یکی از مسائل بنیادین...
▫️یکی از مسائل بنیادینی که امروز در وضعیت جامعهی مؤمنان باید مورد بازنگری جدی قرار گیرد، غیبت مؤثرِ زندگی جمعی و ضعف هویت مسجدی است. آنچه به چشم میآید، پراکندگی نیروهای مؤمن و فقدان پیوندهای منسجم اجتماعی است که میتواند زمینهساز آسیبپذیری در برابر تهاجمات فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دشمن باشد.
جهاد، ساختاری جمعی نه فردی
▫️جهاد، اساساً فعالیتی جمعی است. همانگونه که دشمن با ساختار و سازمان به میدان میآید، دفاع و مقابله نیز مستلزم حضور منظم و هدفمند جمعی است. در منابع دینی نیز این حقیقت بارها مورد تأکید قرار گرفته است؛ از جمله برخورد حضرت امیرالمؤمنین(ع) با افرادی که بهصورت پراکنده برای جهاد اعلام آمادگی میکردند، که نشاندهندهی ناکارآمدی حرکتهای انفرادی در مواجهه با نبردهای نظاممند است.
مسجد، مرکز همهجانبه جامعه اسلامی
▫️در شرایط کنونی، نشانههایی از فروکاهش نقش مساجد به مکانهایی صرفاً برای عبادت فردی دیده میشود؛ در حالیکه مسجد در آموزههای اسلامی، پایگاه همهجانبهی ادارهی جامعه است. مساجد باید به محور فعالیتهای محلهای و شهری تبدیل شوند و نقش فعالی در حوزههایی نظیر اقتصاد، آموزش، تربیت، سلامت، خدمات اجتماعی، و حل مسائل محلی ایفا کنند.
مدیریت اجتماعی، از دل مسجد
▫️مدیریت اجتماعی بدون تکیه بر نهادهای ریشهدار و مردمی، بهویژه در مقیاس شهرها و جوامع بزرگ، نهتنها ناکارآمد بلکه به افزایش تمرکز، فساد اداری و گسستهای اجتماعی منجر خواهد شد. در مقابل، مساجد میتوانند مسائل را در مقیاسی خرد حل کرده و مشارکت مردمی را فعال نمایند.
امام جماعت: فقط واعظ نیست
▫️احیای نقش واقعی مسجد، مستلزم بازتعریف جایگاه امام جماعت است. امام جماعتِ مؤثر باید از توانایی تعامل با مردم، درک مسائل اجتماعی، مشورتپذیری و برنامهریزی فرهنگی برخوردار باشد. صرف داشتن توان سخنرانی یا معلومات دینی، برای ایفای چنین مسئولیتی کفایت نمیکند. همچنین هیئت امنای مسجد باید با رویکردی باز، متکثر و مشارکتمحور شکل گیرد؛ بهگونهای که اهالی محله احساس تعلق و تأثیرگذاری واقعی در امور مسجد داشته باشند.
جنگ نرم با سلاح همدلی و مسجد
▫️در برابر هجمههای نرم و جنگ ترکیبی دشمن، مهمترین ابزار مؤمنان، ظرفیت بالای شبکهسازی اجتماعی درونزا و اعتماد عمومی است. هیچ رسانه یا نهاد مرکزیای نمیتواند جای ارتباط انسانی چهرهبهچهره، همدلی و محبت را در سطح محلهها بگیرد. مسجد، بستر اصلی برای تقویت این سرمایهی اجتماعی است.
ترمیم گسلهای اجتماعی از دل مسجد
▫️پدیدههایی مانند گسلهای اجتماعی، بیاعتمادی میان گروههای مذهبی و غیرمذهبی، و رشد بیهویتی جمعی، نتیجهی فاصلهگرفتن از مدل زیست اجتماعی دینی است. اگر مساجد به نقش طبیعی و تاریخی خود بازگردند، بسیاری از این شکافها قابل ترمیم خواهد بود.
الهام از ساختارهای پیامبر(ص)
▫️از منظر تاریخی، ساختارهایی چون «عُرَفا» که پیامبر اکرم(ص) در مدینه بنیان نهادند، نمونهی موفقی از مدیریت اجتماعی خرد بر مبنای اعتماد، آموزش، و سازماندهی مردم بودند. تجربهی تلخ سوءاستفاده دشمن از همین ساختار در واقعهی عاشورا، نشان میدهد که اگر ساختارها تهی از جهتگیری توحیدی و ارتباط با ولایت شوند، میتوانند به ابزار انحراف تبدیل گردند.
احیای مسجد، ضرورتی تمدنی
▫️در نهایت، بازگشت به مسجد نه صرفاً راهکاری سنتی، بلکه ضرورتی راهبردی برای شکلگیری تمدن نوین اسلامی است. کارآمدسازی این نهاد، نیازمند همت عمومی، بازبینی در مأموریتها، و حمایت هدفمند نهادهای حاکمیتی است؛ اما نقطهی آغاز آن، در خود مردم و نیروهای مؤمن و پایکار قرار دارد.
نظر شما