شب‌های پرفضیلت قدر را پشت سر گذاشتیم؛ شب‌هایی که مقدرات سالانه انسان با ملاحظه، اراده، اختیار و قابلیت‌های او تقدیر می‌شود. بر اساس روایات و آموزه‌های دینی و در نگاه اسلامی؛ شب قدر، شب تحویل سال است. اینک که از شب قدر گذشته‌ایم ولی هنوز در ماه مبارک رمضان هستیم، این پرسش مهم مطرح می‌شود که چگونه می‌توان بر اساس نظام سال معنوی و شب قدر، سال جدید معنوی، انسانی و زمینی را تعریف کرد و بر اساس شب قدر، چگونه می‌توان شروعی جدید و تولدی دوباره داشت؟
در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام محمد رضایی آدریانی، پژوهشگر و محقق سیره اهل بیت(ع) در پی یافتن پاسخی بر این پرسش‌ها هستیم.
مقدرات سالانه انسان با تلاش و اختیار
حجت‌الاسلام رضایی در ابتدا در پاسخ به این پرسش که در نگاه اسلامی، سال معنوی اسلامی بر مبنای «ماه رمضان» و «شب قدر» است، یعنی در زندگی مؤمنان چه اتفاقی رخ می‌دهد، می‌گوید: براساس آموزه‌های دینی، همان‌گونه که طبق سال طبیعت، هماهنگ با شروع بهار، جسم آدمی همراه با طبیعت نشاط پیدا می‌کند، بر بستر شب قدر، سال معنوی جدید آغاز می‌شود، چه مردم التفات و توجه داشته باشند چه نداشته باشند. در هر صورت، عالم بالا کار خودش را انجام می‌دهد. انسان زرنگ کسی است که بر بستر بالاترین اتصال، زمینه بالاترین بهره‌وری را در سال جدید فراهم کند. یعنی شب قدر، شب جبر نیست، بلکه شبی است که با دعا در اصل تقدیرمان، درخواست بهترین‌ها را داشتیم و آنگاه در طول یک‌سال آینده، برای تحقق آن بهترینی که از آن آگاهی هم نداریم، ولی می‌توانیم برخی نشانه‌های آن را در زندگی کشف کنیم، سعی و تلاش جامع داشته باشیم. چرا که در نگاه شیعی هم شب قدر و هم طول سال معنوی در همه لحظات، آدمی دارای اختیار نسبی است. پس نه شب قدر جبرآفرین است و نه تقدیر سالیانه.
ایشان در ادامه توضیح می‌دهد: دعای شب قدر، به مثابه اثرگذاری در اعتبارات کلی مقدرات بوده و سعی و تلاش یک‌سال جدید، تلاش برای تحقق برنامه‌های مصوب به میزان همراهی و هماهنگی است. شب قدر قرار داده شده تا هر کسی در مقدرات کلان خود نقش داشته و آنگاه بر اساس آن مشارکت در تقدیر، با رضایت و رغبت در طول سال هم بیشترین و بالاترین سعی و تلاش را داشته باشد.
سال جدید معنوی بر اساس تقدیر شب قدر
این پژوهشگر دینی تشریح می‌کند: روز قدر، روز آغاز سال جدید معنوی و زندگی جدید ما بر اساس تقدیر شب قدر است. البته که شروع جدید معمولاً استرس‌زا و اضطراب‌آفرین است، چرا که هم باید از وضعیت روزمره جدا شویم و هم دل به افق آینده مبهم بزنیم و هم به جای سعی ثابت مانند گذشته، سعی و تلاش جدید و بیشتر داشته باشیم. چون بر اساس قانون حرکت کمالی و تکاملی، جهان هستی و انسانی رو به تکامل است، هم تکامل در دینداری و هم تکامل در ظلم و فساد تا در نهایت شرایط برای بهشت پایانی ظهور فراهم شود. در این صورت؛ شب قدر تعریف شده تا حرکت کمالی روزآمد داشته باشیم.
