اگر می‌خواهید رستگار و عاقبت به‌خیر شوید لطفاً «هر چه به ذهنتان می‌رسد فوراً بر زبانتان جاری نکنید». این زبان با وجود آنکه عضو کوچکی در میان سایر اندام و جوارح بدن است جرم‌های بزرگی مرتکب می‌شود و اگر آدمی از آن مراقبت لازم را به عمل نیاورد این توانایی را دارد که به‌راحتی انسان را به قهقرا و قعر دوزخ ببرد. شاید به همین دلیل است که پیامبر اعظم(ص) فرمودند: «بهترین اعمال نزد خداوند حفظ زبان است. بیشترین گناهان فرزند آدم از زبان او است. هر که مردم از زبان او بترسند از اهل جهنم است». به همان نسبت که برکات زبان و آثار سازنده آن زیاد است، آفات و گناهانی که به وسیله آن انجام می‌گیرد و آثار مخربی که بر فرد و جامعه دارد پرشمار است. شاید از همین باب باشد که روایات بسیاری درخصوص حفظ و نگهداری زبان به ما رسیده و بر آن تأکیدات فراوانی شده است و در بسیاری از آن‌ها به سکوت توصیه شده‌ایم، چرا که هر چه کمتر سخن بگوییم به همان میزان احتمال وقوع گناهان زبان کمتر می‌شود.

مراقب باشید، سخنان شما ثبت می‌شود!

گاهی می‌توان همچون شمشیر با ‌یک جمله، سر یک نفر را برید، ریشه‌اش را زد، حالش راگرفت، دلش را شکست و ‌خلاصه بلایی به سرش آورد که‌ شاید مدت‌ها طول بکشد حالش جا بیاید. پس مراقب گردباد زبان باشید که‌همچون طوفانی، دین و ‌دنیای شما را خراب نکند. در میان آرای صاحبنظران چنین آمده است: «تمدن از آنجا آغاز شد که انسان به جای سنگ، کلمه پرتاب کرد». انگار انسان متمدن فهمیده بود سنگ‌ها به‌اندازه کافی دردناک نیستند و دیگر پاسخگوی پرخاشگری او نخواهند بود. کلمات متنوع‌تر از سنگ‌ها بودند، می‌شد پیش از پرت کردن، انتخاب کرد چقدر دردآور یا ویرانگر باشند. از سنگ‌ها می‌شد گریخت اما از کلمات نه. درد سنگ‌ها و کبودی‌شان فقط تا چند روز باقی می‌ماندند اما کلمات می‌توانستند تا آخر عمر همراه روز و شب و خواب و بیداری باشند و چنان چسبنده و پنهان در گوشه‌ای از روانمان زندگی کنند که دست هیچ روان‌درمانگری در هیچ جلسه درمانی به آن‌ها نرسد. باید توجه داشته باشیم که گفتار ما ثبت می‌شود. در آیه۱۸ سوره قاف می‌خوانیم: «مَا یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلَّا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ». انسان هیچ سخنی را نمی‌گوید، مگر اینکه یک فرشته مشغول نوشتن است.

کنترل و مدیریت زبان

برای کنترل زبان و مدیریت سخن مطالعات فراوانی شده و یادداشت‌های متنوعی نگاشته شده اما باید اعتراف کرد رسیدن به نطقه ایده‌آل این فرایند به‌سادگی صورت نمی‌پذیرد و نیازمند مراقبه، ممارست، مشارطه، تمرکز و کنترل شدید و دقیق بر «ذهن، ضمیر، گفتار و رفتار» است. بر همین اساس ضرورت دارد یاد بگیرید بر خود مسلط باشید، زود عصبانی نشوید، لج و ناراحتی خود را با سخنان جانسوز و آزاردهنده نشان ندهید، حسادت و بداندیشی را از خود دور کنید که گرفتار بدگویی، غیبت و تخریب دیگران نشوید، تمرین کنید کلامتان آراسته باشد و سبب گزند و آسیب رساندن به دیگران نشود که عمر دنیا کوتاه است و خیلی زودتر از تصور شما موعد پاسخ‌گویی برای هر کلمه‌ای که بر زبان رانده‌اید فرامی‌رسد و انسان می‌ماند و دل‌هایی که ناخودآگاه شکسته، امیدهایی که ناامید کرده، غیبت‌هایی که به آن آلوده شده، دروغ‌هایی که گفته، کلمات ناشایستی که بر زبان رانده و بی‌احترامی‌هایی که از سر غفلت مرتکب شده است. برای پرهیز از آسیب‌های زبان پیش از هر چیز توجه کامل به خطرات آن لازم است. هر روز صبح که انسان از خواب بیدار می‌شود باید به خود توصیه کند مراقب خطرات زبانش باشد، زیرا این عضو می‌تواند انسان را به اوج سعادت یا خاک ذلت و شقاوت بکشاند. در حدیثی از پیامبر اعظم(ص) آمده است: «هنگامی که فرزندان آدم صبح می‌کنند تمام اعضای بدن به زبان هشدار می‌دهند و می‌گویند تقوای الهی را در مورد ما رعایت کن، چرا که اگر تو به راه راست بروی، ما نیز به راه راست می‌رویم و اگر تو به راه کج بروی ما نیز به راه کج می‌رویم».

ضرورت پرهیز از خشونت کلامی

استفاده از اصطلاحات و واژگان کوچک‌کننده و تحقیرآمیز و مطرح کردن مطالب و سخنانی برای ترساندن، آزار کلامی محسوب می‌شود که می‌تواند اعتماد به نفس فرد مقابل را کاهش دهد، تا جایی که احساس عجز و ناتوانی کند و شادمانی و امیدواری‌اش تا حد زیادی کاهش یابد. خشونت کلامی به خودی خود ممکن است شامل برخورد و تماس فیزیکی نباشد، اما می‌تواند سبب آسیب عاطفی، روانی و رفتن به سمت خشونت فیزیکی شود. بیشتر متخصصان علوم رفتار فردی، خشونت کلامی را مخرب‌تر و آزاردهنده‌تر از خشونت فیزیکی می‌دانند. وقتی با یک جمله، نه حتی با یک کلمه می‌توان چنان آرامش، آبرو، علاقه و دودمان یک انسان را به باد داد چرا می‌گویند حرف باد هواست.