در مراسم اختتامیۀ این مدرسه تابستانه، آیتالله مهدی زمانی فرد، استاد مدرسه عالی فقاهت عالم آل محمد(ص) و مدرسه میرزا جعفر دانشگاه علوم اسلامی رضوی و آیتالله سید صمصامالدین قوامی، مؤسس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی، دیدگاههای خود را درباره الگوی حکمرانی مقام معظم رهبری ارائه کردند.
چیستی حکمرانی فرهنگی؛ تعریف و مؤلفهها
آیتالله زمانیفرد، در این نشست، به موضوع «الگوی حکمرانی فرهنگی آیتاللهالعظمی خامنهای» پرداخت و گفت: برای بررسی دقیق این موضوع سه محور اصلی باید مورد توجه قرار گیرد که نخست چیستی حکمرانی فرهنگی، دوم چرایی آن و سوم چگونگی است.
دکتر زمانی در توضیح محور نخست اظهار داشت: باید عنوان الگوی حکمرانی فرهنگی برایمان روشن شود؛ یعنی ابتدا بدانیم حکمرانی چیست، فرهنگ چه معنایی دارد و مؤلفههای آن کدام است.
وی ادامه داد: حکمرانی، مجموعه اقدامات هدفمند برای ایجاد یا توسعه یک موضوع است و تفاوت مهمی با حکومت دارد. آنچه در مباحث نظری درباره حکومت مطرح میشود، مربوط به حوزه حکومتی است؛ اما حکمرانی یعنی اینکه این نظریات در عمل به اجرا درآید و تحقق پیدا کند.
وی سپس به تعریف فرهنگ پرداخت و تصریح کرد: فرهنگ، بینش و نگرش نسبت به انسان و جهان هستی است. انسان با فرهنگ، کسی است که اندیشه و درک صحیحی نسبت به خود و جهان دارد. از نگاه رهبر انقلاب، فرهنگ همان بینش و نگرش انسان، نسبت به خود و جهان هستی است.
گونههای حکمرانی فرهنگی
آیتالله زمانیفرد با بیان اینکه حکمرانی فرهنگی به دو گونه «حکمرانی فرهنگ ساده» و «حکمرانی فرهنگ پایه» تقسیم میشود، اظهار داشت: در نوع نخست، حاکمیت در کنار مسائل سیاسی و اقتصادی به فرهنگ نیز توجه دارد، اما در نوع دوم، فرهنگ، اساس همه مسائل اجتماعی است و سایر حوزهها از جمله اقتصاد و سیاست بر بستر فرهنگ شکل میگیرند.
وی با اشاره به بیانات رهبر انقلاب در دیدار با وزیر علوم و رؤسای دانشگاهها در سال ۱۳۸۳، خاطرنشان کرد: مقام معظم رهبری، فرهنگ را مسئله اصلی زندگی انسان میدانند. ایشان تأکید دارند که فرهنگ هر کشور، بستر اصلی حرکت عمومی آن کشور است و حرکت سیاسی و علمی نیز در همین بستر تحقق مییابد.
وی خاطر نشان کرد: الگویی که رهبر انقلاب ارائه میدهند، حکمرانی فرهنگپایه است؛ الگویی که همه مسائل در آن پس از فرهنگ قرار میگیرند.
مؤلفههای فرهنگ مطلوب
آیتالله زمانیفرد سپس به مؤلفههای فرهنگ مطلوب اشاره و عنوان کرد: در این زمینه، نگرش نخستین مؤلفه است. نگرش به جهان و معرفتشناسی، بخش اصلی فرهنگ مطلوب به شمار میآید. در فرهنگ مطلوب، نخست جهانبینی توحیدی مطرح است و در این نگرش، انسان عبد خداوند محسوب میشود. مسلمانان در معرفتشناسی معتقد به مطلقگرایی هستند و باور دارند که میتوان به معرفتهای مطلق دست یافت.