حجت‌الاسلام رضایی در توضیح اینکه برای این شروع جدید چه باید کرد و چگونه می‌توان بر استرس‌هایش غلبه کرد نیز عنوان می‌کند: راه حل شروع جدید با آرامش قلب، همین ماه رمضان است. در ماه رمضان آدمی 20 شب سیر و سلوک دارد تا به بالاترین مرتبه صبغة الله برسد و بر اساس این وضعیت در شب قدر خود سهیم و شریک شود. در شب قدر با امام زمان(عج) قرب و وصال دارد، با قرآن هم پیوند دارد. پس هم خدای مهرآفرین و هم عناصر معنوی شب قدر اعم از امام زمان(عج) و قرآن و حتی فرشتگان، همگی کنار آدمی بوده و بالاترین سرمایه‌های معنوی او می‌شوند تا به پشتوانه آن‌ها بتواند شروعی جدید و بزرگ را با شهامت و شجاعت انتخاب و اقدام کند.
رمضان، نفوذ به عمق ملکوت
این پژوهشگر دینی ادامه می‌دهد: با شب قدر، ماه رمضان پایان نمی‌یابد و یک هفته دیگر فضای معنوی در بالاترین درجه حفظ می‌شود تا بالاترین آرامش را به مؤمن شب قدر بدهد. برای شروع جدید، آدمی در نظر می‌گیرد که بر بستر ماه رمضان، به عمق ملکوت عالم نفوذ کرده و بالاترین تعالی و قدسیت را یافته است و مانند ستاره دنباله‌داری که در چرخش چندساله خود به منبع فیض نزدیک شده و به عمق فضا بازمی‌گردد، آدمی هم در شب قدر به نزدیک‌ترین وضعیت معنوی خود به آسمان رفته و سپس تا پایان ماه رمضان به‌تدریج به زمین بازمی‌گردد تا برای زندگی خود در سال جدید آماده شود. برای شروع معنوی و مقدس جدید نباید منتظر اتفاق خاص یا الهام و کشف و مکاشفه بود بلکه باید بر عقل نورانیت یافته به معنویت و قرآن در ماه رمضان تکیه کرد و به تعالیم دینی توجه داشت و زندگی را در آغاز سال جدید با نیازهای اجتماعی امام غائب(عج) هماهنگ کرد. در این مسیر باید مقام رضا داشت، یعنی آمادگی برای هر وضعیت و شرایط مسئولیت و شرایط سنگین.
حجت‌الاسلام رضایی در پایان با اشاره به صحیفه سجادیه و دعاها و مناجات‌های آن تصریح می‌کند: امام سجاد(ع) در صحیفه سجادیه، موضوع برخی دعاها را با نگاه به فرصت‌شناسی برای شروع جدید و ضرورت تحول و تغییر همراه با دعا بیان می‌کند؛ دعاهایی مانند دعای صبح، دعای عرفه، دعای وداع با ماه رمضان و... در اغلب دعاها فرازهایی درباره داشتن یک اقدام و زندگی متفاوت مبتنی بر توکل و تقدیر آسمانی و نیروی ایمان دارد. مانند دعای 20 مکارم الاخلاق یا دعا در زمان سختی‌ها و... . شب قدر اسلامی و اهل‌بیتی فقط «سیر من الخلق الی الحق» در یک فضای شعاری و انتزاعی نیست، بلکه بلافاصله باید دوباره به جمع خلایق بازگشت، آن هم نه برای زیستن صرف، بلکه برای مسئولیت‌پذیری جدید و یا ارتقایافته. شب قدر، آغاز سال جدید ایمانی و شروعی تازه است. اگر چه این شروع می‌تواند امتداد برنامه‌های گذشته باشد، ولی با الزام ارتقایافتگی در سه ضلع برنامه آسمانی جدید، وضعیت جدید من، نیازها و شرایط جدید میدانی جامعه بشری که منطقه عملکرد من در زیر پرچم امام زمان(عج) در هر شغل و صنفی و جایگاهی است.
نظر شما