فمنیسم جنبشی اجتماعی است که در قرن نوزدهم میلادی با هدف دفاع از حقوق زنان در برابر فرهنگ و جامعه مردسالار غرب شکل گرفت. نفی تمایزهای جنسیتی، تبعیض و ستم تاریخی، برابری، مادرسالاری اولیه و اعتراضی بودن گزاره‌های مشترک این مکتب است.
مکتب مذکور در ایران از سابقه‌ای طولانی برخوردار نیست، اما امروزه شاهد هستیم افکار و عقاید فمنیستی بسیار پررنگ‌تر از قبل در حال خودنمایی هستند. اکنون یکی از مسائل مهمی که در جمهوری اسلامی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده و مورد نظریه‌پردازی‌ها و اظهار نظرهای مختلفی واقع شده، موضوع زن است بنابراین باید بررسی کرد این عقاید و افکار در چه جایگاهی نسبت به دین اسلام و مفاهیمی چون خانواده و جایگاه مادری قرار می‌گیرد.
به این بهانه پای گفت‌وگو با دکتر زهره عباسپور، دانشجوی دکترای تاریخ از دانشگاه یورک کانادا نشستیم تا بیشتر جنبه‌های زندگی آمریکایی و تفاوت آن با ایران را از دریچه دید ایشان به نظاره بنشینیم. خانم عباسپور مادر دو فرزند و ۱۰ سال است ساکن کالیفرنیا در آمریکاست.
در ابتدا می‌توانید کمی درباره سیر تاریخی جنبش‌های حقوق زنان در آمریکا برای ما بگویید؟
تا پیش از جنگ جهانی اول حضور زنان در اجتماع غربی تا حدودی مشابه شرق بود با این حال آغاز جنگ با ورود گسترده زنان به بازار همراه شد. پس از پایان جنگ نیروی کار ارزان زنان به عنوان یک فرصت اقتصادی قابل توجه مطرح شد. در ذهن ما تصویر زنی که با سربند قرمز و بازوبندی که به نشانه قدرت و با پیام ما می‌توانیم و با لبخند زیبا به ما نگاه می‌کند بسیار آشناست. این یکی از تصاویر معروف برای ترغیب زنان خانه‌دار به پیوستن به نیروی کار در کارخانجات است.با این حال ناعدالتی‌ها و عدم برابری حقوق مادی و معنوی سبب جرقه نخستین اعتراضات مدرن زنان برای احقاق حقوق خود شد. این اعتراض‌ها در بسیاری موارد سبب بهبود وضعیت زنان در جامعه و خانواده هم شد اما از نگاه تاریخی باید واقعیت‌های موجود در این بستر تاریخی و اهداف و تأثیر آن‌ها را نیز دید. برای نمونه تا پیش از موج نخست انقلاب‌های فمنیستی سهم زنان از بازار دخانیات کمتر از ۴ درصد در مقابل سهم نزدیک به ۵۰ درصدی مردان بود. تا آن زمان استفاده دخانیات برای زنان به نوعی تابو بود. در یک کمپین گسترده تبلیغاتی آقای ادوارد برنیز خواهرزاده زیگموند فروید با پروپاگاندا و سوءاستفاده از موج حرکت‌های فمنیستی سیگار کشیدن را به نوعی نشان استقلال و برابری زنان معرفی کرد. این کمپین به نام مشعل‌های آزادی معرفی شد (استعاره از سیگار به عنوان یک مشعل مشابه مشعلی که مجسمه آزادی در نیویورک در دست دارد).
