شیوع بیماری کرونا موجب شد بسیاری از جوامع محلی که در شهرهای بزرگ‌تر مشغول فعالیت بودند به زادگاه و سکونتگاه‌های خود بازگردند و از آنجا که معیشت بسیاری از جنگل‌نشینان با جنگل گره خورده بود، در مدت شیوع این بیماری حجم قطع درختان و آسیب‌های ناشی از پیشروی انسان‌ها برای زراعت در دل جنگل‌ها نیز شدت گرفت.
جنگل‌های زاگرس یکی از مهم‌ترین رویشگاه‌های جنگلی کشور است که بیش از ۸۰ درصد عشایر و بیش از ۵۰ درصد دام کشور در آن منطقه وجود دارد و بنا بر آمار منتشره معیشت حدود ۱/۵میلیون نفر از مردم ساکن در این مناطق وابسته به جنگل‌های زاگرس است.
اهمیت زاگرس به همین موضوع ختم نمی‌شود زیرا ۴۰ درصد آب کشور از این منطقه تأمین می‌شود و این مناطق در وضعیت اجتماعی و اقتصادی ۱۱ استان زاگرس‌نشین نقش اساسی دارند و به طور کل یک منطقه استراتژیک برای کشور است.
هر چند جنگل‌های زاگرس از لحاظ تولید چوب صنعتی جایگاه چندانی ندارند اما محصولات غیر الواری این جنگل‌ها می‌توانند نقش مهمی در اقتصاد خانوارهای روستایی ایفا کنند بنابراین این گره‌خوردگی معیشت موجب افزایش حجم بی‌رویه تخریب‌ها در جنگل‌های زاگرس شده است.
آمارها نشان می‌دهد ۸۰درصد جنگل‌ها و منابع طبیعی کشور در چند دهه اخیر نابود شده و ۵۰درصد از این نابودی‌ها در ۳۰ سال گذشته بوده است.
روندی که در زاگرس بیش از دیگر مناطق کشور خود را نشان داده است. در ۱۰ سال گذشته روند آتش‌سوزی، تخریب و تغییر کاربری منابع طبیعی و جنگل‌ها در این منطقه شدت گرفته که خود تأییدکننده وضعیت رو به ویرانی سرزمین در منطقه زاگرس است.
جنگل خوراک انسان می‌شود
بیکاری و فقر یکی از مهم‌ترین عواملی است که موجب شده در سال‌های گذشته هجوم به سمت جنگل‌های زاگرس با شیب تندتری نمایان شود.
برداشت چوب توسط مردم چون آن‌ها فقیر شده و برای رفع نیازهای خود از طبیعت کمک می‌گیرند و مشاغل کاذب و مخرب پیرامون طبیعت شکل می‌گیرد. تخریب زیستگاه‌ها، تبدیل جنگل‌ها به مراتع و تبدیل مراتع به زمین‌های کشاورزی بی‌کیفیت، کشت در شیب‌های تند، دامپروری بی‌ضابطه در طبیعت، ورود به مناطق حفاظت شده، کشتار حیات وحش، قطع درختان و آتش‌سوزی در جنگل برای زغال‌گیری همه این‌ها برای تأمین معیشت مردمی است که در ساختارهای توسعه‌ای و سیاست‌گذاری اقتصادی کلان در کشور دیده نشده‌اند و در استان‌های زاگرس‌نشین این طبیعت زاگرس است که تاوان آن را می‌دهد.
البته این تعرض به طبیعت، مردم را غنی نمی‌کند بلکه با از دست رفتن منابع پایدار طبیعت، مردم روز به روز فقیرتر می‌شوند.
متأسفانه تصویرهای هوایی در مناطقی از جنگل‌های الیگودرز در شرق و جنوب شرقی لرستان نشان می‌دهد جنگل‌های متراکم بلوط در حال پاک‌تراشی است!
ارتباط قاچاق با فقر
یک پژوهشگر مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، ایجاد شغل در مناطق جنگلی و حاشیه جنگل‌ها برای افراد نیازمند شغل را بسیار ضروری دانسته و می‌گوید: دولت باید همزمان با اجرای «طرح تنفس» تمهیدات لازم برای اشتغال جنگل‌نشینان را در دستور کار قرار دهد.
احمد رحمانی در گفت‌وگو با قدس اذعان می‌کند: ریشه قاچاق چوب را باید در وضعیت اقتصادی جنگل‌نشینان دید و تا زمانی که برای جنگل‌نشینان شغل ایجاد نشود و درآمدی نداشته باشند این تخلف همچنان ادامه دارد و ما شاهد تخریب بیشتر جنگل خواهیم بود.
دکتر رحمانی با تأکید بر اینکه برای رسیدن به یک اکوسیستم پایدار باید در فرایند اجرا به تمامی موضوعات توجه کرد، به ما می‌گوید: به طور مثال در سال‌های گذشته دولت طرح تنفس و ممنوعیت برداشت چوب از جنگل را به اجرا گذاشت به این معنا که درآمدی از جنگل حاصل نشود، اما با توجه به اینکه بخشی از قاچاق چوب از سر نیاز توسط جنگل‌نشینان انجام می‌شود، ایجاد اشتغال در مناطق جنگلی و حاشیه جنگل‌ها برای افراد نیازمند شغل ضروری بوده و دولت باید همزمان با اجرای طرح تنفس تمهیدات لازم برای اشتغال جنگل‌نشینان را می‌اندیشید.
