مفهوم مرگ همواره یکی از پررمز و رازترین و البته شوخی‌برانگیزترین سوژه‌ها در هنر، به‌ویژه در سینما بوده است. سینماگران بارها تلاش کرده‌اند با نگاهی متفاوت، چه جدی و چه کمدی، به این پدیده گریزناپذیر بپردازند و مرزهای میان زندگی و مرگ را به چالش بکشند. به بهانه انتشار سریال کمدی فانتزی «اجل معلق» که با رویکردی طنزآمیز به فرشته مرگ می‌پردازد، فرصتی دست داده تا به سراغ چند فیلم کمدی موفق در سینمای ایران برویم که با همین محوریت مرگ و زندگی، عزرائیل و جهان پس از مرگ، لحظات مفرحی را برای مخاطبان خلق کرده‌اند. این فیلم‌ها هر کدام با نگاهی منحصر به فرد، تلاش کرده‌اند تا پرده از راز مرگ بردارند و مفاهیم عمیقی چون توبه، رستگاری، اعمال انسانی و چرخه هستی را در قالب کمدی بیان کنند. از کمدی کلاسیک «روز فرشته» بهروز افخمی گرفته تا «گاهی به آسمان نگاه کن»، «خواب تلخ» و «اخلاقتو خوب کن» که هر یک به نوعی با مفاهیم مرگ و زندگی درآمیخته‌اند.
روز فرشته (۱۳۷۲)
کارگردان: بهروز افخمی
بازیگران اصلی: عزت‌الله انتظامی (در نقش عنایت)، اکبر عبدی (در نقش فرشته)، مینا لاکانی، محمدرضا هنرمند، حسین محب‌اهری، پرویز پورحسینی.
این فیلم یکی از موفق‌ترین و پرمخاطب‌ترین کمدی‌های فانتزی دهه هفتاد شمسی است که به شکل مستقیم با شخصیت فرشته مرگ شوخی می‌کند. داستان درباره عنایت است؛ وکیلی طمع‌کار و خوشگذران که به هیچ اصول اخلاقی پایبند نیست و تنها به فکر منافع شخصی خود است. در یک حادثه رانندگی، عنایت به کما می‌رود و در آستانه مرگ قرار می‌گیرد. در این وضعیت، فرشته‌ای (که نقش عزرائیل را ایفا می‌کند) بر او ظاهر می‌شود. این فرشته به عنایت مهلت می‌دهد تا با بازگشت به زندگی و انجام اعمال خیر، گناهان گذشته‌اش را جبران کند و رضایت خداوند را به دست آورد. اما بازگشت عنایت به زمین و تلاش برای جبران خطاها، با چالش‌ها و موقعیت‌های کمدی فراوانی همراه است، چرا که او همچنان عادت‌های گذشته خود را دارد. «روز فرشته» با نگاهی طنزآمیز به مفاهیم مرگ، حساب و کتاب اخروی، فرصت توبه و رستگاری می‌پردازد و لحظات مفرحی را برای تماشاگر خلق می‌کند.
گاهی به آسمان نگاه کن (۱۳۸۱)
کارگردان: مازیار میری
بازیگران اصلی: رضا کیانیان، آتیلا پسیانی، حمید امجد، هانیه توسلی، اصغر نقی‌زاده، محمود بهرامی، احمد آقالو، پریوش نظریه.
این فیلم نیز در ژانر کمدی فانتزی قرار می‌گیرد، اما با رویکردی متفاوت و گاهی شاعرانه به موضوع مرگ و زندگی پس از آن می‌پردازد. داستان فیلم درباره مردی به نام خسرو است که پس از مرگ، برای مدتی میان دنیا و عالم برزخ (یا عالم دیگر) معلق می‌ماند. او نه کاملاً مرده است و نه کاملاً زنده. این معلق بودن به او فرصت می‌دهد تا از فاصله‌ای میان این دو جهان، به زندگی قبلی خود و ارتباطاتش با اطرافیانش نگاه کند. در این سفر میان دو جهان، او با شخصیت‌های مختلفی مواجه می‌شود که برخی از آن‌ها نیز در وضعیت مشابهی قرار دارند. این موقعیت‌های فانتزی و گاه سورئال، بهانه‌ای برای خلق موقعیت‌های کمدی و همچنین تأمل درباره عواقب اعمال، فرصت‌های از دست رفته و اهمیت روابط انسانی می‌شود. فیلم با شوخ‌طبعی و لطافت به این مسائل می‌پردازد.
خواب تلخ (۱۳۸۲)
کارگردان: محسن امیریوسفی
بازیگران اصلی: عباس اسفندیاری (در نقش اسفندیار، مرده‌شوی)، دلبر قصری، یدالله انوری، محسن رحیمی، اصغر کاظمی.
این فیلم که در ژانر کمدی سیاه و سورئال قرار می‌گیرد، اثری متفاوت و تحسین‌شده در سینمای ایران است. داستان فیلم در یک روستای دورافتاده می‌گذرد و شخصیت اصلی آن «اسفندیار»، یک مرده‌شوی است. او سال‌هاست که با مردگان و دنیای آن‌ها سر و کار دارد. زندگی اسفندیار با ورود عزرائیل به زندگی‌اش دچار دگرگونی می‌شود. عزرائیل در این فیلم نه تنها یک مفهوم انتزاعی نیست، بلکه یک شخصیت قابل دیدن و با او تعامل‌کننده است که اسفندیار با او هم‌صحبت می‌شود. این مواجهه اسفندیار با فرشته مرگ و همچنین رویدادهای عجیب و غریبی که در رابطه با مرگ و زندگی در روستا رخ می‌دهد، موقعیت‌های طنزآمیز، تلخ و فلسفی را به وجود می‌آورد. خواب تلخ با نگاهی عمیق و در عین حال شوخ‌طبعانه به مرگ به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی، تنهایی، و چرخه هستی می‌پردازد و مرزهای میان واقعیت و خیال را در هم می‌شکند.
