به گزارش قدس آنلاین، چاقی یک بیماری پیچیده و به عبارتی همان مقدار بیش از حد چربی بدن است. چاقی فقط مسئله زیبایی نیست؛ بلکه مشکلی پزشکی است که خطر ابتلا به سایر بیماری‌ها مانند بیماری‌های قلبی، دیابت، فشار خون و برخی سرطان‌ها را افزایش می‌دهد.

دلایل زیادی وجود دارد که برخی از افراد در جلوگیری از چاقی مشکل دارند. معمولاً چاقی در نتیجه ترکیبی از عوامل ارثی، همراه با محیط و رژیم‌های غذایی شخصی و انتخاب‌های ورزشی ایجاد می‌شود.

حتی کاهش وزن متوسط می‌تواند مشکلات سلامتی مرتبط با چاقی را بهبود بخشد یا از آن جلوگیری کند. تغییرات رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی و تغییرات رفتاری می‌تواند به شما در کاهش وزن کمک کند.

شاخص توده بدن (BMI) معیاری است که وزن و قد فرد را برای اندازه‌گیری اندازه بدن می‌سنجد. طبق گفته مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا (CDC)، در بزرگسالان بی‌ام‌آی ۳۰.۰ یا بیشتر به عنوان چاقی تعریف می‌شود، اما BMI همه چیز نیست.

به گفته CDC عواملی مانند سن، جنس، قومیت و توده عضلانی می‌توانند بر رابطه بین BMI و چربی بدن تأثیر بگذارند. همچنین، BMI بین چربی اضافی، عضله یا توده استخوان تمایزی قائل نمی‌شود و هیچ نشانه‌ای از توزیع چربی در افراد ارائه نمی‌دهد.

با وجود این محدودیت‌ها، از BMI همچنان به عنوان راهی برای سنجش اندازه بدن استفاده می‌شود.

چاقی زمانی تشخیص داده می‌شود که شاخص توده بدن (BMI) شما ۳۰ یا بالاتر باشد. شاخص توده بدنی، با تقسیم وزن (کیلوگرم) بر قد (متر) به توان ۲ تعیین می‌شود.

برای اکثر افراد، BMI تخمین مناسبی از چربی بدن را ارائه می‌دهد. با این حال، BMI به طور مستقیم چربی بدن را اندازه‌گیری نمی‌کند؛ بنابراین برخی از افراد مانند ورزشکاران عضلانی ممکن است BMI در گروه چاقی داشته باشند حتی اگر چربی اضافی بدن ندارند.

اگرچه تأثیرات ژنتیکی، رفتاری، متابولیکی و هورمونی بر وزن بدن وجود دارد، اما چاقی هنگامی اتفاق می‌افتد که از میزان سوزاندن با ورزش و فعالیت‌های عادی روزانه کالری بیشتری دریافت کنید. بدن شما این کالری‌های اضافی را به عنوان چربی ذخیره می‌کند.

افراد مبتلا به چاقی ممکن است قبل از احساس سیری، کالری بیشتری مصرف کنند، زودتر احساس گرسنگی کنند یا به دلیل استرس یا اضطراب، بیشتر غذا بخورند.

در حال حاضر دو میلیارد نفر در دنیا دچار اضافه وزن و حدود ۶۰۰ میلیون نفر مبتلا به چاقی هستند. الان در کشور ما نیز هشت میلیون نفر مبتلا به اضافه وزن و چاقی در کشور وجود دارد.

برای بررسی موضوع چاقی و پیامدهای آن بر سلامتی با «فریدون عزیزی، رئیس مرکز تحقیقات متابولیسم و غدد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و استاد ممتاز بیماری‌های غدد و متابولیسم این دانشگاه» به گفت‌وگو نشستیم تا بتوانیم به برخی پرسش‌های مربوط به اضافه وزن و چاقی پاسخ دهیم.

این استاد ممتاز غدد و متابولیسم در این گفت‌وگو به مواردی همچون نقش چاقی در دوران کودکی و دوران بارداری مادر، نقش ژنتیک در بروز چاقی و مصرف مواد غذایی پرکالری در بروز چاقی و نقش پیاده روی و میزان زمان برای کاهش وزن در ماه اشاره کرد.آنچه در ادامه از نظرتان می‌گذرد مشروح این گفت‌وگوست.

آقای دکتر! امروزه چاقی به عنوان یک معضل در جوامع مختلف دنیا مطرح است و این مسئله در کشور ما نیز وجود دارد، علت اصلی چاقی در افراد چیست؟

اگر از وضعیت ژنتیک بگذریم بالاخره درباره شیوه زندگی انسان عوامل مهم مربوط به مصرف مواد مغذی و فعالیت بدنی است که نقش هر دوی اینها خیلی زیاد است. باورها و رفتارهایی است که ما از زمان کودکی می‌آموزیم؛ یعنی ابتدا نقش پدر و مادر و به ویژه مادر در شکل گرفتن این رفتارها موثر است و بعد نقش دوره دبستان و پس از آن و کودکان دیگری که همراه با ما با رشد می‌کنند؛اینها به عنوان دوستان ما در طول سال‌های تحصیل نقش‌های اصلی را دارند که باورها و رفتارها ما را شکل می‌دهند.

