استان مرکزی به سبب قرار گرفتن در دو منطقه زمینشناسی مهم کشور، شامل منطقههای دگرگونی سنندج سیرجان و ایران مرکزی و به لحاظ شرایط زمینشناسی، خاستگاه مواد معدنی مختلف و متنوعی ازجمله کانیهای دگرگونی، آذرین و رسوبی از قبیل مواد معدنی غیرفلزی، فلزی، مصالح ساختمانی و سنگهای تزئینی است و با داشتن ۸۳ معدن سنگ تراورتن، در حال حاضر ۶۰ درصد سنگ تراورتن کشور را تولید میکند که به نوعی قطب تولید این ماده معدنی در سطح کشور نیز شناخته میشود.
به گفته استاندار مرکزی، این استان با برخورداری از ذخایر غنی معدنی و گنجینهای عظیم از ظرفیتهای طبیعی، رنگینکمان معادن ایران لقب گرفته و زمینه رونق اقتصادی، اشتغالزایی، جهش تولید و صادرات در این بخش فراهم میشود به شرطی که جذب سرمایهگذار و جلب مشارکت بخش خصوصی، تکمیل زنجیره ارزش، به کارگیری فناوریهای نوین و افزایش بهرهوری، توجه به مسائل زیستمحیطی و فعالسازی ظرفیتهای راکد صورت بگیرد.
برنامه و نقشه راهبردی در حوزه معادن وجود ندارد
عضو مجمع نمایندگان استان مرکزی نیز با بیان اینکه این استان از جمله شهرستانهای اراک، محلات و دلیجان دارای تنوع و مینیاتوری از انواع معادن هستند، معتقد است چند مسئله مهم در این معادن همانند سایر نقاط معدنی کشور مطرح است که باید هرچه زودتر برای استفاده بیشتر از این ظرفیتها اقدام کرد.
نادر قلی ابراهیمی با اشاره به اینکه یکی از راهبردهای رشد اقتصادی مربوط به توسعه معادن است، در ادامه گفتوگو با قدس میگوید: با وجود اینکه رهبر معظم انقلاب نیز تأکید دارند که در حوزه معدن از حیث درآمد، کسب و کار، زنجیره ارزش و سایر موارد میتوانیم جلوتر از نفت باشیم و زنجیره ارزش بیشتری را برای کشور محقق کنیم؛ اما برنامه و نقشه راهبردی در حوزه معادن در کشور وجود ندارد که این مسئله سبب ایجاد مسائل مختلف در معادن استان مرکزی و همچنین سایر استانهای معدنی کشور شده است.
وی با بیان اینکه وزارت صمت در زمینه ارائه نقشه راهبردی معادن از جمله برای معادن استان مرکزی غفلت کرده و برنامه جامعی در این باره فراهم نکرده، خاطرنشان میکند: در این نقشه باید به مهمترین موضوعات از جمله به روزرسانی ماشینآلات معادن و نفوذ و استفاده بیشتر از فناوری برای شناسایی، اکتشاف و بهرهبرداری پرداخته شود؛ زیرا در برنامه هفتم پیشبینی شده رشد اقتصادی ۸ درصدی سالیانه وسهم بهرهوری که نشأت گرفته از نرمافزار و سختافزار یا به اصطلاح رشد فناورانه است، باید ۸/۲ درصد باشد که بخشی از آن، خود را در معادن نشان میدهد؛ اما در عمل این برنامه اجرایی نشده است.
نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی ادامه میدهد: از طرفی در برنامه هفتم برای حوزه معادن ۱۳درصد رشد اقتصادی پیشبینی شده که متأسفانه تاکنون تحقق نیافته به طوری که این شاخص در حال حاضر کمتر از ۵درصد عملیاتی شده است. همچنین ۲میلیون کیلومتر خط کشف، بررسی، استعداد و پهنه معدنی در این برنامه پیشبینی شده؛ اما این موضوع در حال حاضر کمتر از ۶۰۰هزار کیلومتر در سطح کشور است که نشان میدهد در حوزه معادن از برنامه هفتم خیلی عقب هستیم.
وی با اشاره به اینکه قرار نیست توسعه معدنی، محیط زیست و منابع طبیعی را فدای یکدیگر کنیم و باید این موارد در تعادل با یکدیگر باشند، تصریح میکند: در برنامه هفتم پیشبینی شده بود از ژئوفیزیک هوابرد و فناوریهای جدید در حوزه معادن استفاده شود و با هزینههای زیاد دائماً منابع طبیعی را تخریب نکنیم؛ بلکه با فناوریهای به روز تا اعماق چند کیلومتری زیر زمین نوع معدن و استعداد آن را کشف کرده و با روشهای اکتشافی تطبیق دهیم؛ اما متأسفانه در حال حاضر توسعه فعالیتهای معدنی و تخریب محیط زیست در امتداد هم قرار میگیرند که نیاز به بررسی و تأمل از سوی نظام حکمرانی دارد.