وی در ادامه به بیانات رهبر انقلاب اسلامی استناد کرد و گفت: به بیان رهبر انقلاب، سرمایه بزرگ امت اسلامی، آیین اسلام و معارف روشن و جامع آن است. اسلام با ارائه بینشی عمیق درباره جهان، توحید ناب، دستورالعملهای اخلاقی و معنوی و همچنین مقررات سیاسی و اجتماعی فراگیر، همه انسانها را دعوت میکند تا از زشتیها و آلودگیها رهایی یابند و در درون خود ایمان، خلوص، وارستگی، محبت، امید و نشاط بیفروزند.
استاد مدرسه عالی فقاهت، استقلال را دومین مؤلفه فرهنگ مطلوب دانست و افزود: از منظر مقام معظم رهبری، پویایی مؤلفه مهم دیگر در امر فرهنگی است. فرهنگ مطلوب باید انعطافپذیر باشد و بتواند با تحولات زندگی بشر هماهنگ شود. چهارمین مؤلفهای که ایشان بر آن تأکید دارند، سازگاری فرهنگ با فطرت انسانی است.
ضرورت حکمرانی فرهنگپایه
آیتالله زمانیفرد، با اشاره به اینکه دلیل اصلی ضرورت حکمرانی فرهنگپایه، این است که فرهنگ باید زیرساخت مسائل اجتماعی قرار گیرد، خاطرنشان کرد: انسان موجودی رو به تکامل است و تکامل او به دو بخش اختیاری و غیر اختیاری تقسیم میشود. عنصر تکامل اختیاری، عقل و قلب انسان است و رشد این دو منوط به فرهنگ است. فرهنگ به طلب و خواست انسان جهت میدهد و مسیر تکامل او را مشخص میکند.
وی با اشاره به بیانات رهبر معظم انقلاب، متذکر شد: به گفتۀ رهبر انقلاب، فرهنگ، شناسنامه دستهجمعی یک ملت و هویت همگانی آن است. همه مردم باید برای پاسداری و حراست از فرهنگ بکوشند و از آن دفاع کنند. بنابراین ضرورت اصلی هر جامعه، تحقق حکمرانی فرهنگی مبتنی بر فرهنگپایه است.
حکمرانی فرهنگی؛ سیاستگذاری و الزامات اجرایی
استاد مدرسه علمیه میرزا جعفر، در بخش دیگر سخنان خود به چگونگی حکمرانی فرهنگی پرداخت و توضیح داد: برای تحقق این نوع حکمرانی، دو موضوع سیاستگذاری و الزامات اجرایی باید جدی گرفته شود. اولین گام، مشخص کردن اهداف است.
وی اضافه کرد: از بیانات مقام معظم رهبری میتوان چهار هدف اصلی در حکمرانی فرهنگی استخراج کرد که تحقق عبودیت در انسان، اقامه دین در جامعه، گسترش عدالتخواهی و حرکت به سوی تمدنسازی اسلامی از جملۀ آن اهداف است.
وی همچنین اصول سیاستگذاری فرهنگی را کار جمعی و مشارکت عمومی، محوریت علما و نخبگان دینی، الگوسازی صحیح، پرهیز از تفرقه و دوری از افراط و تفریط دانست و در ادامه با اشاره به موانع کار فرهنگی از نگاه رهبری، بیان کرد: جمود و تحجر، نخستین مانع جدی است. تقلید منفی نیز یکی دیگر از موانع است، در حالی که تقلید مثبت یعنی رجوع جاهل به عالم، پذیرفتنی و مفید است.
وی افزود: مانع دیگر، سبک زندگی غربی است که متاسفانه امروز بهعنوان شیوه زیست مردم، ترویج میشود و همین امر مانع مهمی در مسیر تحقق حکمرانی فرهنگی است.
الزامات اجرایی برای تحقق حکمرانی فرهنگی
آیتالله زمانیفرد، سپس به تشریح الزامات اجرایی حکمرانی فرهنگی پرداخت و گفت: اولویتبندی کارهای فرهنگی ضروری است. نخستین اولویت، آموزشوپرورش است؛ زیرا نسل آینده در این بستر، تربیت میشود.