این باورها هم درباره تغذیه هم درباره فعالیت بدنی است، اما اگر بگوییم که کدامیک نقش بیشتری دارند باید گفت هر دوی آنها؛ یعنی هم مصرف مواد غذایی و هم فعالیت داشتن یا نداشتن بدنی. خیلی افراد هستند که می‌بینید غذا کم می‌خوردند اما به علت اینکه فعالیت بدنی ندارند وزن‌شان بالا می‌رود. میزان غذای این افراد از غذای فرد معمولی نسبت به قدشان بیشتر نیست؛ برعکس مشاهده می‌کنید افرادی را که فعالیت بدنی خیلی زیادی دارند اما باز هم در منزل مواد غذایی بیشتر از نیازشان مصرف می‌کنند.

همیشه مصرف مواد غذایی در افزایش وزن نقش بیشتری دارد

اگر بخواهیم براساس میزان فعالیت با میزان مواد غذایی موضوع را در نظر گیریم، همیشه مصرف مواد غذایی در افزایش وزن نقش بیشتری دارد؛ یعنی چنانکه شما امروز به جای هزار کالری روزی ۲ هزار کالری مصرف کنید به فرض اینکه قدتان ۱متر و ۵۰ سانتی‌متر است، اگر محاسبه کنید میزان کالری مورد نیاز شما روزانه ۱۵۰۰ کالری است اما اگر این میزان را به ۲ هزار تا ۲۵۰۰ کالری برسانید،مطلوب نیست؛ حال اگر بخواهید این مقدار اضافه را از بین ببرید باید حدوداً در روز ۴-۵ ساعت راهپیمایی کنید؛ یعنی با یک ساعت راه رفتن نمی‌توانید این میزان کالری را بسوزایند؛ چون کالری زیادی دریافت کردید.

دردسر خوردن چلوکباب

حالا اگر روزانه یک کف دست نان بیشتر می‌خوردید شاید نیم تا یک ساعت پیاده‌روی برای کاهش وزن کافی بود، اما وقتی شما مثلاً یک پرس چلوکباب را به مصرف روزانه خود اضافه می‌کنید و غیر از آن غذای معمول روز خود را نیز می‌خورید، نیازمند آن است که چندین ساعت فعالیت بدنی داشته باشید.

به همین جهت است که ما می‌گوییم اولاً باید به هر دو علت بعنی نوع تغذیه و فعالیت بدنی توجه کنید، اما توجه به موضوع مصرف غذا به مراتب مؤثرتر است از توجه به فعالیت بدنی. مثلاً‌ فرض کنید شما اگر چنانچه نان و برنج را کنار بگذارید و مثلاً بگویید من از امروز می‌خواهم سالاد و میوه‌های کم شیرین مصرف کرده و با اینها خودم را سیر کنم یا افرادی که با گیاه خود را سیر می‌کنند.

آیا گیاه خواری برای کاهش وزن صحیح است

آقای دکتر! شما در اینجا به موضوع گیاه خواری و رژیم بر اساس مصرف بیشتر گیاهان اشاره کردید، آیا افرادی که فقط خود را با گیاهان سیر می‌کنند کار صحیحی انجام می‌دهند؟

در درازمدت این کار درست نیست اما در کوتاه مدت عیبی ندارد؛مثلا برای یکی دو ماه اشکالی ندارد.در طول این مدت ممکن است مواد غذایی مانند مواد حیوانی و شیرینی را نتوانید از مواد گیاهی تهیه کنید اما در کوتاه مدت ما ذخایری در بدن داریم که می‌توانیم از آن استفاده کنیم.

اگر شما مصرف مواد غذایی را کاهش دهید می‌بینید که وزن شما فوق‌العاده کم شده تا اینکه این کار را نکنید و غذای معمولی خود را بخورید؛ در نتیجه ناچار هستید فعالیت بدنی‌تان را فو ق العاده زیاد کنید. بنابراین اگرچه هر دو موثر است اما قطعاً رعایت رژیم غذایی در کاهش وزن مؤثرتر است.

آقای دکتر! چطور میزان کالری لازم را برای بدن بسنجیم و اینکه بفهمیم چه مقدار مواد غذایی اضافه مصرف می‌کنیم؟

شما باید ابتدا وزن بدن خود را اندازه گیری کنید و براساس اینکه آیا فعالیت شما سبک، متوسط یا زیاد باشد جداولی است که شما را کاملاً راهنمایی می‌کند که باید چه میزان فعالیت بدنی داشته باشید.

