‌های حمایتی، مانند کمیته امداد، بهزیستی و مؤسسات خیریه همراهی کنند، خودشان هم مسئول هستند هر نیازمند یا محرومی که می‌بینند آتش‌به‌اختیار عمل کنند.
نظر شما