رحمانی با بیان اینکه همزمان با اجرای طرح ملی جنگل مقرر شد در مدت یک سال پیش‌نویس طرح ملی جنگل نیز آماده شود، می‌افزاید: تا امروز این طرح نوشته نشده و طرح تنفس در فرایند اجرا با اهداف پیش‌بینی شده فاصله گرفت و موجب از بین رفتن جاده‌های جنگلی و افزایش قاچاق چوب شد، در واقع به دلیل ضعف مدیریتی در اجرا این طرح از مسیر ریکاوری جنگل‌ها خارج شد.
اکوسیستم زاگرس رو به زوال است
معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست نیز در گفت‌وگو با قدس مشکل را بسیار فراتر از قاچاق چوب و یا برداشت بلوط از درختان زاگرس دانسته و می‌گوید: متأسفانه کل اکوسیستم زاگرس در حال زوال و فروپاشی است!
هادی کیادلیری در خصوص آسیب‌های وارده به زاگرس و رابطه معنادار معیشت مردم با طبیعت اذعان می‌کند: تنها مسئله جنگل‌های زاگرس مسئله بلوطستان‌ها یا قاچاق چوب نیست بلکه مسئله فراتر از این مسائل و در واقع زوال خود اکوسیستم است که درصد قابل توجهی از جنگل را به خود اختصاص می‌دهد.
وی بیان می‌کند: معیشت برخی از جنگل‌نشینان و کشاورزانی که زیر درختان جنگل کشت می‌کنند وابسته به جنگل است که باید در قالب برنامه بلندمدت این وابستگی را رفع کرد.
دکتر کیادلیری می‌گوید: کاشت جو، گندم و دیگر اقلام کشاورزی زیر درختان جنگل‌های زاگرس رو به افزایش است که تهدیدی جدی برای جنگل‌های زاگرس محسوب می‌شود زیرا در کشاورزی بسیاری از جانوران بی‌مهره و گیاهان به‌عنوان آفت و علف هرز شناخته شده و برای افزایش محصول حذف می‌شوند در حالی که وجود همان موجودات زنده برای پایداری اکوسیستم جنگل ضروری است.
معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با تأکید بر اینکه شخم زدن زمین، استفاده از کود و سم و تردد ماشین‌آلات کشاورزی بر اکوسیستم این جنگل‌ها تأثیرگذار است، می‌افزاید: این اقدام‌ها موجب از بین رفتن پوشش گیاهی، فرسایش خاک و استفاده از منابع آب شده و از طرفی احتمال وقوع حوادثی مانند آتش‌سوزی جنگل را نیز افزایش داده است.
یک‌شبه کاری از پیش نمی‌رود
کیا دلیری البته معتقد است یک‌شبه هم نمی‌شود مردم را از جنگل بیرون کرد. ضمن آنکه درصد خیلی زیادی از جنگل‌نشینان دامداری دارند که چرای دام‌ها به جنگل آسیب می‌زند اما نمی‌توان یک‌روزه از ورود دام‌ها به داخل جنگل پیشگیری کرد.
برخورد قهری جواب نمی‌دهد
وی با بیان اینکه برخورد قهری و با شدت بازتاب اجتماعی گسترده‌ای به همراه دارد، ادامه می‌دهد: این مسائل نیازمند برنامه‌ریزی است و می‌توان برای کشاورزان و دامداران فرصتی چند ماهه تعیین کرد تا در دوره زمانی مشخص از کشت زراعت و ورود دام‌ها به برخی از مناطق جنگل خودداری کرد.
معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه جنگل‌های زاگرس محافظت شده، چگونه معیشت جنگل‌نشینان وابسته به این جنگل‌هاست، آیا این دو مسئله با هم در تعارض نیست، می‌گوید: جنگل‌های زاگرس حفاظتی هستند اما این حفاظت رها شده است. حفاظت یک سری اصول دارد اما به نظر می‌رسد سال‌هاست حفاظت از این جنگل، طبق قانون جنگل انجام می‌شود در غیر این صورت نباید در جنگلی حفاظت شده چهار برابر ظرفیت، دام وجود داشته باشد.
دودی که به چشم خودمان می‌رود
طی سال‌های اخیر از ۱۲ میلیون هکتار جنگل در زاگرس، ۵میلیون و ۴۰۰ هزار هکتار آن باقی مانده، این در حالی است که این جنگل‌ها تأمین‌کننده بیش از ۴۰ درصد آب ایران بوده‌اند.
با از بین رفتن جنگل‌های زاگرس باید نگران باشیم در استان‌های مرکزی مانند یزد، اصفهان و خوزستان جنگ آب راه بیفتد و ریزگردها زندگی مردم را مختل کنند یا زنجان درگیر کم‌آبی باشد، در حالی که هر هکتار جنگل می‌تواند حدود ۶۰۰ تن در جذب ریزگردها مؤثر عمل کند و سالانه میلیون‌ها مترمکعب در عرصه‌های جنگلی اکسیژن تولید می‌شود که با تخریب این جنگل‌ها، زیستگاه ما از این موارد محروم می‌شود و در نتیجه زنجیره غذایی گونه‌های جانوری و گیاهی از بین می‌رود.
در جنگل‌های زاگرس انواع پستانداران، پرندگان، دوزیستان، خزندگان، انواع حشرات و خاک‌زیانی مانند کرم، باکتری و قارچ وجود دارند که با تخریب عرصه‌های جنگلی و تبدیل آن‌ها به باغ، زمین کشاورزی یا کارخانه‌ها این همه حیات جنگلی نابود می‌شود و دود آن به چشم خودمان خواهد رفت!
نظر شما