اقدامی که نه تنها نشانهای از اعتماد به نفس راهبردی جمهوری اسلامی ایران در عرصه انرژی است، بلکه پیامی صریح به غرب درباره بیاثر بودن تهدیدها و تحریمهای ادعایی آنان به شمار میآید.
تحرک اخیر در شرایطی رخ میدهد که موضوع بهاصطلاح «اسنپبک» و بازگشت تحریمهای شورای امنیت از سوی آمریکا و تروئیکای اروپایی بار دیگر به عنوان ابزار فشار تبلیغاتی علیه ایران مطرح شده است. پرسش اساسی این است که چرا جمهوری اسلامی ایران در این مقطع زمانی تصمیم گرفته نفتکشهای خود را آشکارا و با پرچم رسمی به سمت شرق و به ویژه چین روانه کند؟ روزنامه قدس در ادامه این گزارش، نظر چهار تن از چهرههای سیاسی و کارشناسان حوزه انرژی را جویا شده است؛ از اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس گرفته تا دیپلماتهای پیشین ایران در شرق آسیا.
هر حرکتی علیه شناورهای ایرانی هزینه دارد
اسماعیل کوثری، عضو کمیسیون امنیت ملی: وقتی سالهای قبل کشتیهای ما هدف تحریم و آزار قرار میگرفتند، طبیعی بود که واکنشهای متقابل نشان دهیم؛ قاعده سادهای که غربیها باید میدانستند: اگر شما دست برندارید، ما هم بیپاسخ نخواهیم ماند. تجربه سالهای اخیر ثابت کرد هر اقدامی علیه منافع دریایی ایران، پاسخ همتراز و حتی متقابل به دنبال خواهد داشت، چه توقیف باشد، چه تلاش برای تخلیه بار نفتی، چه ایجاد ناامنی در مسیرها. تهران با نمایش علنی نفتکشهای خود، عملاً به غرب تفهیم کرده دوران ترس از تحریم به پایان رسیده و در جهان چندقطبی امروز، دیگر هیچ کشوری حاضر نیست به بازیهای غیرقانونی واشنگتن تن دهد.بحث «اسنپبک» هم از اساس معنای خود را از دست داده است. ایران به تعهدات برجام عمل کرد؛ اما طرف غربی، به ویژه آمریکا و متحدان اروپایی، نه تنها به تعهدات بازنگشتند بلکه فشارها را دوچندان کردند. وقتی کسی قرارداد را پاره میکند دیگر نمیتوان بر آن قرارداد، یا بر آن ادعاهای حقوقی، حیثیت الزامآور گذاشت.
بخش دیگر ماجرا این است که طرف سوم فهمیده بازی یکطرفه نیست. هر حرکتی علیه شناورهای ایرانی هزینه دارد؛ هزینهای که نصیب سازوکارهای غربی و ناامنسازان منطقه خواهد شد. بنابراین امروز، حرکت آشکار نفتکشهای ما نه فقط یک اقدام ترابری تجاری است، بلکه پیامی است راهبردی با این مضمون که ایران حاضر به تأمین منافع و حفاظت از خطوط خود است و هر کس در این مسیر مزاحمت ایجاد کند، متضرر خواهد شد.
در نتیجه، وضعیت فعلی نشان میدهد قواعد یکطرفه و تحریمهای جبری که تکیهگاه حقوقی و عملی ندارند، دیگر کارایی گذشته را ندارند و تهران در عمل این واقعیت را به جهانیان نشان داده است.
مسیر صادرات نفت ایران رو به گسترش است
فریدون انتظاری، سفیر سابق ایران در کره جنوبی: دنیای امروز، دنیای قدرت است؛ نه دنیای تعارف و لبخندهای دیپلماتیک. اگر میدان قوی نباشد، دیپلماسی هم فقط یک نمایش بیاثر روی کاغذ خواهد بود. ما امروز قدرتمند هستیم، اما باید بسیار قدرتمندتر شویم. دیپلمات ما هم باید این واقعیت را درک کند؛ دیپلماسی شوخیبردار نیست. با دنیایی روبهرو هستیم که جز زبان قدرت را نمیفهمد. همان طور که دشمنان ما با صلابت و تهدید سخن میگویند، نمایندگان جمهوری اسلامی ایران هم باید با صلابت پاسخ دهند. رفتار مؤدبانه خوب است، اما در جای خود؛ همان طور که قرآن کریم میفرماید: «اشدّاء علی الکفار رحماء بینهم» یعنی در برابر دشمن باید سخت و مقتدر بود، نه خندان و ملاحظهکار.عرصه سیاست جهانی جای مشتیگری و خوشخویی مفرط نیست. دنیا به کشوری احترام میگذارد که اقتدار خود را نشان دهد، نه آنکه فقط لبخند بزند. میدان و دیپلماسی دو بال یک پروازند، اما این میدان است که بال اصلی آن را تشکیل میدهد و دیپلماسی بدون آن نمیتواند اوج بگیرد. در موضوع تحریمها و مسئله موسوم به «اسنپبک» نیز همین قاعده برقرار است. غربیها میخواهند با الفاظ حقوقی و سیاسی، ایران را در انفعال نشان دهند؛ در حالی که تهران بارها ثابت کرده در برابر هر اقدام خصمانه، پاسخ متقابل و قاطع خواهد داد. اگر روزی کشوری بخواهد به کشتیهای ایرانی تعرض کند، مطمئن باشد پاسخ در همان سطح و بلکه سنگینتر دریافت خواهد کرد. از سوی دیگر، مسیر صادرات نفت ایران نه تنها متوقف نمیشود، بلکه رو به گسترش است. در شرایطی که روسیه تحت فشار تحریمهای غرب قرار گرفته و هند و چین به سوخت ارزان و مطمئن نیاز دارند، ایران با قدرت جای خود را در بازار انرژی تثبیت میکند. مسافت کمتر، هزینه پایینتر و امنیت بیشتر، ایران را به گزینهای منطقی و حتی اجتنابناپذیر برای خریداران آسیایی تبدیل کرده است.