مسئله حل نشدنی بازگشت حقوق دولتی معادن
ابراهیمی در ادامه تبیین مسائل حوزه معادن استان مرکزی به گفته خودش به یکی از مهمترین مسائل که عدم بازگشت حقوق دولتی معادن است، اشاره کرده و میگوید: اگرچه برای حقوق دولتی معادن ۱۵درصد پیشبینی شده تا از این محل استحصال مواد معدنی به درستی صورت بگیرد و همچنین محل مصرف بخش زیادی از آنها در همان حوزه بومی معدن تعیین شده تا زیرساختها و جادههای دسترسی به معدن مدنظر و تخریبهای منابع طبیعی که در اثر فعالیت معدنی رخ داده، بازسازی و مرمت شوند؛ اما متأسفانه این حقوق در تمرکز وجوه دولتی در تهران واریز میشود و بخش زیادی از آنها به استانهای معدنی برنمیگردد که مجموعه این عوامل نشان میدهد عقبماندگی حوزه معدن در برنامه هفتم توسعه بسیار بالاست. امیدواریم دولت چهاردهم در این زمینه تلاش بیشتری انجام دهد و برای اجرایی شدن آنها همت کند.
جاده معدن شمسآباد اراک
عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس با بیان اینکه در زمینه بازگشت حقوق دولتی معادن استان مرکزی آمار شفافی وجود ندارد، ادامه میدهد: یکی از مهمترین مسائل معدنی در استان مرکزی در حوزه معدن شمسآباد اراک، جاده دسترسی قره کهریز است که متأسفانه بر اثر فعالیت این معدن به کلی تخریب شده و لازم است از محل حقوق دولتی معادن بهسازی، تعریض و استانداردسازی جاده انجام شود که تاکنون اقدام خاصی در این باره صورت نگرفته و این مسئله برای سایر معادن استان مرکزی که در شهر اراک و سایر شهرستانهای استان وجود دارند نیز رخ داده است.
ابراهیمی با بیان اینکه مجوزهای برداشت از معادن باید با حساب و کتاب صورت بگیرد و ارزیابی، مانیتورینگ و پایش برداشت از معادن به صورت دائمی ضرورت دارد، اظهار میکند: مشکل بعدی معادن استان مرکزی این است که برداشت بیش از آن چیزی که در پروانه بهرهبرداری برای معادن صادر میشود، صورت میگیرد که ضعف نظارت در این زمینه مشهود است. به عبارتی سوءاستفاده برخی صاحبان معادن از مواردی نظیر سرمایه اجتماعی و بیکاری نیروی انسانی موجب میشود میزان ظرفیتی را که در پروانه برای مدت مثلاً یک سال تعریف شده، در بازه زمانی ۶ ماهه برداشت کنند و به بهانههایی نظیر تعطیلی و بیکاری نیروی انسانی دوباره درخواست برداشت از معادن را بگیرند. به عبارتی میتوان گفت بدون حساب و کتاب از برخی معادن برداشتهای زیادی صورت میگیرد و از طرفی پهنههای معدنی استانها با یکدیگر بسیار متفاوت هستند و تهیه نسخه استانی برای هر استان کشور در این زمینه ضرورت دارد. نماینده مردم اراک، کمیجان و خنداب در مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه سازمان صمت در حوزه معادن دچار ترک فعلهای زیادی است، خاطرنشان میکند: در حوزه ماشینهای معادن و فرسودگی بیش از حد آنها نیاز به واردات این ماشینآلات نیست و میتوان با تکیه بر شرکتهای دانشبنیان به روزرسانی این ماشینآلات را انجام داد تا زمینه وابستگی ارزی برای کشور نیز ایجاد نشود.
وی میافزاید: معادن استان مرکزی در حوزه زنجیره ارزش دچار روزمرگی و خامفروشی شده و از ایجاد کسب و کار جدید در این زمینه و تولید ثروت غفلت کردهاند و حلقههای گمشده زیادی در این زنجیره وجود دارد به طوری که اگر مثلاً در معادن استان استحصال سنگآهن صورت میگیرد، باید تا تبدیل آن به محصول نهایی زنجیره ارزش تعریف شود که نیاز است نظام حکمرانی پیشبینیهای لازم را در این زمینه داشته باشد تا ورود سرمایهگذار برای این موضوع تسهیل شود و وضعیت رکود و در جا زدن فعلی معادن استان خاتمه پیدا کند که در این زمینه باید اعتقاد واقعی وجود داشته باشد و فقط در جنبه شعاری مطرح نشود.
نظر شما