۵۰درصد علت چاقی به علت ژنتیک است

آقای دکتر! نقش ژنتیک در بروز اضافه‌ وزن و چاقی تأثیرگذار است؟

بله، ژنتیک مؤثر است؛ چراکه ۵۰درصد علت چاقی به علت ژنتیک است؛ برخی افراد هستند که متابولیسم پایه آنها پایین تر است و از افرادی دیگری که لاغر هستند متابولیسم پایه بالاتری دارند؛ البته همه اینها را می توان تا حدود زیادی با اتخاذ سبک زندگی سالم وزن را به حد طبیعی نگه داشت.

آقای دکتر!موضوع چاقی در کودکان برای بسیاری از خانواده ها به عنوان مسئله مهمی مطرح است،توضیح دهید چکار کنیم کودکان دچار چاقی نشوند؟

چاقی در کودکان به رفتاری بستگی دارد که از ابتدا مادر باید داشته باشد؛یعنی آموزش مادر اهمیت زیادی دارد.هزار روز اول زندگی را در نظر بگیرید که حدود ۲سال و نیم اول زندگی می شود.در اینجا نقش عمده ای وجود دارد.شما بچه نوزادی را اگر در سال اول کمتر از ۱۰ تا ۱۱ ساعت بخوابد سبب چاقی بعدی می شود.

یکسری آموزش هایی است که باید به مادر زمانی که باردار است داده شود تا از نظر خواب،میزان مواد غذایی، شیر خود یا شیر دیگر مورد توجه قرار دهد تا از جدولی که برای رشد قد و وزن وجود دارد تجاوز نکند.بنابراین آموز ش مادران هم در مصرف مواد غذایی و هم فعالیت بدنی بسیار مهم است.

آقای دکتر! آیا پیاده‌روی تنها روزانه می‌تواند در کاهش وزن مؤثر باشد؛ البته بدون اینکه ضربان قلب بالا برود؟

بله، بسیار مؤثر است؛ حتی اگر ضربان قلب بالا نرود خیلی موثر است؛ البته به این بستگی دارد چه مدت و چه مسافتی را پیاده روی کنید و با چه سرعتی بروید و از طرف دیگر اینکه وقتی به خانه برمی‌گردید چه کار می‌کنید و چه چیزی را مصرف می‌کنید. اما هنر در این است که مواد غذایی را اضافه نکرده و فعالیت بدنی را زیاد کرد.

آقای دکتر! در خصوص اضافه وزن زنان باردار و اینکه تا چه میزان مجاز به اضافه وزن هستند، توضیح دهید.

خانمی که می‌خواهد به سمت بارداری برود، اگر چنانچه اضافه وزن دارد؛ یعنی نوع توده بدنی آن بین ۲۵ تا ۳۰ است باید سعی کند وزرن خود را به وزن طبیعی برساند. آن کسی که چاقی درجه یک دارد؛ یعنی بی‌ام‌آی بالای ۳۰ دارد باید این میزان را به زیر ۳۰ کیلو برساند؛چراکه قطعاً یک فرد نمی‌تواند یک دفعه وزن خود را خیلی کم کند.

برای اینکه این حالت سبب می‌شود مقاومت بدنی‌اش کم شود؛مثلاً اگر در دوران کرونا باشد اگر فرد یک دفعه ۱۰ کیلو وزن کم کند ممکن است همه بیماری‌ها را به دلیل کاهش مقاومت بدنی دچار شود؛ بنابراین باید وزن تدریجی کاهش پیدا کند. در افراد معمولی می‌گوییم که اگر می‌خواهید وزن خود را به صورت علمی کم کنید، در طول ۶ ماه نباید بیش از ۱۰ درصد وزن خود را کم کنید؛ یعنی اگر فردی ۸۰ کیلو وزن دارد فقط مجاز است در ۶ ماه اول ۸ کیلو وزن کم کند.

آقای دکتر! موضوع کاهش وزن و میزان مجاز کاهش در ماه بسیار مهم است؛ به نظر جناب عالی ماهانه به چه میزان مجاز به کم کردن وزن هستیم؟

این بر حسب میزان وزن فرق می‌کند. مثلاً اگر فردی ۱۲۰ کیلو باشد با فردی که ۷۰ کیلو داشته باشد این میزان فرق می‌کند، اما اگر فردی ۸۰ کیلو باشد باید ۱۰ درصد وزن خود را در این مدت ۶ ماه کم کند؛ یعنی ماهانه یک تا ۱.۵ کیلو وزن کم کند. اما اگر فرد ۱۲۰ کیلو داشته باشد باید ۱۲ کیلو وزن کم کند که اگر آن را تقسیم بر ۶ ماه کنیم ماهانه باید ۲ کیلو وزن کم کند.