اخلاقتو خوب کن (۱۳۸۹)
کارگردان: مسعود اطیابی
بازیگران اصلی: رضا عطاران (در نقش فرشته)، حامد کمیلی، الهام حمیدی، سید جواد رضویان، مهدی فقیه، فخرالدین صدیق‌شریف.
این فیلم یک کمدی مفرح و عامه‌پسند است که با محوریت یک شخصیت مذهبی و فرشته مرگ به موضوعات اخلاقی و رستگاری می‌پردازد. داستان فیلم درباره «شیخ رضا» است؛ یک روحانی که گناهان و خطاهایی مرتکب شده و برای جبران آن‌ها، از سوی یک فرشته (در قالب انسانی) به او مهلت داده می‌شود. وظیفه او این است که در مدت زمان مشخصی، انسان‌های گناهکار را به راه راست هدایت کند و اعمال خیر انجام دهد. این فرشته که نقش عزرائیل را نیز ایفا می‌کند، در طول فیلم شیخ رضا را همراهی کرده و موقعیت‌های کمدی زیادی را در مواجهه با افراد مختلف و تلاش برای تغییر آن‌ها ایجاد می‌کند. فیلم با لحنی طنزآمیز به مفاهیم رستگاری، توبه، جهنم، بهشت و نقش اعمال انسانی در سرنوشت اخروی می‌پردازد و تلاش می‌کند پیام‌های اخلاقی را در قالب یک کمدی سرگرم‌کننده منتقل کند.
سلفی با دموکراسی (۱۳۹۸)
کارگردان: علی عطشانی
بازیگران اصلی: پژمان بازغی، پولاد کیمیایی، کوروش تهامی، آتیلا پسیانی، سیما تیرانداز، امیرعباس گلاب، قاسم زارع، نیما شاهرخ‌شاهی
داستان اصلی فیلم زمانی شروع می‌شود که به دو فرشته از این دفتر (با بازی پولاد کیمیایی و پژمان بازغی) مأموریت داده می‌شود تا به زمین، به ویژه به کشور ایران، سفر کنند. هدف از این مأموریت، بررسی و پیگیری سرنوشت افرادی است که در جنگ ایران و عراق (دفاع مقدس) حضور داشته‌اند و با مسائل مربوط به شهادت و جانبازی روبرو بوده‌اند. در طول این مأموریت، فرشتگان با انسان‌های مختلفی تعامل پیدا می‌کنند و با موقعیت‌های کمدی و گاه تأمل‌برانگیزی مواجه می‌شوند. یکی از فرشتگان (که نقش او را امیرعباس گلاب، خواننده معروف، ایفا می‌کند) حتی در این سفر زمینی، عاشق یک دختر می‌شود که این اتفاق، لایه‌های جدیدی به داستان اضافه کرده و موقعیت‌های دراماتیک و کمدی بیشتری را رقم می‌زند. فیلم تلاش می‌کند با نگاهی طنزآمیز و فانتزی، به بررسی مفاهیم عمیق‌تری چون رستگاری، توبه، جبران خطاها، اهمیت اعمال انسانی، و سرنوشت ارواح در جهان پس از مرگ بپردازد. با وجود لحن کمدی، فیلم به نوعی ادای دینی به جانبازان و شهدای جنگ تحمیلی نیز هست و از زاویه‌ای متفاوت به فداکاری‌های آن‌ها نگاه می‌کند.
اجل معلق (سریال) (۱۴۰۴)
کارگردان: فرهاد نجفی
بازیگران اصلی: رضا عطاران (در نقش داوود سعیدی / داوود شلغم)، الیکا عبدالرزاقی (در نقش صدیقه سعیدی)، نصرالله رادش، عباس جمشیدی‌فر (در نقش غلام کله‌کدو)، بهزاد خلج (در نقش اجل معلق / فرشته مرگ)، گیتی قاسمی، سیاوش چراغی‌پور.
این سریال کمدی که برای شبکه نمایش خانگی ساخته شد، به طور مستقیم به موضوع فرشته مرگ می‌پردازد و آن را به شکلی کمدی به تصویر می‌کشد. داستان سریال درباره یک فرشته مرگ است که برای انجام ماموریت‌های خود به زمین فرستاده می‌شود. اما در زمین، این فرشته مرگ با مشکلات، چالش‌ها و موقعیت‌های کمدی فراوانی مواجه می‌شود که برای او که عادت به دنیای ماوراء و قوانین آن دارد، کاملاً جدید و غافلگیرکننده هستند. تعامل او با انسان‌ها، درک رفتار آن‌ها و انجام وظایفش در محیطی زمینی، لحظات کمدی زیادی را خلق می‌کند. «اجل معلق» با نگاهی فانتزی و شوخ‌طبعانه به وظایف فرشته مرگ، چالش‌های او در دنیای مادی و برخورد او با مفاهیم انسانی زندگی و مرگ می‌پردازد و تلاش می‌کند تصویری متفاوت و مفرح از این شخصیت ماورایی ارائه دهد.
نظر شما