برخورد بخش‌های مختلف جامعه زنان آمریکا با نهضت‌های فمنیسم چگونه بوده است؟
با حضور فعال زنان در اوایل جنگ جهانی دوم توجه‌ها به مسائل زنان بیشتر معطوف شد. گروه‌های مختلفی با اهداف و فلسفه‌های مختلف شروع به کار کردند. با کمی انصاف باید به نقاط مثبت بسیاری که این حرکت‌ها داشتند توجه کنیم اما در همان زمان هم این حرکت‌ها مخالفانی داشت. آن زمان یک متمم قانون اساسی برای حقوق در حال تصویب بود که فارغ از جنسیت قائل به حقوق برابر بود. خانم فیلیس شلفلی، نویسنده و فعال سیاسی وابسته به محافظه‌کاران آمریکا به شدت با این متمم مخالفت کرد. ما همیشه فکر می‌کنیم در آمریکا همه حامی جنبش فمنیسم هستند ولی خانم شلفلی خود مخالف فمنیسم بود و مینی‌سریالی هم درباره این خانم ساخته شده با نام خانم آمریکا که نشان می‌دهد این بانو با کمک دیگر زنان خانه‌دار تلاش می‌کنند که متمم قانون اساسی تصویب نشود. برای مدتی هم این قانون متوقف شد اما بعدها توسط کنگره تصویب شد. مدتی بعد فمنیسم کارگری هم به این جریان‌ها اضافه شد. علاوه بر این، نهضت‌ها و حرکت‌های دیگری هم از جانب زنان در این سال‌ها وجود داشته، گاهاً حتی در تعارض با جریان غالب فمنیسم که چون همراستا با جریان غالب نبوده بروز بسیار کمتری داشته است. مثلاً زنان از نیروهای اجتماعی اصلی مقابله با حق سقط جنین هستند.
بحثی که این روزها تبلیغ می‌شود آزادی زنان در آمریکا و در سوی مقابل اینکه زن ایرانی پیشرفت نداشته و تحقیر شده. نگاه شما در این باره چیست؟
این یک اشتباه فاحش است که جامعه ایرانی به ویژه پس از انقلاب را عقب‌افتاده و بی‌سواد به تصویر می‌کشد و حتماً بخش بزرگی از آن به خاطر تأثیرات رسانه و انعکاس دروغین از ما باشد. در نگاه من سه گروه وجود دارد؛ یک گروه که تأکید عامدانه دارند بر ندیدن پویایی زن ایرانی، گروه دوم که عموماً سواد رسانه‌ای و تحصیلات کمتری دارند متوجه واقعیت نیستند، در این مقوله کم‌کاری از خودمان در انعکاس حقیقت است و جای کار فرهنگی بسیاری دارد. در آخر گروهی که عموماً تحصیلکرده‌هایی هستند که رشد علمی و تأثیر زنان ایرانی را به چشم دیده‌اند یا نسبت به وضعیت ایران دید حداقل منصفانه‌ای دارند و در کنار ضعف‌ها رشد و پویایی را هم می‌بینند.
به نظر من کسی نمی‌تواند منکر بی‌عدالتی‌هایی که در حق زنان در جوامع مختلف شده، باشد اما از سوی دیگر این یک حقیقت بدیهی است که مفهوم برابری دربردارنده عدالت نیست. علاوه بر این اگر ما با دقت نظر و بدون حب و بغض مسیری که زنان ایرانی پیشرو در دهه‌های اخیر طی کرده‌اند را مطالعه کنیم متوجه می‌شویم در مسیر حل کردن مشکلات و یا خواسته‌ها زنان بعضاً هدف اصلی مورد سوءاستفاده قرار گرفته‌اند. از طرفی باید متوجه اولویت‌ها و چالش‌های زن ایرانی باشیم و به قولی بومی‌سازی را فراموش نکنیم. ما باید بدون تعصب اما با چشمان باز این سیر تاریخی را بررسی کنیم و با توجه به فرهنگ و دین خود از این حرکت‌های تاریخی درس بگیریم. مشخصاً در جوامع مختلف، زنان یکسری مشکلات دارند که با توجه به فرهنگ و شرایط مذهبی و اجتماعی آن‌ها گاهی مشترک و گاهی متفاوت است. باید برای حل مشکلات حرکت کرد و با کمک تاریخ سنجید مسیری که بیش از نیم قرن زنان زیادی برای آن تلاش کردند چه مزایا و چه معایبی به همراه داشته است.
خبرنگار: زینب اصغریان
۱۹ اسفند ۱۴۰۳ - ۰۹:۳۰
کد خبر: ۱۰۵۴۶۹۰
۸ مارس در تقویم جهانی به عنوان «روز زن» نام‌گذاری شده و هر ساله به این بهانه تجمعات گوناگون از سوی جریان‌های فمنیسم و به اصطلاح حامی حقوق زنان در برخی کشورها تدارک دیده می‌شود.
زمان مطالعه: ۴ دقیقه
نظر شما