مقابله با ایران هزینهبر خواهد بود
جواد منصوری، سفیر پیشین ایران در چین: دولتهای اروپایی در ماههای اخیر تلاش کردند با فعالسازی جریان مکانیسم ماشه، ایران را تحت فشار قرار دهند تا روابط خود را با روسیه و چین کاهش دهد و از سوی دیگر نشان دهند هنوز میتوانند در صحنه بینالمللی اثرگذار باشند. اما همان طور که روسیه و چین به صراحت اعلام کردند، این اقدام اروپاییها قانونی نیست و هیچ تعهدی برای عمل به آن ندارند.
نکته مهم دیگر آن است که پس از فعال شدن مکانیسم ماشه، بحث مذاکرات مربوط به غزه و برقراری آتشبس مطرح شد؛ اقدامی که هدفش حذف ایران از روند تصمیمگیری بود، اما باز هم ناکام ماند. گروههای فلسطینی مانند حماس و جهاد اسلامی همچنان بر مواضع خود و حمایت از ایران پایبند هستند و این بار دیگر یک شکست سیاسی و امنیتی برای اروپا محسوب میشود. اروپاییها حتی شرط کردند ایران باید با آمریکا وارد مذاکره مستقیم شود، جمهوری اسلامی ایران این شرط را نپذیرفت و این نیز شکست دیگری برای اروپا بود. با توجه به تحولات اخیر و روند رویدادها به ویژه انتخاب نماینده روسیه به عنوان رئیس شورای امنیت تصور اروپا نسبت به آنچه طراحی کرده بود کاملاً اشتباه بود. جمهوری اسلامی ایران توانست با حرکتهای سنجیده، فشارهای اروپایی را خنثی کند و مسیر سیاست خارجی و اقتصادی خود را با اقتدار ادامه دهد.
در این وضعیت آیا اروپا و آمریکا پس از فعال شدن مکانیسم ماشه قادر خواهند بود نفتکشهای ایران را متوقف کنند، نمیتوان به طور قطعی گفت این اتفاق امکانپذیر نیست، اما برای طرف مقابل، هزینهبر و پرخطر خواهد بود؛ چرا که هر گونه مداخله علیه نفتکشهای ایرانی میتواند با اقدامهای متقابل جمهوری اسلامی در خلیج فارس مواجه شود. بنابراین محتمل است چنین اقدامی از سوی غربیها محدود و محتاطانه باشد. انتقال نفت با چراغ روشن، متکی بر همین اصل است.
ایران مسیر انرژی خود را مستحکم نگه داشته است
حسن مرادی، استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران: برخی بازیگران بینالمللی به ویژه کسانی که خود را «مصلح جهان» معرفی میکنند با شعارهای نمایشی و ماجراجوییهای تبلیغاتی تلاش میکنند موقعیت خود را تثبیت کنند، اما تاریخ و واقعیت نشان داده هر اقدامی بدون پشتوانه میتواند علیه طراح آن تمام شود. نمونههای منطقهای مانند منازعات قفقاز به روشنی نشان میدهد طرحهای سطحی و تبلیغی به آسانی میتوانند برعکس عمل کرده و هزینههای هنگفتی بر طراح تحمیل کنند.
در موضوع حقوق بینالملل دریایی و اختلافات درباره کشتیها، اگر قرار باشد مداخلهای توجیهپذیر و مشروع صورت گیرد، باید بر اساس قواعد بینالمللی و نه انگیزههای سیاسی انجام شود. تجربه «مکانیسم ماشه» و واکنشهایی که از سوی بازیگران بزرگ دیده شد، نشان داد تلاش برای تحمیل اراده یکجانبه در عرصه بینالملل با مانع مواجه است و کارایی محدودی دارد. اگر روزی غرب یا آمریکا درصدد توقیف یا مزاحمت برای کشتیهای نفتی ایران برآیند، باید حساب پیامدها را هم بکنند. جمهوری اسلامی با دیپلماسی فعال منطقهای و پیوندهای راهبردی با کشورهایی چون چین، روسیه، هند و قدرتهای بزرگ اسلامی، مسیر انرژی خود را مستحکم نگه داشته و در عین حال ظرفیت بسیج فشار سیاسی و محکومیت بینالمللی را دارد.
افزون بر این، توان دفاعی و ظرفیتهای بازدارنده در منطقه به گونهای است که هر اقدام یکجانبه میتواند با پاسخهای متقابل و نامطلوب برای طراحان آن همراه شود. در نتیجه، در حال حاضر فرصت برقراری تقابل یکجانبه علیه ایران محدود است؛ چرا که تهران از تجربه چهار دهه گذشته درس گرفته، شبکهسازی دیپلماتیک و اقتصادیاش را گسترش داده و بر توان داخلی تکیه کرده است. ما باید این واقعیت را در سیاستگذاریها نهادینه کنیم؛ دیپلماسی فعال وقتی ثمر میدهد که پشتوانهای قوی در میدان داشته باشد و جمهوری اسلامی امروز در مسیر تقویت همان پشتوانه گام برمیدارد.
خبرنگار: سیدحسین حسینی
نظر شما