یارانههای انرژی در ایران به ویژه در بخش بنزین، باعث ایجاد پدیدهای به نام "امضاهای طلایی" شدهاند. امضاهای طلایی به وضعیتی اشاره دارند که در آن افراد یا گروههای خاص با دسترسی به مجوزهای کلیدی، از منافع انحصاری بهرهمند میشوند. این مجوزها معمولاً به دلیل قیمتهای یارانهای انرژی ارزش بسیاری پیدا میکنند و زمینهساز فساد و رانت میشوند. بنزین یکی از بارزترین مثالها در این زمینه است.
در ایران، قیمت بنزین بهطور مصنوعی پایین نگه داشته شده است. این قیمت سرکوب شده منجر به بروز مشکلات عدیدهای شده است که یکی از مهمترین آنها قدرت انحصاری خودروسازان داخلی است. خودروسازان با داشتن امضاهای طلایی، هر خودرویی را که بخواهند با هر میزان مصرفی به بازار عرضه میکنند. این وضعیت نه تنها بهبود کیفیت خودروها را به تأخیر انداخته بلکه استفاده از فناوریهای بهینه را نیز متوقف کرده است. به عبارتی دیگر، خودروسازان از امضاهای طلایی خود برای تولید خودروهای پرمصرف و غیربهینه بهرهبرداری میکنند.
این مسئله تنها محدود به بخش بنزین نیست. در بخشهای دیگر نیز نظیر نان و ماهیگیری، یارانههای انرژی منجر به ایجاد مجوزهای میلیونی و امضاهای طلایی شدهاند. مثلاً، مجوز صید ماهی به دلیل بهرهمندی از سهمیه گازوئیل ارزش بسیاری پیدا کرده و افرادی که قادر به امضای این مجوزها هستند، قدرت و نفوذ بالایی در بازار دارند. همچنین، در صنعت نانواییها، یارانههای آرد و سوخت باعث شده تا مجوزهای این بخش ارزش میلیونی پیدا کنند و دسترسی به این مجوزها منجر به انحصار و فساد شود.
با وجود اینکه میزان تولید بنزین در کشور زیاد است، مصرف بیرویه و تولید خودروهای پرمصرف توسط خودروسازان داخلی منجر به این شده که ایران به یک واردکننده بزرگ بنزین تبدیل شود. در حالی که میتوانستیم یکی از بزرگترین صادرکنندگان بنزین باشیم، سیاستهای یارانهای و وجود امضاهای طلایی باعث شده تا به واردکننده بنزین تبدیل شویم. این وضعیت نه تنها به اقتصاد کشور آسیب میزند بلکه باعث افزایش تورم و آلودگی هوا نیز شده است.
اگر قیمت بنزین آزاد بود، تقاضا برای خودروهای پرمصرف کاهش مییافت و خودروسازان مجبور به بهبود کیفیت و استفاده از فناوریهای بهینه میشدند. اما در شرایط کنونی، و انحصار در صنعت خودروسازی، مردم مجبور به خرید خودروهای پرمصرف هستند و هزینههای ناشی از واردات بنزین و ناترازی آن باعث ایجاد کسری بودجه میشود که در نهایت هزینههای تورم و کسری بودجه بر دوش مردم گذاشته میشود.
در نتیجه، یارانههای انرژی و بنزین نه تنها منجر به ایجاد امضاهای طلایی و فساد شده بلکه باعث انحصار و کاهش کیفیت در بخشهای مختلف نیز شده است. اصلاح این وضعیت نیازمند تجدیدنظر در سیاستهای یارانهای و حرکت به سمت قیمتگذاری واقعی و رقابتی است تا بتوان از این مشکلات رهایی یافت و به سمت توسعه پایدار حرکت کرد.
در نهایت میتوان اذعان داشت؛ یارانههای بنزین و قیمتهای سرکوب شده، به خودروسازان داخلی امضاهای طلایی قدرتمندی داده است. خودروسازان خودروهای پرمصرف و غیربهینه تولید میکنند و مردم به دلیل انحصار مجبور به خرید آنها هستند. این وضعیت نه تنها باعث کاهش کیفیت و بهرهوری خودروها شده بلکه کشور را از یک صادرکننده بالقوه بنزین به یک واردکننده بزرگ تبدیل کرده است. اصلاح این وضعیت نیازمند تجدیدنظر در سیاستهای یارانهای و حرکت به سمت بنزین به نفر است.
نظر شما