وی ادامه داد: دومین الزام، اصلاح فرهنگی کارگزاران است چون کار به دست آنها سپرده شده است. رسانهها نیز جایگاه ویژهای دارند و باید نماد فرهنگ اسلامی باشند.
وی افزود :از نظر رهبر انقلاب، نخبگان جامعه؛ شامل شاعران، نویسندگان، دانشجویان، دانشمندان و مداحان باید ساماندهی شوند؛ زیرا این گروهها نقش مهمی در جهتدهی به فرهنگ دارند. همچنین تربیت کارشناس فرهنگی از ضروریات است. توجه به تعظیم شعائر دینی مانند نماز جمعه، نماز جماعت و اعیاد اسلامی نیز از دیگر الزامات به شمار میرود که در جهتدهی جامعه میتواند نقش بهسزایی ایفا کند.
او در پایان تأکید کرد: امور فرهنگی با شیب ملایم و تدریجی سامان میپذیرد. نمیتوان انتظار داشت که مسائل فرهنگی یکباره حلوفصل شوند. صبوری، استمرار و تلاش پیوسته، شرط اصلی موفقیت در این مسیر است.
ربیعالاول، ماه حکومت و مدیریت است
آیتالله سید صمصامالدین قوامی، سخنران دیگر مراسم اختتامیه بود که مباحثی را پیرامون «حکمرانی اداری مدیریتی» ارائه داد.
وی در سخنان خود، با اشاره به هجرت پیامبر اکرم(ص) برای تشکیل حکومت اسلامی گفت: ماه ربیعالاول، ماه حکومت و مدیریت است؛ چراکه پیامبر(ص)، از مکه به مدینه مهاجرت کردند تا نخستین الگوی حکمرانی دینی را بنا بگذارند.
وی تصریح کرد: حکومت پیامبر(ص) از آغاز با بحرانها، جنگها و توطئههای متعدد مواجه شد؛ احزاب گوناگون اعم از یهودیان، کفار، مشرکان و منافقان، همگی در برابر نظام نوپای اسلامی صفآرایی کردند. دشمنان همواره با هر حکمرانیاش که منافعشان را تهدید کند مخالفت کرده و برای براندازی آن تلاش میکنند.
نیم قرن مدیریت رهبر انقلاب
آیتالله قوامی، با اشاره به جایگاه مقام معظم رهبری تصریح کرد: طی نزدیک به نیم قرن اخیر، رهبر معظم انقلاب؛ چه در کسوت ریاست جمهوری، چه در سمت فرماندهی کل قوا و چه در جایگاه رهبری، همواره با مدیریت عالی، نظام اسلامی را هدایت کردهاند و بحرانها و توطئهها را پشت سر گذاشتهاند.
وی درباره انواع شیوههای مدیریتی بیان کرد: نخستین مدیریت، مدیریت ساختار سازمانی و دومین، مدیریت منابع انسانی است. مهمترین منبع هر جامعه انسانها هستند؛ از این رو باید بهترینها انتخاب شوند، دائماً توانمند گردند و عملکرد آنان مورد ارزیابی قرار گیرد. همچنین جبران خدمات آنان بهطور عادلانه صورت پذیرد.
انگیزش؛ پیچیدهترین بحث مدیریت
مؤسس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی با تأکید بر اهمیت انگیزش در مبحث مدیریت، تأکید کرد: نظریههای انگیزش، پیچیدهترین مباحث مدیریت هستند و تحقق این موضوع، نیازمند رهبری، ارتباطات صحیح، اصلاحات و مدیریت تعارضات است. رهبری در اینجا به معنای هدایت و نفوذ در دل افراد است و صرفاً یک منصب اداری نیست.
وی ارتباطات صمیمانه و محترمانه را موجب برانگیختن شوق و تلاش در افراد برشمرد و ادامه داد: اصلاح رفتار کارکنان در امر مدیریت، امری ضروری است که مدیر باید آن را در دستور کار داشته باشد. در کنار این، مدیریت تعارضات باید به گونهای باشد که تهدیدها به فرصت تبدیل شود. این مجموعه اقدامات در قالب مدیریت رفتار سازمانی تعریف میشود.
چندوجهی بودن مدیریت
آیتالله قوامی با بیان اینکه کار مدیر بسیار دشوار است؛ زیرا همزمان باید نقش معلم، مهندس، روانشناس و جامعهشناس را ایفا کند، خاطرنشان کرد: نگاه افراطی و تفریطی به مدیریت در جامعه وجود دارد. گروهی آن را رشتهای مستقل نمیدانند و گروهی دیگر معتقدند مدیریت مادر همه علوم است. در چهارراه
معنویت نیز فرهنگ موجود که عمدتاً مبتنی بر قدرت است باید با تلاش و فرهنگسازی به فرهنگ خدمت تبدیل شود.
مدیریت جهادی
مؤسس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی افزود: مدیریتها به دو دسته «عام و مضاف» تقسیم میشوند. مدیریت عام، مدیریت مضاف بدون چارچوب است، مانند مدیریت توسعه و رهبر معظم انقلاب همواره بر مدیریت جهادی تأکید دارند و الگوی قرارگاهی را در سازماندهی مد نظر قرار میدهند.
وی افزود:در عرصه نظم و سازماندهی، نگاه جهادی بر برنامهریزی و نگاه قرارگاهی بر سازماندهی حاکم است. مقام معظم رهبری در عرصههای مختلف همچون رشد، نظارت و سازماندهی بسیار قوی عمل کرده و در برابر تحریمها و فشارهای خارجی و دولتهای تحمیلی یکتنه کشتی انقلاب را پیش بردهاند.
نظارت و سازماندهی در سطح ملی و بینالمللی
آیتالله قوامی با اشاره به اهمیت نظارت در امر مدیریت، بیان داشت: رهبر انقلاب حتی نظارت بر بیت خود را داوطلبانه پیشنهاد دادند. همچنین در سازماندهی، نمایندگانی در مناطق و کشورهای مختلف همچون هند، پاکستان و عراق دارند که در حفظ و تقویت انقلاب اسلامی نقش مؤثری ایفا میکنند.
وی با اشاره به اینکه در ارتش و سپاه نیز شبکهای از روحانیت به نمایندگی از رهبر انقلاب حضور دارد، یادآور شد: این سازماندهی، سلامت انقلاب را تضمین کرده و جلوی کودتا و آفات احتمالی را میگیرد. بسیج نیز برای خدمت به مستضعفان پایهگذاری شده است.
وی با اشاره به مواضع رهبری درباره حقوقها گفت: در بخش جبران، ایشان با حقوقهای نجومی درگیر شدند، اما موافق پرداخت عادلانه هستند.
این استاد حوزه علمیه ادامه داد: هدایت و نفوذ مقام معظم رهبری در میان مردم شگفتانگیز است. ایشان با استکبارستیزی، عدم ارتباط با آمریکا و تأکید بر استقلال، ملت ایران را هدایت کردهاند.
وی تاکید کرد: رهبری مقام معظم رهبری ابعاد گوناگونی دارد؛ از رهبری سیاسی به عنوان منصب، تا رهبری اداری و مدیریت آینده ابعاد رهبری ایشان است. همچنین ایشان بر روابط انسانی عالی، دیدار با ایثارگران، سفرهای استانی و جذب حداکثری تأکید دارند.
اصلاح رفتار و مدیریت تعارض
آیتالله قوامی در حوزه اصلاح رفتار به مدیریت رهبری اشاره و عنوان کرد: رهبری دعوت به توبه، کاهش خشونت و اصلاح خانوادهها را مورد توجه قرار داده و مجازات را فقط در حد ضرورت پذیرفتهاند. در مدیریت تعارض نیز بر همافزایی و اتحاد مقدس تأکید دارند.
مؤسس بنیاد فقهی مدیریت اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: رهبر انقلاب همواره دوری از تشریفات و مبارزه با فرهنگ شاهنشاهی را توصیه کردهاند. معنویت مطلوب ایشان مبتنی بر سبک زندگی معصومین(ع) و تأکید بر فرهنگسازی دینی است.
نظر شما